Straks een linkse regering voor het land? “De stemmen voor links-progressief in Vlaanderen zitten ondertussen al boven de 34 procent, wat redelijk nieuw is. Plus er is een evidente meerderheid aan Waalse zijde. Het zou zot zijn als we daar helemaal niets mee doen “, zegt John Crombez, voorzitter van sp.a. “Maar tegelijk is het tijd voor een Vlaamse premier”, zegt hij, al moet dat geen Vlaamse socialist zijn. “Wouter Beke (CD&V) maakt meeste kans in een linkse coalitie.”
“Wat er op het spel staat na vijf jaar rechts beleid, zoals we het weinig hebben gekend in België, is dat we mensen opnieuw de zekerheid moeten kunnen geven dat ze iets kunnen opbouwen. Op grote schaal zie je dat mensen hogere facturen krijgen door kleine tegenslagen en echt niet meer de kans hebben om nog vooruit te kijken en iets op te bouwen, zeker ook voor jonge mensen. Betere inkomens, lagere facturen en zekerheid op zorg staan dus op het spel.”
Welzijn
Jullie voeren echt opnieuw campagne op jullie core business?
“Ja. Als je in de geschiedenis kijkt, is dat jammer genoeg vaak opnieuw nodig, omdat er altijd periodes zijn, waarin er heel gemakkelijk wordt gekozen voor het evidente economische rendement, het winst-denken en er niet meer naar de mensen wordt gekeken. Dat hebben we nu toch wel heel fel gehad. Je ziet dat ook in de communicatie van de regeringspartijen. Ze communiceren over statistieken en niet meer over mensen. Als er 20.000 Vlaamse gehandicapten hun steun niet meer krijgen, dan zit je met een crisis. Punt.”
Welzijn is heel duidelijk een speerpunt: je bent echt ontevreden over wat er gebeurd is?
“Ja, ik vind dat ongelooflijk. We hebben vijftien jaar CD&V-beleid gehad. En de ouderenzorg, maar nog meer de sector van personen met een handicap en de jeugdzorg, zijn in een dramatische toestand. Daar gaat echt de boeg moeten worden omgegooid. Het is zelfs meer dan een speerpunt, het is persoonlijk.”
Vreemd dan dat Jo Vandeurzen (CD&V) zo goede punten kreeg van verschillende kranten? Want hij heeft inderdaad wel heel veel weerstand gekregen van de oppositie.
“Ik vind dat niet zo vreemd, omdat men in de Wetstraat weet dat Jo Vandeurzen geen slecht mens is. Maar dat betekent dat men niet kijkt naar hem als minister of als iemand, die het vanuit slechte wil, onvermogen of onkunde gedaan heeft.”
Maar dat je eerder een soort sympathie voelt?
“Ja. Toen ik nog sp.a-fractieleider op Vlaams niveau was, was dat één van mijn eerste grote opmerkingen op het regeerakkoord. Dat het groeipad van Welzijn er niet was. Er stond letterlijk een besparingspad in de nota’s van Annemie Turtelboom (Open Vld), toen nog de minister van Begroting. Maar de gevolgen zijn heftig, zeer heftig. Nog eens, welvarend Vlaanderen, wat ben je als maatschappij als je als regering niet zelf zegt dat het niet kan dat 20.000 mensen met een handicap hun steun en centen niet meer krijgen?”
“De schuld van de sossen”
Moesten jullie er terug bij zijn, dan is dat zeker een portefeuille waar jij toch naar gaat kijken?”.
“We hebben daar al naar gekeken. In 2009 hebben we daar ook hard naar gekeken, maar CD&V was de grootste en het was no way. Welzijn of Financiën aan socialisten geven in Vlaanderen of in België, dat ligt moeilijk.”
Dat kan niet, dat mag niet?
“Nee, ze weten dat we de dingen echt zouden veranderen en niet iedereen vindt dat altijd even fijn.”
Nochtans is het eigenlijk de absolute noodzaak, als je een maatschappij maakt. Als je de centen hebt, dan zorg je voor de kleintjes. Als oudere mensen hulp nodig hebben, als kinderen een zelfmoordpoging achter de rug hebben en hulp nodig hebben, als mensen met een handicap hulp nodig hebben, dan moet je een maatschappij hebben die voor die mensen zorgt, als ze welvarend is. Punt. En dat is nu big time niet meer het geval.”
Het was sinds lang een regering zonder socialisten. We zijn vijf jaar later. Zeg je “we moeten er absoluut terug in, het is nodig ook voor de mensen”?
“Ja, want er is iets gebeurd dat in 1999 ook is gebeurd, toen met de CVP. De lijm binnen die regering was uitleggen dat de socialisten het probleem geweest waren.”
“Het is de schuld van de sossen.”
“Het was allemaal de schuld van de sossen. Wat dat concreet betekende: plots werden de gratis elektriciteit, het gratis water en de gratis bussen afgeschaft. Want dat was allemaal sossenpraat. Terwijl dat gewoon een herverdelingsmodel is. Zorg ervoor dat mensen met een lager inkomen die basisdiensten krijgen. Dat is een model. Dat heeft er zwaar ingehakt bij veel mensen.”
“Ze maakten de kinderopvang duurder voor de laagste inkomens, allemaal dingen die nooit zouden kunnen met de socialisten. En de zorg ging altijd maar achteruit, net als het Vlaams welzijn en het Vlaams sociaal beleid, terwijl dat de vlag was van het regeerakkoord van 2009.”
Noem je dat dan een slagveld, na vijf jaar?
“Ja. En als ze zeggen van ‘kijk eens naar de statistieken, we hebben het toch niet slecht”… Als je tienduizenden mensen in Vlaanderen, mensen die echt zorgbehoevend zijn, personen met een handicap die dringend zorg nodig hebben, niet meer de zorg geeft, dan spreek ik van een crisis en een slagveld.”
Nieuwe gezichten
Wanneer ga je een gelukkig man zijn op 26 mei?
“Als mijn partij iedereen verbaast.”
Wat betekent dat?
“Dat kan van alles betekenen. Een paar dagen geleden zou dat betekend hebben dat we ongeveer even goed scoren als de middenmoot. Door een peiling is dat op dit moment al iets dat men waarschijnlijk acht.”
Je bent inderdaad vooruit gegaan in de laatste peilingen.
“Het is van peiling tot peiling plots 3,5 procent naar voor.”
“Weet je, dat is aangenaam, maar ook niet meer. Ik heb altijd gezegd ‘het zijn maar peilingen’, dus ik ga dat nu ook zeggen. Maar we gaan wel vooruit. Als mijn partij over die andere partijen kan springen, zou dat veel mensen verbazen.”
De laatste jaren ging het niet goed met de sp.a. Je was al dood en begraven.
“Dat is niet eerlijk. Ik ben in juni 2015 voorzitter geworden en tot 2017 gingen we vooruit. Er waren zelfs peilingen, waarin we de tweede partij waren in Vlaanderen. Dat is allemaal rap vergeten.”
“Dan kwam er een periode van crisissen en moeilijkheden, die vanuit Wallonië en Brussel een zware impact op ons hebben gehad. Dat was zo. Dat waren ook ‘dé socialisten’. Maar we hebben ondertussen gedaan wat we gezegd hebben dat we gingen doen, intern op inhoudelijk vlak en qua mensen, en extern met de manier waarop we aan politiek doen. De partij is al grondig aan het veranderen.”
Als je kijkt naar jullie lijsten: jullie gaan een leger nieuwe gezichten sturen. Dat zal straks een totaal andere sp.a worden.
“Ja.”
En dat is duidelijk ook uw bedoeling, ik zie de trots op uw gezicht.
“Ja, ik ben er onwaarschijnlijk blij mee.”
Het is toch een enorm risico?
“Als je altijd maar hetzelfde blijft doen en dat lukt niet … We hebben zeer veel zeer enthousiaste militanten, ook jonge mensen, maar niet uitsluitend. En eigenlijk waren het altijd dezelfden die maar terugkwamen. Dat is niet oké voor een socialistische partij.”
Nee, maar dat is radicaal.
“Het is radicaal, maar het is een goede mix van ervaring en nieuwe mensen. Het zijn veel nieuwe gezichten, dat is waar. Maar ze zijn zeer goed, ook als ze zeer jong zijn. Conner Rousseau (sp.a) en Melissa Depraetere (sp.a) zijn 26 jaar, maar ze hebben ondertussen de politiek al leren kennen op zo’n manier dat ze in staat zijn om op topniveau mee te draaien. Dus ja, ik ben daar heel blij mee.”
Coalitie met Groen?
Wat is je droomcoalitie?
“Mijn droomcoalitie is er één die ervoor zorgt dat de inkomens verhogen, dat het minimumpensioen naar 1.500 euro per maand stijgt, dat het minimumloon omhoog gaat en dat de facturen verlagen.”
De pensioenleeftijd naar beneden, dat is ook nog een harde eis van jullie.
“Weet je, ons totaal pensioenplan is eindelijk eens iets dat met een coherente visie komt. Dat gaat echt over de komende veertig jaar.”
Maar je hebt dat wel vastgezet. Je hebt gezegd “we gaan niet in een regering als we de pensioenleeftijd niet verlagen”.
“We komen met een nieuw concept van loopbanen en pensioenen, waarbij we zeggen: ’42 jaar’. Dat wil zeggen: langere loopbanen. En als je dat doet, voer dan dat minimumpensioen van 1.500 euro in. Dat is de kern van ons plan. We hebben ook financiering erin gezet. Het is echt een plan dat de moeite is om eens te lezen. Er wordt vaak gezegd ‘we willen eens wat visie en we willen eens wat dieper doordenken’.”
Maar mijn vraag was eerder met welke partijen?
“Ik weet het, maar je hebt dan direct een andere vraag gesteld, dus het ligt niet aan mij.” (lacht)
Oké, maar ik herhaal ze nog eens.
“Kijk, mijn droomcoalitie is er één om die dingen te doen. Dat gaat over de inkomens, de zorg en de facturen. Als ik de programma’s van de andere partijen bekijk, zijn er niet veel droomcoalities voor ons mogelijk die dat kunnen doen. Uit de peilingen blijkt dat groen-rood, voor het eerst bij mijn weten, tegen de zestig zetels haalt in de Kamer. Het zou zonde zijn als we daar niets mee doen. Als de uitdagingen klimaat, zorg en onderwijs zijn, … Dat zijn de dingen waarop wij heel erg overeenkomen. “
Groen heeft daar een beetje de koers gewijzigd.
“In december, hé?”
Toen was het nog de groen-blauwe motor en nu zeggen ze plots weer “progressief”.
“In dat recent dubbelinterview over groen-blauw met Meyrem Almaci (Groen) en Gwendolyn Rutten (Open Vld) wordt het herhaald. Almaci legt opnieuw uit waarom groen-blauw haar voorkeur was. Het heeft ons enorm verbaasd.”
“Wat was de uitleg? ‘We hebben in een aantal steden met de Open Vld een redelijke samenwerking.’ In meer steden met ons ook, dus dat was het punt niet. Open Vld reageerde niet slecht op het klimaatdossier, maar ze zijn tegen de klimaatwet. Maar ze (Almaci, red.) herhaalt dat wel. Dat zit echt wel in de partij Groen. Dat heeft ons wel verbaasd.”
En praat je dan niet met Meyrem Almaci?
“Jawel, maar het is niet omdat ik met haar praat, dat zij de vrijheid niet heeft om te zeggen dat ze die groen-blauwe as echt als de motor ziet. Dat is verrassend.”
In Franstalig België heb je toch een ander beeld. Daar zitten de PS en Ecolo redelijk stevig samen, denk ik.
“Door de peilingen krijg je dat beeld, omdat het eigenlijk zeer uitzonderlijk is dat een eerste minister met zijn partij zo’n klap krijgt na één legislatuur.”
Bon, we zijn er nog niet.
“Nee, we zijn er nog niet, maar als de trend zich doorzet, is de PTB binnenkort zo groot als de MR. Wees dan maar eens premier van de MR. Dan gaat hij beter een internationale functie zoeken, want hier …”
Hij kan dan die post nemen waar Didier Reynders (MR) op aast?
“Dat gaat weer een bijzondere dynamiek geven binnen de MR.”
Maar qua droomcoalitie hoor ik u zeggen “wij willen absoluut een linkse regering met Groen”.
“Ja, als we daar nu niets mee doen … De stemmen voor links-progressief in Vlaanderen zitten ondertussen al boven de 34 procent, wat redelijk nieuw is. Plus er is een evidente meerderheid aan Waalse zijde. Het zou zot zijn als we daar helemaal niets mee doen. En daarmee zeg ik niet dat dat lukt. Maar zeker als klimaat, onderwijs en zorg de gezamenlijke kernpunten zijn, waarop we dicht bij elkaar zitten, dan is het politiek-strategisch als je niets doet. Dan is het omdat Groen denkt van ‘we gaan de socialisten aan de kant schuiven’.”
Maar dan zal het niet aan jullie liggen.
“Nee, als we de kans krijgen om op die as te werken, dan gaan we dat doen omwille van die dossiers.”
Gezien de vorige regering hoef je eigenlijk ook niet veel rekening houden met de meerderheden op Vlaams of Franstalig niveau in de Kamer?
“Dat taboe is er altijd, in de zin dat als er een Vlaamse minderheid in de federale regering komt, de Scudraketten onmiddellijk gaan afgevuurd worden.”
Maar aan Franstalige kant hebben ze dat wel vijf jaar lang moeten slikken.
“Natuurlijk, en voordien aan Vlaamse kant. Maar de regering-Di Rupo is in 2014 wel vooruit gegaan in de Kamer.”
De PS heeft zich toen niet aan het voorakkoord gehouden om verder te gaan met die regering. Ze hebben eerst in Franstalig België hun coalities gemaakt, waardoor het dan federaal niet meer mogelijk was.
“Maar zie hoe gelukkig de Zweedse partijen erdoor geworden zijn. Ze zijn allemaal vijf à zes procent achteruit ondertussen.”
Ik merk toch een klein beetje leedvermaak op ten opzichte van de Zweedse coalitie.
“Nee, het is geen leedvermaak, maar de idee dat je in België echt rechts gaat besturen, wat we nu hebben gehad …”
“CD&V heeft mee rechts bestuurd. Het hallucinante van dat regeerakkoord was dat CD&V bereid was om het recht op een menswaardig bestaan in België uit de wet te schrappen. Je moet je dat eens indenken, als je de geschiedenis van die partij kent. Dat staat in het regeerakkoord en eigenlijk is heel die regering daar een vertaling van. Ze hebben altijd bakzeil gehaald op fiscale rechtvaardigheid, ze hebben zeer neoliberaal moeten werken op de arbeidsmarkt, iedere keer.”
Dus je bent heel teleurgesteld in de christendemocraten?
“Ja, dat is alleen maar verlies. Dat is zoals ik de zusterpartijen van ons in Nederland en Frankrijk het omgekeerde heb zien doen van wat dat ze zeiden. Besparen op de zorg en de arbeidsbescherming afbouwen, dat heeft CD&V hier ook gedaan. Ik sta daar echt van te kijken. Dat is geen leedvermaak, het is pijnlijk.”
Worst case scenario
Wat vrees je het meeste op 26 mei? Wat is het slechtst mogelijke scenario?
“Dat ze voortdoen, en dat is een realistisch scenario, zowel om persoonlijke redenen als om het gemak. We hebben twee persconferenties in de Paasvakantie gehad, met de aankondiging dat ze willen voortdoen. En het ging dus niet over het beleid of over de maatschappij, het ging over de kandidaat-premier. Dus ze zijn zo hard bezig met jobs, jobs, jobs, dat ze net voor de verkiezingen persconferenties doen van ‘Jan Jambon (N-VA) wil de job van premier, Charles Michel wil de job van …’ Dus ze willen voortdoen en dat zou voor de bevolking het meest pijnlijke scenario zijn.”
Ben jij kandidaat-premier?
“Nee.”
Is er iemand van sp.a die kandidaat is?
“Nee.”
En wie is dan jouw gedroomde premier?
“In de huidige constellatie, zoals de kaarten liggen, is Paul Magnette (PS) zeker een mogelijke kandidaat.”
Uiteindelijk zijn jullie de grootste familie.
“Wij zijn de grootste familie.”
“Maar, ik ga er wel bij zeggen, ik ga mezelf tegenspreken als dat mag zo kort voor de verkiezingen, dat ik vind dat het echt opnieuw tijd is voor een Vlaamse premier.”
Maar dat is moeilijk. Je zegt enerzijds “wij hebben geen kandidaat” …
“Ja, daarmee dat ik mezelf tegenspreek.”
Dus dan Wouter Beke (CD&V) als premier?
“Die wil wel hé.”
Dat wordt gezegd, ja.
“Dat is ook zo. Dat is ook niet vreemd.”
“Calvo zoekt al een chauffeur”
Als je kijkt naar de groenen, is Kristof Calvo voor jou dan mogelijk als premier?
“Hij was al een chauffeur aan het zoeken, heb ik gelezen.”
Is het echt?
“Dat stond in de krant. Dus ja, hij zal dat wel willen.”
Maar wie is nu je gedroomde kandidaat-premier? Als je zegt “ik droom van een linkse coalitie”, wie moet dat dan leiden?
“Het zijn twee verschillende vragen, als je mij vraagt “wat zijn hypothetische kanshebbers om het te worden?” en “wie is je droompremier?”. Degene van wie ik denk dat ze het gaan worden, dat zijn niet mijn droompremiers.”
Je zegt wel duidelijk “in de socialistische familie Paul Magnette”, niet Elio Di Rupo (PS).
“Dat lijkt mij logisch, ja.”
Wie is dan je droomkandidaat?
“Hij is de enige die ik noem. Als je vraagt ‘wie is je droomkandidaat?’. “
En wie maakt het meeste kans?
“Wouter Beke maakt in een linkse coalitie het meeste kans.”
Cumuleren
Jullie zetten heel sterk in op die sociale zekerheid. Maar je voelt dat dat aan Franstalige kant veel meer leeft.
“Ik ben het daar niet mee eens. Er is altijd veel verwarring tussen de zoektocht binnen de media naar dé thema’s en wat er leeft op straat. We hebben nu vier weken huisbezoeken achter de rug en er is één onderwerp dat er bovenuit piekt bij de bevolking: het feit dat de facturen zoveel gestegen zijn. Bij de ene is het elektriciteit, bij de andere water, de onderwijsfactuur, de rusthuis-factuur, … Dat zijn heel verschillende versies, maar dat is wel een patroon dat je ziet. Er wordt geen beroep gedaan op de algemene middelen om publieke diensten te verlenen, maar er worden altijd maar meer kosten in de facturen van de mensen gestoken. En dat is het nummer één onderwerp, dat is het bij ons ook.”
In West-Vlaanderen, je hebt daar onder andere Bart Tommelein, die ook graag Open Vld-voorzitter wil worden. Die zegt ook: “ik wil die vierde zetel halen”.
“Hij is een rare mens, hè. Hij is drie maanden burgemeester en hij wil al iets anders doen.”
Als Oostendenaar moet je dat toch plezieren? Hij is al meteen terug weg.
“Nee, zo zitten die Open Vld’ers niet in elkaar. Die cumuleren gelijk zot.”
Maar dat mag bij jullie niet meer.
“Bij ons mag dat niet meer en ik vind dat ook maar eerlijk.”
Is dat wel verstandig?
“Ja. Als de Belgische politiek gaat blijven vasthouden aan de eigen structuren, waarbij iedereen zoveel mogelijk kan doen en altijd dezelfden het doen, dan blijf je dezelfde politiek krijgen. Dan kan je je afvragen ‘is het dan verstandig om als eerste te zorgen voor een nieuwe dynamiek in de politiek en nieuwe mensen te brengen?’. Op electoraal vlak ligt dat misschien wat moeilijker, omdat het niet de bekende koppen zijn, maar als niemand het gaat doen, gaat die politiek ook niet veranderen.”
Dus daar blijf je toch aan vast houden?
“Natuurlijk.”
Voorzitter
En persoonlijk, blijf je voorzitter?
“Het is iets gemakkelijker om er nu op te antwoorden, omdat we dit jaar sowieso voorzittersverkiezingen hebben. Mijn termijn loopt af, dus de leden gaan dat beslissen.”
Maar de verkiezingen gaan wel een rol spelen?
“Zonder twijfel, dat moet ook zo.”
Je zou graag verder doen?
“Ik heb het gevoel dat wat we binnen de partij aan het doen zijn, nodig was. Het begint te lonen, want sommigen zeiden ‘misschien komt dat wat te laat, de vruchten daarvan’. Dat kan, hé.”
U gaat een goede test hebben.
“Het gaat een test zijn, maar als het gevoel er is dat het begint te lonen, dat er effectief een nieuwe equipe staat met veel dynamiek en veel kunde, dan is er ook het gevoel dat het bijna jammer is om dat te verlaten op het moment dat het begint te draaien. Maar dat zijn anekdotes, die worden opgenomen. De waarheid is dat er een verkiezing is en dan verloopt intern. De leden binnen de partij beslissen, zo simpel is het.”