Zal bitcoin de financiële balans in de wereld verstoren? Of is het al zover? De digitale munt ‘staat op het punt om aanvaard te worden door de mainstream, anders volgt een speculatieve implosie’, zeggen financiële specialisten.

Door Adam Piore

Net voor de laatste bitcoinzeepbel barstte, in 2018, op het moment dat Paris Hilton haar eigen ‘digitale munt’ uitbracht en idealisten en amateurs over de hele wereld nog droomden van een manier om Wall Street, de centrale banken en machtige miljardairs te omzeilen met nieuwe digitale valuta, gaf Mike Novogratz, een voormalig topman van Goldman Sachs, een toespraak op een conferentie over cryptocurrency in New York City.

Vroegtijdige bitcoininvesteerder Mike Novogratz: ‘Ik had zoiets van: verdorie, hier zit meer in. Dit is een revolutie.’

Novogratz, die een ‘believer’ in bitcoin werd, had al eerder dergelijke toespraken gehouden. Meestal voor een financieel geletterd publiek. Deze keer betrad hij echter een podium voor een menigte van dolle millennials die hem als een rockster verwelkomden. ‘Foto’s, foto’s en nog eens foto’s’, zegt hij. ‘Iedereen wou een selfie. Een meisje kwam naar me toe en vroeg: “Kan je even handtekenen?” Het was echt raar. Dus ben ik begonnen mijn mening te verkopen.’

Het was een slimme zet. In 2019 was de waarde van Bitcoin, een digitale munt die bekend stond om zijn volatiliteit, gedaald tot minder dan 4.000 Amerikaanse dollar. De voorbije maanden is de digitale munt echter weer aan een steile klim begonnen. Hij steeg van 11.000 dollar in september, naar 24.000 dollar in december en steeg los voorbij het mijlpunt van 40.000 dollar in januari, om uiteindelijk in april een absoluut hoogtepunt te bereiken van 63.400 dollar. Drie keer meer dan bij de piek van 2017 en 19 keer meer dan bij het laatste dieptepunt in 2019. Ondanks dat de munt daarna tot 20 procent in waarde verloor, blijft de vrees bestaan voor een nieuwe zeepbel. Maar deze keer zijn de dingen op één vlak alvast anders: het zijn niet enkel meer particulieren die de waardestijging van de cryptomunt veroorzaken. 

Het financiële establishment heeft nu ook haar steentje bijgedragen aan het bitcoinfenomeen. Omwille van de rentetarieven die al een tijdje rond het nulpunt schommelen, overheden die voor duizenden miljarden aan Covid-stimuleringsschulden aangingen en aandelenwaarderingen die een belachelijk niveau hebben bereikt, zijn bedrijfsleiders en institutionele beleggers steeds wanhopiger op zoek naar een plek om hun geld te stallen. In februari onthulden grote investeerders zoals Tesla-oprichter Elon Musk, Blackrock (’s werelds grootste vermogensbeheerder) en twee  grootmachten uit de banksector, Goldman Sachs en Morgan Stanley,  hun plannen om bitcoins te verhandelen en te beleggen namens sommige klanten. Ook Visa en Mastercard gaven aan plannen te hebben om cryptocurrencies toe te voegen aan hun betaalnetwerk. In december al had PayPals CEO Dan Schulman aangekondigd dat hij Amerikaanse gebruikers wil toestaan om cryptogeld te kopen, te verkopen en te sparen. Ook miljardair Mark Cuban, de in de Verenigde Staten populaire eigenaar van NBA-team Dallas Mavericks, heeft zich achter bitcoin geschaard. 

18,7 miljoen bitcoin

Wat de komst van smart money op termijn betekent voor de overleving van bitcoin en andere cryptomunten, maar ook voor de toekomst van goud en klassiek papiergeld, blijft het onderwerp van intense speculatie en debat. Beleidsmakers en economen zoals Berkshire Hathaway’s Charlie Munger en Amerikaans minister van Financiën Janet Yellen hebben gewaarschuwd voor de destabiliserende effecten van een tweede bitcoincrash. Deze zou kunnen leiden tot het verdampen van het vermogen van gewone beleggers die in de waanzin meegaan: de bitcoinmarkt is immers ongeveer 1.780 miljard dollar waard. De beleidsmakers verwezen naar eerdere speculatieve zeepbellen, zoals de 17^de-eeuwse Nederlandse tulpengekte. Maar ook het gebruik van cryptomunten om criminele activiteiten te financieren en de stijgende energiebehoefte van het continu bijgewerkte, wereldwijde computernetwerk dat wordt gebruikt voor het minen (energie-intensief proces waarbij cryptomunten gecreëerd worden) van bitcoin is een doorn in het oog van de groene beweging. Dat netwerk zorgt ervoor dat de data van de 18,7 miljoen bitcoin, die momenteel in omloop zijn, worden bijgehouden.  

Novogratz argumenteerde dat Bitcoin wel eens van 100 naar 1.000 dollar zou kunnen gaan. Eén van zijn argumenten was dat de Chinezen het een leuke investering leken te vinden, en die waren met veel. 

Zelfs als deze vrees nooit wordt waargemaakt, zorgt de opwaartse klim van de cryptomunten wel voor heel wat ongemak. Als bitcoin zijn opmars als onafhankelijke munt verderzet, met amper regulering en buiten het bereik van lokale wetshandhavers en centrale banken, kan de financiële stabiliteit van de wereld verstoord worden. Dat zou het overheden moeilijker maken om hun economieën te reguleren door steeds opnieuw de lokale geldvoorraad aan te passen. 

De aanvaarding van cryptogeld door grote banken en investeerders kan verregaande gevolgen hebben voor de toekomst van geld in het algemeen en de banksector in het bijzonder. Daarom hebben Amerikaanse toezichthouders onlangs een reeks nieuwe, strenge vereisten voorgesteld voor entiteiten die cryptomunten verkopen. De Chinese regering is begonnen met het testen van haar eigen digitale munt en Indiase wetgevers hebben in maart voorgesteld om beleggers te verplichten hun cryptomunten binnen de zes maanden te liquideren, waarna het bezit ervan strafbaar zou worden. Turkije heeft het gebruik van cryptomunten als betaalmiddel gewoonweg verboden.  

Volgens cryptofanaten zoals Novogratz komen de spelbrekers te laat: de teerling is geworpen en bitcoin verdwijnt nooit meer. ‘75 procent van ’s werelds rijkdom is in handen van 50- tot 85-jarigen die de beleggingsproducten van de mainstreambelegger kopen’, zegt hij. ‘Het grootste deel van de cryptogroei was tot nu toe afkomstig van jonge mensen. Maar we staan op het punt om deze goudmijn toe te voegen aan de bestaande rijkdommen in onze wereld.’ Sommigen twijfelen nog. Een recent rapport van de Amerikaanse bank Citigroup suggereert dat de toekomst van de financiële wereld nu twee verschillende kanten uit kan gaan. Bitcoin ‘staat op het punt om aanvaard te worden door de mainstream, anders volgt een speculatieve implosie’, zeggen de analisten van Citigroup. ‘Kortetermijnontwikkelingen zullen de doorslag geven. Met andere woorden: 2021 wordt het belangrijkste jaar in het bewogen dertienjarige bestaan van bitcoin. ‘De mentaliteitsverandering zal niet van de ene op de andere dag gebeuren’, zegt Novogratz, ‘maar de dam heeft het drie maanden geleden begeven en dat voelt fantastisch aan.’

De geloofwaardigheid van Crypto 

Het is absoluut niet bij de haren gegrepen om te suggereren dat bitcoin werd uitgevonden om te anticiperen op het huidige economische scenario. Toen de mysterieuze computertechnicus Satoshi Nakamoto op 9 januari 2009 officieel het bitcoinnetwerk lanceerde, verstopte hij tussen de 31.000 regels tellende computercode een bericht dat onmogelijk te missen was: ‘Chancellor on brink of second bailout for banks’, luidde het, verwijzend naar een voorpagina-artikel in The Times dat de week ervoor was gepubliceerd. 

Die krantenkop benadrukte de meest voor de hand liggende reden voor de invoering van  bitcoin. In de nasleep van de financiële crisis van 2008 overspoelden centrale banken de markten overal ter wereld met nieuwe valuta. Ze verlaagden de rentetarieven en gaven miljarden uit om de economie te stabiliseren. Dat alles in een poging om een wereldwijde depressie af te wenden, net zoals tijdens de huidige pandemie. Nakamoto’s nieuwe digitale munt werd ontworpen opdat individuen zichzelf konden beschermen tegen de inflatiedruk die volgens velen onvermijdelijk zou volgen op de financiële crisis: een veilige plek, ver weg van de invloed van overheden, economieën of valuta.

Bitcoin werd ontworpen opdat individuen zichzelf konden beschermen tegen de inflatiedruk die volgens velen onvermijdelijk zou volgen op de financiële crisis: een veilige plek, ver weg van de invloed van overheden, economieën of valuta. 

Om zijn digitale munt (ook wel tokens genoemd) te beschermen tegen externe invloeden en om de wereldwijde adoptie ervan te verzekeren, creëerde Nakamoto een stimulerende structuur die erop gericht was om computergebruikers uit de hele wereld zijn software te laten installeren. Gebruikers konden zich aansluiten bij een continu veranderend en wereldwijd computernetwerk dat buiten de regelgevende jurisdictie van elke regering bestond.

Elk ‘computerknooppunt’ zou zijn eigen kopie van een ledger (databank) bevatten die de locatie en overdracht van elke eenheid van zijn digitale valuta bijhield. Het zou die bijwerken met nieuwe ‘transactieblokken’ die met regelmatige intervallen geschreven werden en toegevoegd werden aan de ‘blockchain’. In ruil voor hun deelname aan de creatie en het onderhoud van deze onhackbare ‘gedecentraliseerde ledger’, zouden de eigenaars van elk blockchainknooppunt worden opgenomen in een virtuele loterij en zo in aanmerking komen voor het winnen van het volgende stukje computergegenereerde bitcoin, wat in wezen gewoon een stukje versleutelde code is. 

Bitcoins zouden geproduceerd en vrijgegeven worden volgens een vaste tijdschaal, tot wanneer de totale voorraad van 21 miljoen bereikt wordt. Vanaf dat moment zouden diegenen die werken aan het onderhoud van de blockchain gecompenseerd worden met kleine transactiekosten. 

In 2010, na een paar maanden virtueel samengewerkt te hebben met andere online-ontwikkelaars om de broncode te verfijnen, kondigde Nakamoto aan dat hij ‘aan de slag ging met andere dingen’. Daarna verdween hij uit beeld. De creatie die hij achterliet is sindsdien steeds populairder geworden. Aanvankelijk werd de technologie omarmd door een bonte coalitie van cryptoanarchisten, liberalen, en idealistische Silicon Valley-ingenieurs. Maar ze sprak ook tot de verbeelding van een groot aantal onbetrouwbare individuen die door de anonimiteit en het gemak waarmee bitcoin online kan worden overgemaakt, op zoek gingen naar illegale activiteiten buiten de traditionele financiële kanalen. 

Zorgen over hyperinflatie

Veel mensen hebben voor het eerst van bitcoin gehoord toen de FBI in 2013 Silk Road, een grote ondergrondse online-drugsmarkt, opdoekte. Daar was bitcoin de valuta bij uitstek. Een paar weken na het opdoeken van Silk Road werd Novogratz, per ongeluk eigenlijk, een van de meest bekende Wall Street-figuren, omdat hij suggereerde dat deze obscure digitale tokens wel enige waardevolle toekomst hadden.

Wall Street-denkers Paul Tudor Jones en Stanley Druckenmiller onthulden eind vorig jaar dat ze bitcoins bezitten, waarmee ze duidelijk maakten dat ze bitcoin niet langer iets is waar je je voor moet schamen. 

Novogratz vertelt dat iemand tijdens een paneldiscussie naar zijn mening vroeg over het investeren in de valuta van kleine, obscure landen. Novogratz, een slanke vijftigjarige voormalige Princeton-student met een hoekige kaaklijn, een kaalgeschoren hoofd, doordringende blauwe ogen en de looks van Bobby Axelrod (de hedgefonds-hoofdrolspeler van de HBO-hitserie Billions), was op dat moment lid van het investeringsadviescomité voor de financiële markten van de New York Federal Reserve en co-chief investment officer van de macrofondsen bij de Fortress Investment Group, die 55 miljard dollar in portefeuille heeft. 

Toevallig had hij toen net 3 miljoen dollar van zijn eigen kapitaal in de exotische nieuwe munt geïnvesteerd. Op dat moment werd die tegen minder dan 100 dollar verhandeld. Het ging om een volledig speculatieve investering. Zo speculatief zelfs, dat hij en een collega van het fondsencomité concludeerden dat ze waarschijnlijk slecht zouden slapen, mochten ze het geld van het bedrijf op die manier investeren.

Novogratz argumenteerde dat bitcoin wel eens van 100 naar 1.000 dollar zou kunnen gaan. Eén van zijn argumenten was dat de Chinezen het een leuke investering leken te vinden, en die waren met veel. De munt had de verbeelding van een kleine groep crypto-anarchisten veroverd, die nu in volle koopmodus waren overgeschakeld. Mensen werden ook steeds bozer over het beleid van de Amerikaanse Federal Reserve Bank en maakten zich zorgen over hyperinflatie. Novogratz zag zijn gezicht die dag zelfs op de cover van de Financial Times prijken onder de titel ‘Bitcoin gesteund door top hedgefondsmanager’.

Hulpmiddel voor witwassers

Hij werd overstelpt met verzoeken van journalisten om op televisie te verschijnen en toespraken te houden: een bewijs van hoe ongebruikelijk zijn opvattingen in die tijd waren. Hij maakte onmiddellijk deel uit van een kleine groep deskundigen in deze nieuwe sector. Toen bitcoin de kaap van 1.000 dollar overschreed en zijn oorspronkelijke investering van 3 miljoen plots 30 miljoen waard was, overwoog Novogratz om zijn investering te verkopen om een privéjet te kopen. Een collega bij Fortress overtuigde hem wijselijk om dat niet te doen. In 2015, toen zijn hedgefonds bezweek onder een reeks fatale valutaweddenschappen, verliet hij Fortress en verkocht hij zijn aandelen weer aan het bedrijf. 

Aan geld ontbrak het hem niet, maar hij stond plotseling helemaal stuurloos aan de zijlijn van de reguliere financiële wereld. Novogratz zocht zijn oude kameraad Joe Lubin op, met wie hij aan Princeton gestudeerd had. Die had net ConsenSys opgericht, een bedrijf dat blockchaintoepassingen ontwierp. Toen beide oud-studenten elkaar opnieuw ontmoetten, volgde voor Novogratz wat hij ‘zijn doorbraakmoment’ noemt. ‘Ik had zoiets van: verdorie, hier zit meer in. Dit is een revolutie.’

Natuurlijk worden revoluties vaak voorafgegaan door zeepbellen. Dat is de reden waarom Novogratz zegt dat hij, kort nadat hij op een conferentie in 2017 met de grond gelijk gemaakt werd, zijn bitcoinaandelen begon te liquideren. 

In januari 2018 lanceerde hij Galaxy Digital. Zijn doel werd de mainstreamacceptatie van crypto. Novogratz was overtuigd dat het een permanente activaklasse kon worden. Hij hoopte zijn bedrijf uit te bouwen tot de ‘Goldman Sachs van de cryptowereld’, die handel, adviesdiensten en investeringsbankiers aanbood namens de ‘beste deskundigen’. Novogratz besefte ook dat het grootste obstakel voor institutionele aanvaarding het beruchte, duistere verleden van bitcoin was. 

Als bitcoin ooit gebruikt zou worden voor meer routinematige transacties’, zegt Kenneth Rogoff, ‘dan zal het zwaarder gereguleerd moeten worden. Elke centrale bank kijkt hier naar uit.’

Daarom probeerde hij meteen om cryptocurrency weer geloofwaardig te maken. Samen met zijn team overtuigde hij Mike Bloomberg, de voormalige burgemeester van New York City en wiens gelijknamige mediabedrijf 300.000 abonnees telt, om de Bloomberg Galaxy Crypto Index te lanceren. Deze index laat toe om in realtime de prijs van negen cryptomunten te volgen, waaronder bitcoin, ether (cryptomunt van Ethereum) en XRP. Deze index zorgde voor wat meer geloofwaardigheid. ‘Mensen dachten: “Wacht, dit moet wel serieus zijn als het op een publicatie van Bloomberg staat”’, zegt Novogratz. ‘Dat klinkt als iets onbelangrijks. Maar dat is het niet. Het gaat net om iets uit de marge te nemen en om het daarna mainstream te maken.’ Nadat Bloomberg de index in mei 2018 lanceerde, vergaderde Novogratz met Wall Street-executives om uit te leggen hoe bitcoin werkt, waarom ze moesten investeren in de cryptomunt en waarom het meer is dan een hulpmiddel voor witwassers. 

Brieven aan banken

De mainstream begon in cryptomunten te investeren kort nadat de eerste zeepbel barstte. Er ontstonden nieuwe bedrijven die zich richtten op het opbouwen van infrastructuur die voor instellingen nodig zou zijn om in bitcoin te investeren. Een van de meest prominente initiatieven was de oprichting van een beurs in augustus 2018 door Jeffrey Sprecher. Niet de eerste de beste: hij was toen al voorzitter van de Intercontinental Exchange, dat de New York Stock Exchange en 25 andere beurzen bezit en exploiteert. Sprecher richtte samen met zijn vrouw en toekomstig Amerikaanse senator Kelly Loeffler het bedrijf Bakkt op. Deze laatste zou dienen als CEO van het bedrijf.

Sprecher zocht de goedkeuring van de regelgevende instanties om futurecontracten te verhandelen die op bitcoin gebaseerd waren. De steun van Sprechers bedrijf was een overwinning voor de voorstanders van cryptogeld. De beurs begon in september 2019 met de handel van futures en verhandelde in een jaar tijd maar liefst 15.955 bitcoin per dag. Die waren op het moment van de aankondiging gewaardeerd op 200 miljoen dollar.

Andere investeerders hapten toe. Tyler en Cameron Winklevoss, bekend van Facebook, hadden in 2015 de Gemini Trust Company opgestart, die ze later zouden uitbouwen tot een grote cryptobeurs. Het bedrijf werkte samen met de staat New York om de goedkeuring van de regelgevende instanties te verkrijgen: de ‘strengheid van de traditionele financiële instituties’  hielp een beetje om het duistere imago van crypto af te breken, zegt Noah Perlman, de chief operation officer van Gemini. In 2016 werd Gemini de eerste officieel gelicenseerde beurs in de Verenigde Staten voor de cryptomunt de ether. Dat gebeurde nadat gouverneur Andrew Cuomo zijn goedkeuring gaf. 

De aanwerving van Perlman door Gemini, die in oktober 2019 aanvankelijk bij het bedrijf kwam als hoofd van corporate compliance, was een andere opsteker voor cryptovoorstanders. Als voormalig advocaat voor de Amerikaanse Drug Enforcement Agency (DEA), assistent-procureur en directeur van Morgan Stanley, was Perlman vertrouwd met justitie: hij wist exact hoe drugsdealers en witwassers bitcoins gebruikten om overheidscontroles te ontlopen. Perlman was een goed voorbeeld van hoe cryptobedrijven talentvolle mensen met kennis van de wet hebben ingehuurd om hun activiteiten legitiem te maken. In 2018 huurde Coinbase Brian Brooks in om te dienen als chief compliance officer. Coinbase is, een in Silicon Valley gevestigde digitaal uitwisselingsplatform voor cryptomunten, dat in april naar de beurs ging.

Brooks, een voormalig managing partner bij het juridische kabinet O’Melveny & Myers in Washington D.C., heeft nauwe banden met de banksector en heeft vier jaar gediend als executive vice president, general counsel, en corporate secretary van Fannie Mae. In 2020, na twee jaar bij Coinbase te hebben gewerkt, trad Brooks toe tot het U.S. Office of the Comptroller of the Currency (OCC), als senior deputy comptroller en chief operating officer, een machtige overheidspositie waar hij de belangen van de industrie kan beschermen. 

Het OCC, dat belast is met het waarborgen van de integriteit van het Amerikaanse banksysteem, is de enige Amerikaanse instelling die de bevoegdheid heeft om een nationaal bankhandvest op te stellen en te bepalen waaruit een bank moet bestaan. Het heeft ook de bevoegdheid om ze in te trekken bij instellingen die zich niet aan de regels houden. Ongeveer 70 procent van de Amerikaanse banken vallen onder het toezicht van de OCC. ‘Onder Brooks heeft het Office of the Comptroller of the Currency een reeks “interpretatieve brieven” opgesteld die banken gerust wilden stellen over de legitimiteit en het risico dat is verbonden aan cryptocurrency’, zegt Kristin Smith, uitvoerend directeur van de Blockchain Association, een in Washington, D.C. gevestigde belangengroep.

Elon Musk

Deze brieven verduidelijken dat banken voor hun klanten legaal bitcoins kunnen opslaan in ‘digital wallets’ (digitale portemonnees), computers kunnen aansluiten op de digitale bitcoin-ledger en hun eigen individuele blockchainknooppunt’ kunnen opzetten. In januari verleende de OCC voor het eerst een nationaal bankhandvest aan de firma Anchorage. Dat betekent dat het bedrijf kan optreden als een cryptobeheerder, die cryptogeld namens zijn klanten bewaart. Kort daarna gaf de OCC een gelijkaardige toekenning aan Protego. Deze acties dienden om aan te geven dat cryptoinstellingen nu binnen het regulerende systeem van de overheid opereerden als legitieme entiteiten die onderworpen zijn aan dezelfde klantenbescherming en hetzelfde toezicht als in de traditionele financiële sector. 

Hoewel bitcoin sinds het dieptepunt in 2019 een stijgende trend kent, heeft zijn waarde tussen dat moment en de huidige stijging van de afgelopen herfst en winter een ware schok teweeggebracht.

‘De acties die door de OCC werden ondernomen, waren een zeer positief signaal voor de toekomst van cryptomunten’, zegt Smith. ‘Ze waren echt belangrijk.’ Deze inspanningen verklaren ook waarom de houding ten opzichte van crypto op Wall Street en de rest van het financiële establishment in de afgelopen maanden drastisch is veranderd. Bovendien onthulden Wall Street-denkers als Paul Tudor Jones en Stanley Druckenmiller eind vorig jaar dat ze bitcoins bezitten, waarmee ze duidelijk maakten dat bitcoin niet langer iets is waar je je voor moet schamen. 

Dit alles zette de toon voor februari, toen cryptomunten een kwantumsprong maakten naar de mainstream. Rick Rieder, de chief investment officer van Blackrock, gaf voor het eerst toe dat zijn bedrijf – ’s werelds grootste vermogensbeheerder – was begonnen met het ‘voorzichtig verkennen van bitcoin’. Ook Morgan Stanley begon voor een aantal klanten bitcoins te kopen en maakte bekend dat het een aandelenbelang van 10 procent had genomen in MicroStrategy, een op de NASDAQ verhandeld softwarebedrijf, dat voor miljarden dollars aan bitcoins op zijn balans heeft staan.

Goldman Sachs blies zijn eerder slappe cryptohandelstak nieuw leven in en BNY Mellon, de oudste bank van het land, zei dat ze van plan was om later dit jaar een afdeling voor digitale activa te openen. Elon Musk, de oprichter van Tesla, heeft een deel van het kapitaal van zijn autobedrijf in crypto geïnvesteerd. Hij verwierf zo een bescheiden 1,5 miljard dollar in bitcoins en kondigde aan dat hij de munt zou accepteren als betaling voor zijn auto’s. Ook Virgin Galactic accepteert nu bitcoins voor ruimtereizen. 

De investering van Musk is niets in vergelijking met die van MicroStrategy, een softwarebedrijf voor bedrijfsdata dat het afgelopen jaar een aandelenbelang van 4,5 miljard dollar heeft opgebouwd. CEO Michael Saylor zegt dat hij begin vorig jaar begon met kopen, omdat zijn investeerders verwachten dat hij een rendement behaalt dat op zijn minst gelijk blijft aan de stijging van de Amerikaanse aandelenindex S&P 500. Hij zegt dat het niet langer een optie was om de reservefondsen van zijn bedrijf in cash te houden, omdat de Federal Reserve de markt almaar blijft overspoelen met nieuwe dollars.

‘Geen enkel bedrijf kan overleven met een miljard dollar op een bankrekening dat 15 basispunten oplevert, terwijl de kost van alles wat je wil kopen met 25 procent per jaar stijgt’, zegt Saylor aan Newsweek. ‘Dat is een vreselijk slecht idee.’

Digitaal goud 

Of deze andere houding voldoende is om ervoor te zorgen dat bitcoin en andere cryptomunten op langere termijn overleven, valt af te wachten. Niet iedereen is overtuigd. Kenneth Rogoff, een econoom van Harvard, voormalig hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en expert op het gebied van financiële crisissen en de onafhankelijkheid van centrale banken, zegt dat de huidige economische situatie die ontstaan is door de pandemie het moeilijk maakt om conclusies te trekken voor de toekomst. ‘Het is moeilijk om de juiste waarde van iets te kennen wanneer de rente zo laag is’, zegt Rogoff. ‘We zullen een beter zicht krijgen op de situatie wanneer de rentevoeten weer gaan stijgen.’ 

Mike Novogratz: ‘Het belangrijkste dat in de hele bitcoinwereld is gebeurd, is tijdens de afgelopen twee maanden gebeurd’

‘Als bitcoin uiteindelijk waarde wil hebben op langere termijn, en ik leg de nadruk op langere termijn, dan moet het ook anders gebruikt worden dan een manier waarbij de ene cryptomunt omgeruild wordt voor de andere, zoals het ruilen van stripboeken of ruilkaarten.’ Hij twijfelt of er onder normale omstandigheden wel zo’n rechtvaardiging voor crypto bestaat, of in ieder geval één die sterk genoeg is om op te wegen tegen de nadelen. Bitcoin, merkt hij op, is eigenlijk ‘opgeblazen contant geld’. Het is makkelijker te verplaatsen dan contant geld en net zo onvindbaar. Daarom maken Hezbollah en andere sinistere organisaties er gebruik van. Hij verwacht dat het debat over de mate waarin bitcoin en andere cryptomunten moeten worden gereguleerd, nog een tijd blijft duren.

Voor de gewone consument brengt bitcoin hoge transactiekosten met zich mee en bovendien is de cryptomunt ook slecht voor het milieu. ‘Als bitcoin ooit gebruikt zou worden voor meer routinematige transacties’, zegt Rogoff, ‘dan zal het zwaarder gereguleerd moeten worden. Elke centrale bank kijkt hier naar uit.’ Hij erkent dat, naarmate meer machtige en invloedrijke mensen cryptomunten kopen om waarde op te slaan als een soort van ‘digitaal goud’, het steeds moeilijker wordt voor westerse regelgevers om het helemaal uit te roeien. ‘Dit zijn zeer machtige, invloedrijke mensen, maar uiteindelijk is het gewoon niet in het belang van het publiek om transacties te verrichten die niet gemakkelijk te traceren zijn’, zegt Rogoff. ‘Voorstanders kunnen misschien op korte termijn wat politici afkopen, maar alle ogen zijn erop gericht. Regelgevers vertelden mij: “Kijk, op dit moment komt er innovatie uit deze kant, maar als er ooit veel transacties in ons land plaatsvinden, gaan we hard moeten optreden. Op dit moment gaan we voorzichtig te werk.”’

Uiteindelijk, denkt Rogoff, zullen overheden over de hele wereld waarschijnlijk verbieden dat kleine handelszaken bitcoins gebruiken en financiële instellingen verbieden om er gebruik van te maken. ‘Op dit moment hebben de regeringen nog niets ondernomen’, zegt hij. ‘Maar dat zullen ze vroeg of laat wel doen.’ Een paar dagen na het interview met Rogoff, citeerde persagentschap Reuters een hoge Indiase regeringsfunctionaris. Die vertelde dat de grootste democratie ter wereld waarschijnlijk ook de eerste grote economie zou worden die het bezit van cryptomunten illegaal zou maken. Zijn argument wordt gebruikt om de nieuwe cryptorapportagevereisten te rechtvaardigen die voorgesteld werden tijdens de laatste dagen van de regering-Trump. Deze zouden vereisen dat cryptobeurzen bijhouden wat hun klanten met hun cryptogeld doen en waar het naartoe gaat. 

Dansen en picknicken

In een kennelijke poging om tegenstand te voorkomen, onthulde de voormalige Amerikaanse minister van Financiën Steven Mnuchin het oorspronkelijke voorstel vlak voor Kerstmis, onder een ingekorte vijftiendaagse inspraakperiode. Lobbyisten uit de sector werkten tijdens de feestdagen door, verzamelden meer dan 7.000 petities tegen de regels en huurden Paul Clement in, een voormalig advocaat-generaal en juridisch zwaargewicht in Washington D.C. 

Op het einde, ging het ministerie van Financiën akkoord met een verlenging van de inspraakperiode, waardoor ze tegen de regering-Biden aanliepen. De eerder vermelde Kristin Smith, actief bij de Blockchain Association, zegt dat ze gelooft dat de huidige ambtenaren van Financiën een ‘veel redelijkere’ benadering kiezen om een oplossing te vinden voor het probleem van het witwassen van geld. Smith stelt dat, aangezien banken niet verplicht zijn om bij te houden hoe klanten contant geld uitgeven, het oneerlijk is om cryptobeurzen te verplichten om transacties in cryptomunt bij te houden. Of ze deze zaak zullen winnen, valt nog af te wachten.

Andere voormalige regelgevers en experts zijn , in tegenstelling tot Rogoff, minder zeker over het feit dat strenge reguleringen onvermijdelijk zijn. Ze waarschuwen wel dat de huidige waardering van bitcoin onhoudbaar blijft. Een van die sceptici is Raghuram Rajan, een hoogleraar financiën aan de Booth School of Business van de Universiteit van Chicago, die onder meer econoom aan het IMF was en gouverneur van de Reserve Bank of India. In 2005 was hij een van de eersten die waarschuwde voor de groeiende risico’s voor het Amerikaanse financiële systeem. Profetische woorden bleek achteraf, toen de subprime-zeepbel een paar jaar later uiteenspatte. 

Rajan zegt nu dat bitcoin en andere cryptomunten ‘steeds meer worden gezien als een activaklasse die alleen maar wordt gewaardeerd omdat anderen er waarde aan hechten. In zoverre heeft het een paar kenmerken die economen zouden toeschrijven aan een zeepbel: iets dat enkel waardevol is omdat iedereen denkt dat het waardevol is. Dat betekent dat het heel volatiel kan zijn.’

‘Als mensen er minder enthousiast over worden, kan de waarde aanzienlijk dalen’, zegt Rajan. De volatiliteit van bitcoin is ondertussen legendarisch. Hoewel bitcoin sinds het dieptepunt in 2019 een stijgende trend kent, heeft zijn waarde tussen dat moment en de huidige stijging van de afgelopen herfst en winter een ware schok teweeggebracht. Niemand is verantwoordelijk voor het behoud van de waarde, zoals een centrale bank zou doen met een traditionele munt. ‘Bitcoin’, zegt Rajan, ‘heeft geen intrinsieke fundamentele waarde zoals je die bijvoorbeeld bij goud zou hebben.’

Novogratz, die altijd enthousiast is over cryptomunten, houdt vol dat er geen weg meer terug is. Bitcoin is volgens hem niet zozeer een valuta maar ook een sociale beweging. Een beweging die nu een grote massa aanhangers heeft verzameld. Wanneer hem gevraagd wordt om hier dieper op in te gaan, verwijst hij naar de video ‘How to Start a Movement’ van ondernemer Derek Sivers. Een man zonder shirt en in korte broek die vrolijk staat te dansen op een heuvel, omringd door een groep picknickers die op dekens zitten. Hij ziet er belachelijk uit. Maar al snel komt er een tweede danser aan die onhandig meedanst, gevolgd door nog drie anderen, en dan nog eens drie anderen. Op het einde danst bijna iedereen. En wie ziet er dan belachelijk uit? De weinigen die aan de zijlijn blijven staan uiteraard. De grote bedrijfsmagnaten in Wall Street hebben een hekel aan als eerste op de dansvloer te staan, maar ‘nu doet iedereen mee’, zegt Novogratz. Dat verklaart meteen ook de ‘versnelde aanvaarding’ van bitcoin.

Zijn bedrijf Galaxy heeft er veel baat bij gehad: met een beheerd vermogen van 1,2 miljard dollar, steeg de winst in het vierde kwartaal van 2020 met 650 procent. Ondertussen was prijs van het aandeel Galaxy begin april gestegen met 52 cent tot meer dan 15 dollar, nadat Morgan Stanley, dat meer dan 4.000 miljard dollar beheert, vorige week plannen aankondigde om hun financiële adviseurs via Galaxy’s beleggingsfondsen bitcoins te laten kopen namens hun klanten. Die aankondiging deed Galaxy’s aandelen nog eens stijgen tot meer dan 20 dollar per aandeel: goed voor een klim van meer dan 30 procent op twee dagen. ‘Het belangrijkste dat in de hele bitcoinwereld is gebeurd, is tijdens de afgelopen twee maanden gebeurd,’ zegt hij. ‘Tijdens de voorbije twee maanden heeft iedereen in zowel de techwereld als de financiële wereld gezegd: “Dit gaat nooit meer weg.” Het is niet langer een debat. Dat is verleden tijd.’

‘Crypto is nu een activaklasse. We zijn over de heuveltop heen, en we rollen snel bergafwaarts’, zegt Novogratz. Onder druk erkent hij echter dat er geen manier is om te weten of de ‘sociale constructie’ die bitcoin overeind houdt, zal instorten of niet. ‘Dat weten we niet’, zegt hij. Hij ziet geen tekenen dat het snel zal gebeuren. Maar wat als er iets zou veranderen? Wat als smart money keldert en Novogratz zich weer tussen een menigte van Paris Hilton-fans moet begeven? Hij kan nog steeds doen wat hij de laatste keer deed: verkopen met winst.