Op 31 december 2020 om exact 23 uur Europese tijd was de brexit een feit. Het Verenigd Koninkrijk verliet die dag de Europese Unie. Politici zoals Boris Johnson en Nigel Farage hadden daar een belangrijk aandeel in. Maar deze overwinning was nooit mogelijk geweest zonder de Engelse tabloidkrant The Sun.

‘It is The Sun Wot Won It’ is de vermaarde slogan die ze zelf lanceerden om aan te geven dat de krant nooit een verkiezing verloor. Bookmakers verhoogden tijdens de Brexit-campagne de kansen van het  ‘Leave‘-kamp. Niet op basis van de peilingen, die ‘Remain’ als winnaar aanduidden, maar omdat The Sun besloten had om brexit te ondersteunen met alle middelen die ze tot haar beschikking had. Dat waren vooral de giftige pennen van haar columnisten en verhalen die 100 procent negatief waren over de EU. Vandaag laten ze geen kans liggen om hun overwinning te bejubelen. Vraag is of ze niet te vroeg juichen en een veldslag wonnen, eerder dan de oorlog. 

Maatschappelijke invloed Engelse kranten is onontkenbaar

De Engelse kranten doen er toe. Tot spijt van wie het benijdt. Zij spelen een actieve rol in de maatschappij en zijn zelfs scherprechter in de verkiezingen, waar zij steeds een duidelijke positie innemen voor de ene of andere kandidaat. Een fenomeen dat we hier in België niet kennen. De rol van de kranten kan moeilijk worden overschat. Omdat over het Kanaal het ‘ first past the post’-systeem geldt, zijn er meestal slechts twee potentiële kandidaten en één winnaar. In tegenstelling tot ons democratisch bestel, waar elke stem vertegenwoordigd is in het parlement en waar compromissen en allianties essentieel zijn om een regering samen te stellen. Het zijn bovendien de tabloids – kranten die dagelijks een dieet van sport, celebrity en fait divers opdienen aan hun lezers – die de hoofdrol spelen, omdat zij veruit het grootste bereik hebben. 

Wie is Rupert Murdoch?

The Sun is Engelands grootste tabloid en is eigendom van mediamagnaat Rupert Murdoch. Over de van oorsprong Australische Murdoch zijn al terecht boeken volgeschreven en documentaires gemaakt. Hij is zonder meer de belangrijkste mediafiguur in de naoorlogse geschiedenis. Murdoch bouwde tijdens zijn carrière een imperium op van mediamerken, dat hem in staat stelt om in de belangrijkste Angelsaksische democratieën het verschil te maken. Het is geen overdrijving om te stellen dat zijn media-imperium menig president aan de macht heeft geholpen. 

in de VS heeft Trump een groot deel van zijn populariteit te danken aan Fox News. Ook zijn verlies kan gedeeltelijk op het conto van Fox worden geschreven, nadat enkele spilfiguren bij de conservatieve zender zich tegen hem begonnen te keren. Ook in Australië is de stem van de familie Murdoch wet. Daar bezitten ze zowat het hele mediabestel.

Dan is er het Verenigd Koninkrijk, waar hij naast de kwaliteitskranten The Times en The Sunday Times, ook de best verkopende krant The Sun uitgeeft. De zondagskrant News of the World werd in 2011 stopgezet. Dat ondanks dat er elke zondag nog 2,5 miljoen exemplaren van werden verkocht. De roddelkrant vormde de spil in een schandaal van astronomische omvang. Medewerkers van de krant zouden ten minste 7.000 publieke figuren, beroemdheden en politici hebben afgeluisterd om smeuïge verhalen te kunnen brengen.

Naoorlogse premiers die niet de steun van The Sun kregen verloren gegarandeerd

 In 1992 slaagde de krant erin om de gedoodverfde winnaar Neil Kinnock van de ‘Labour’-partij te laten verliezen. Het ging hen niet zozeer om de conservatieve kandidaat John Major te laten winnen, maar eerder om de socialistische partij te laten verliezen. De rabiate haat waarmee ze Kinnock als een absolute boeman afschilderden, is vergelijkbaar met de manier waarop Fox News tegen ex-president Obama tekeer ging. Ergens tegen zijn is altijd makkelijker dan constructieve alternatieven te promoten. 

David Cameron en Tony Blair kregen wel de steun van The Sun en wonnen dan ook zonder enig probleem. 

Politici begrijpen de impact van The Sun en voelen zich dan ook niet te beroerd om aan te schuiven aan de tafel van Murdoch zelf. Zo hopen ze hun kansen bij de hoofdredactie van The Sun te vergroten. Tony Blair is zelfs peter van Grace Murdoch, de jongste van de twee kinderen uit het derde huwelijk van Rupert Murdoch met de veel jongere Wendi Deng. Ondertussen is het koppel gescheiden. Murdoch huwde in 2016 voormalig topmodel Jerry Hall, beter bekend als ex-mevrouw Mick Jagger.

Cameron vond er zelfs niets beter op om Andy Coulson, ex-hoofdredacteur van het ter ziele gegane News of the World, te benoemen tot communicatieverantwoordelijke van zijn regering.

Wie tegen The Sun ingaat, krijgt snel het deksel op de neus 

De Europese Unie lag nooit in de bovenste lade van The Sun. Kinnock, Cameron en ook Blair konden dat tot tot hun schade en schande ervaren. Eens de gifspuiters van de kranten alle remmen los lieten, was hun lot beschoren.

Als het om de EU ging stond er tussen hemel en hel meestal  maar 1 voorpagina.

Toen Cameron vanuit een soort misplaatste arrogantie besliste om een referendum rond de EU te organiseren, twijfelde The Sun geen moment om de premier onderuit te halen. Alleen was brexit een moeilijker verhaal om de lezers voor te enthousiasmeren . De meeste Engelsen lagen hoegenaamd niet wakker van Europa.  Immigratie daarentegen was wel een belangrijk thema. De krant besloot dan om de problemen rond migratie helemaal op de Europese Unie af te wentelen.

De voorpagina’s tijdens de brexit-campagne spraken dan ook boekdelen.

‘ And the rest was history’. Cameron verloor het referendum en hun favoriete  ‘poster boy’ Boris Johnson – zelf een ex-journalist – drukte brexit erdoor.

Daar is Lady Diana

Indien brexit de volgende jaren mislukt, zal er over het Kanaal toch een nieuw realiteitsbesef ontstaan. Dat zou zich wel eens tegen de ‘Leave’- kranten kunnen keren. Er bestaat dan ook al een precedent. De dood van prinses Diana was volgens heel wat Britten het gevolg van het schaamteloze gedrag van een aantal Engelse kranten, waarbij vooral The Sun met de vinger werd gewezen.

Sindsdien zijn de kranten wat voorzichtiger in hun ononderbroken jacht op ‘celebrity’-nieuws. Het gedwongen stopzetten van de News of The World in een schandaal rondom het illegaal aftappen van privégesprekken, was een uitloper van de groeiende onverdraagzaamheid van het publiek en de politici rondom het kamikazegedrag van een deel van het Engelse journaille.

De affaire ontplofte in het gezicht van Murdoch en hij besloot dan ook de zondagskrant stop te zetten, toen ze nog 2,8 miljoen lezers had. Voor het internettijdperk haalde de oplage makkelijk een veelvoud daarvan.

Te vroeg gejuicht?

De sympathie voor de Engelse tabloids is sinds de dood van Diana bij het grote publiek al sterk verminderd. Door zich nu op de economie te gaan richten speelt de krant hoog spel. Want dat is toch iets helemaal anders dan een paar ‘celebrities’ op te jagen. Mocht de Britse economie nadelige gevolgen ondervinden van de brexit, dan kan het de tabloids hun laatste goodwill kosten. Bovendien blijven de oplagen zakken en zijn de meeste kranten, waaronder ook The Sun,  financieel in het slop geraakt.

Ze proberen dan ook met hand en tand de Britse economie hogerop te praten. De brexit is voor de ‘Leave’-kranten dan ook slechts de start van een gouden periode waarin Groot-Brittannië terug een wereldspeler van formaat wordt.  

Het contrast met het flegmatisch dominante ‘British Empire’, dat zijn militaire en diplomatieke invloed gebruikte over de hele wereld, kan moeilijk groter. Amper 100 jaar geleden was meer dan 60 procent van de wereldbevolking onderworpen aan de Britse macht. Een glorieperiode die zich situeert tussen 1815 en 1918.

De kans is dan ook groot dat hun gevecht er een wordt dat tegen de wereldgeschiedenis ingaat. Een wereld waarin samenwerking, schaal en globalisatie essentieel zijn geworden om grote problemen aan te pakken. 

Het  gevecht dat The Sun decennialang succesvol voerde zou dan tot een pyrrusoverwinning worden herleid. De krant zou zo het symbool  worden van het immer tanende belang van het Verenigd Koninkrijk in de wereld.