Over de Russische verovering van de Oekraïense kerncentrale in Zaporizja, de grootste van Europa, werd al veel geschreven. Over de kernramp in Tsjernobyl in 1986, ten noorden van de Oekraïense hoofdstad Kiev, ook. Maar wat is het brede plaatje van kernenergie in het Oost-Europese land? Een overzicht.

De eerste nucleaire projecten in Oekraïne dateren al van de jaren ’70, meer bepaald in het stadje Prypjat. De Sovjets, die toen in de regio de plak zwaaiden, startten in 1970 met de bouw van de kerncentrale van Tsjernobyl, na Leningrad (het huidige Sint-Petersburg) en Koersk de derde kerncentrale van de USSR.

Reactor des doods

Tussen 1977 en 1983 werden de vier reactoren afgeleverd. Die vierde en laatste bleek de “reactor des doods” te worden, toen een ontploffing drie jaar later de omgeving tot niemandsland herleidde. Ondanks de ontploffing in reactor 4, bleven de overige drie wel draaien, aangezien er in het land een grote vraag was naar (kern)energie.

Tussen 1991 en 2000, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de onafhankelijkheid van Oekraïne, werden de overige drie kernreactoren ook uitgefaseerd. Die drie reactoren bevatten echter nog steeds kernbrandstof, waardoor tot op de dag van vandaag nog steeds personeel aanwezig is om de activiteit in de gaten te houden. Kort na de invasie van Oekraïne werd Tsjernobyl veroverd door de Russen; het personeel wordt nu nog steeds vastgehouden in de kerncentrale.

Tsjernobyl wordt niet meer gebruikt, in tegenstelling tot de centrales in Zaporizja, Neteshin, Varash en Yoeznoekrainsk. Want de dood van reactor 4 in Tsjernobyl betekende niet de dood van kernenergie in Oekraïne. Integendeel zelfs: het land is voor 50 procent van de energiemix afhankelijk van nucleaire energie.

Grootste ter wereld

Het grootste deel daarvan, 5.700 van de 13.819 megawatt (MW), is afkomstig van de kerncentrale van Zaporizja. De centrale telt zes VVER-reactoren, drukwaterreactoren die voornamelijk in Oost-Europa, enkele landen in het Midden-Oosten en China worden gebruikt. Eenzelfde soort reactoren wordt ook in de andere Oekraïense kerncentrales gebruikt, waar ze elk zo’n 5.700 MW genereren. In de kerncentrale van Rivne worden twee VVER-1000’s aangevuld met twee kleinere VVER-400’s, die elk een kleine 400 MW leveren.

Ondanks die grote hoeveelheid aan kernenergie, is het grootste Europese land toch nog sterk afhankelijk van olie en gas, voornamelijk uit eigen bodem. Oekraïne en de Zwarte Zee kennen grote gasreserves, en ook olie is er in grote hoeveelheden aanwezig. Tot voor kort maakte ook steenkool een significant deel uit van de energiemix, maar oorlog in de Donbasregio zag ook de meeste kolenmijnen vanonder Oekraïens bewind verdwijnen.

Afhankelijk van Rusland

Ondanks de grote eigen productie, is Oekraïne zeer lang toch afhankelijk geweest van grote buur (en nu agressor) Rusland. Met name uranium, de kernbrandstof, werd geleverd door het Russische bedrijf TVEL. In recente jaren werd echter een project uitgetekend om te shiften van de Russische brandstof, en sinds 2015 worden zes van de 15 kernreactoren bevoorraad door het Zweedse bedrijf Westinghouse, met kernbrandstof afkomstig uit een centrale in Västerås.

Uiteraard speelt de kernramp in Tsjernobyl, die na de onmiddellijke ramp aan 31 mensen het leven kostte, mee in het binnenlands (en Europees) sentiment rond kerncentrales. De CEO van het Oekraïens staatsbedrijf Energoatom, dat de kerncentrales beheert, gaf echter begin februari aan de kerncentrales veilig zijn.

“Volgens het protocol, zullen de centrales niet werken bij bijvoorbeeld een bominslag. De centrale wordt stilgelegd tot de dreiging weg is”, laat Petro Kotin, de CEO van Energoatom, optekenen. “De Oekraïense energiecentrales zijn zelfs bestand tegen een vliegtuigcrash. De insluiting van het kernmateriaal en de huls van de reactoren zijn speciaal ontworpen om dergelijke risico’s het hoofd te bieden.”

Hij voegt er aan toe dat er in het land genoeg kernbrandstof is opgeslagen om, als de bevoorrading stokt, twee jaar verder te kunnen. Dat zijn land enkele dagen na zijn uitspraken in een oorlog zou belanden, waarbij de centrales van Tsjernobyl (waar nog kernbrandstof ligt) en Zaporizja door Russen zouden worden ingepalmd, had Kotin uiteraard niet verwacht.

(lb)