Key takeaways
- Oekraïne heeft voor het eerst een Russische ‘schaduwvloot’-tanker in de Middellandse Zee getroffen met drones, op meer dan 2.000 km afstand, een duidelijke escalatie buiten de Zwarte Zee.
- Veel schaduwtankers laden olie in Baltische havens zoals Ust-Luga of Primorsk en varen dan door de Noordzee, vaak dicht langs de Nederlandse en Belgische kust.
- Experts waarschuwen voor hoger risico in de Noordzee, maar havens zelf zijn geen primair doelwit.
Oekraïne intensiveert zijn campagne tegen de Russische energie-export. Op 19 december 2025 claimde de Oekraïense veiligheidsdienst SBU een droneaanval op de olietanker Qendil, die onder Omaanse vlag vaart en deel uitmaakt van de Russische ‘schaduwvloot’. Deze vloot helpt Rusland sancties te omzeilen door olie te vervoeren naar landen als India en China.
De olietanker was leeg en liep zware schade op in neutrale wateren, ver van Oekraïne. Het was de eerste aanval buiten de Zwarte Zee. Rusland reageerde boos, met Russisch president Poetin die waarschuwde voor “extra dreigingen”, maar minimaliseerde de impact op de export.
Deze operatie toont aan dat Oekraïense langeafstandsdrones schepen wereldwijd kunnen raken. Eerder focuste Kyiv zich vooral op doelen in de Zwarte Zee en raffinaderijen in Rusland.
Waarom de Noordzee nu in het vizier ligt
Veel schaduwvloottankers laden olie in Baltische havens zoals Ust-Luga of Primorsk en varen dan door de Noordzee. Ze passeren vaak dicht langs de Nederlandse kust (bij Rotterdam) en de Belgische kust (richting Zeebrugge en Antwerpen), voordat ze het Engels Kanaal ingaan of verder naar Azië varen. Tracking-data van schepen zoals de Boracay of Krasnodar tonen deze standaardroute: via de Baltische Zee, voorbij Denemarken, door de Noordzee en het Kanaal.
Maritieme experts waarschuwen dat deze routes nu riskanter zijn. Schaduwtankers varen meerdere keren per dag langs de Nederlandse en Belgische kust, vaak met uitgeschakelde AIS-systemen. Een aanval zou de vaarroutes ernstig verstoren.
Belangrijke nuance: door EU-sancties sinds 2022 is de directe import van Russische ruwe olie in havens als Rotterdam en Antwerpen sterk gedaald tot onder de 3%. Deze schaduwtankers lossen dus niet in onze havens – ze zijn op doorreis naar niet-EU-landen. Het risico ligt vooral bij mogelijke verstoring van de scheepvaart in de Noordzee zelf, niet bij directe toevoer van Russische olie naar Belgische of Nederlandse raffinaderijen.
Toch blijft Russisch lng (vloeibaar aardgas) een verhaal apart: België behoorde in 2024 tot de grootste importeurs van Russisch lng in de EU. Zeebrugge is een belangrijke hub voor Russisch lng, met recordimporten in 2025 ondanks sanctiedruk. Een aanval op lng-tankers zou de toevoer naar onze regio kunnen raken.
Eerdere incidenten, zoals de Houthi-aanvallen in de Rode Zee of de sabotage van de Nord Stream-pijpleidingen in 2022 in de Baltische Zee, tonen aan hoe kwetsbaar maritieme infrastructuur in Europese wateren wel is. Voor België en Nederland is dit relevant: Rotterdam is Europa’s grootste haven, Antwerpen de tweede grootste, en Zeebrugge cruciaal voor energie, inclusief lng.
Nieuwe veiligheidsmaatregelen rond Noordzee en havens, maar hoe veilig zijn onze havens echt?
Zowel Belgische als Nederlandse havens nemen drones en asymmetrische dreigingen serieus. In België heeft Port of Antwerp-Bruges een netwerk van autonome ‘drone-in-a-box’-systemen voor continue bewaking, en is er het Port 2 Port Security Platform voor samenwerking tegen cyberdreigingen, smokkel en dronemisbruik.
In Nederland werkt de Port of Rotterdam samen met Antwerpen en Hamburg aan drone-innovatie voor veiligheid en efficiëntie (DroneHorizon 2025). Dronevluchten zijn streng geregeld, en het Nederlandse ministerie van Defensie investeert miljarden in anti-drone systemen, zoals mobiele Skyranger-kanonnen specifiek voor bescherming van kritieke infrastructuur als de Rotterdamse haven.
De havens zelf zijn door sancties geen directe doelwitten voor Russische olie-export, maar blijven kwetsbaar als ‘soft targets’. Niet elk passerend schip kan constant bewaakt worden. Na Nord Stream en recente schaduwvlootincidenten pleiten beide landen voor meer geavanceerde verdediging en internationale samenwerking.
De aanval op de Qendil toont dat droneoorlogvoering de globale scheepvaart kan verstoren, ook in de Noordzee. Voor havens als Rotterdam, Antwerpen en Zeebrugge – het hart van Europese energie- en goederenstromen – is dit een serieuze wake-upcall, vooral voor lng-toevoer via Zeebrugge. Hoewel directe Russische olie-import minimaal is, kan escalatie vaarroutes verstoren en economische schade aanrichten.