In het nieuws: De Italiaanse vicepremier Matteo Salvini kondigde maandag een overwinstbelasting voor banken aan.

• Volgens de regering is het nu het gepaste moment om zo’n belasting in te voeren. Die verwijst naar de toegenomen winsten voor de banken als gevolg van het verstrakkende geldbeleid van de Europese Centrale Bank (ECB). Door de renteverhogingen putten de financiële instellingen meer inkomsten uit hun traditionele verdienmodel: het omzetten van kortlopende spaardeposito’s naar langlopende kredieten.
  • “Je hoeft alleen maar te kijken naar de winsten van de banken in de eerste helft van 2023 om te beseffen dat we het niet over een paar miljoen hebben, maar over miljarden”, zei Salvini tijdens een toelichting van het regeringsbesluit.
  • “Terwijl de kosten van geld zijn gestegen en zelfs verdubbeld voor gezinnen en bedrijven, is wat rekeninghouders [aan rente] krijgen, niet verdubbeld”, voegde hij er nog aan toe.
• De overheid zal een tarief van 40 procent toepassen op de overwinsten. Volgens Analisten bij Citi komt de belasting als een verrassing en is die zeer negatief voor de Italiaanse banken. “De nieuwe belasting zou de winsten van Italiaanse banken met ongeveer 19 procent kunnen drukken en hun boekwaarde met ongeveer 3 procent kunnen verlagen De overwinstbelasting zou volgens de eerste schattingen de staat zo’n 2,2 miljard euro opleveren”, klinkt het in een analyse.

Italiaanse banken krijgen wind van voren

Impact: De overwinstbelasting zet de Italiaanse banken onder druk op de beurs.

• Na zo’n drie uur handelen, noteert Banca Popolare dell’Emilia Romagna 8,45 procent in de min. Intesa Sanpaolo laat 7,65 procent liggen en Banco BPM duikt 7,5 procent naar beneden. UniCredit, de grootste bank van Italië, verliest 6,6 procent.
• De meeste Europese banken noteren ook lager en de Stoxx Europe 600 Banks-index levert zo’n 1,5 procent in.

Elders in Europa

Zoom out: Ook elders in Europa liggen de banken onder vuur omdat ze de inkomsten fors zien toenemen, zonder dat ze daar hun klanten laten van meegenieten. De kredietkosten stijgen fors, maar de spaarrentes houden geen gelijke tred.

• In ons land hebben de regeringspartijen al meermaals een wetsvoorstel gelanceerd om de banken te verplichten de minimumrente te verhogen. Maar dergelijke ingrepen kunnen volgens de Nationale Bank van België (NBB) en de ECB funeste gevolgen voor de financiële stabiliteit van de banken.
  • De regering plant in september (en wellicht ook in december) wel de uitgifte van een staatsbon met een verlaagde roerende voorheffing. Bedoeling is om de concurrentie aan te gaan met de spaarboekjes.
• Ook de Britse regering heeft al kritiek geuit op de banken omdat ze stijgende rentes gebruiken om hun winsten een enorme boost te geven. De Britse waakhond heeft de financiële instellingen onlangs nog aangemaand om hun klanten vlotter toegang te geven tot de meest lucratieve spaarformules. Volgens sommige oppositiepartijen is het nu het gepaste moment om een overwinstbelasting voor banken op tafel te leggen.
• De Spaanse regering introduceerde vorig jaar al een overwinstbelasting. De belasting geldt voor 2023 en 2024 en zal gebruikt worden om een reeks maatregelen te financieren die de socialistische premier Pedro Sánchez heeft genomen om de koopkracht van de gezinnen te beschermen. Verwacht wordt dat die heffing de staatskas zal spijzen met zo’n 3 miljard euro.
• Sommige Baltische staten overwegen maatregelen om de belastingen voor banken te verhogen. Estland is van plan om de belasting voor banken te verhogen van 14 naar 18 procent als onderdeel van een reeks belastingmaatregelen om het begrotingstekort terug te dringen. In mei stemden de Litouwse beleidsmakers al in met een tijdelijke overwinstbelasting voor financiële instellingen om defensie-uitgaven te financieren.

(evb)