De hele discussie over het wetsvoorstel rond de versoepeling van abortus is een soufflé die opgeblazen wordt, maar weinig spanning bevat: hoe dan ook komt er straks opnieuw een vertragingsmanoeuvre in de Kamer, en gaat het voorstel over de zomervakantie. Het incident moet toedekken dat de hele Arizona-oefening ter plaatste trappelt, en weinig kansen op slagen heeft. Dat hoeft voor de MR ook niet: straks is Sophie Wilmès (MR) rustig tot september premier.

In het nieuws: Alweer communiceren de drie onderhandelaars. Dit weekend deed Georges-Louis Bouchez (MR) uitgebreid de media, vanmorgen komt Egbert Lachaert (Open Vld) nog eens naar buiten.

De details: De liberalen duwen fors terug naar Bart De Wever (N-VA), die dit weekend aan de noodrem trok over de nieuwe abortuswet.

• Het blijft een nieuwigheid, ‘opdrachthouders’ of ‘onderhandelaars’ die overvloedig in de media opduiken. Maar zowel het zelfbenoemde duo van Conner Rousseau (sp.a) en Paul Magnette (PS), als nu het trio van Joachim Coens (CD&V), Bouchez en Lachaert, duiken tijdens hun onderhandelingspoging met de regelmaat van de klok op in de pers. Toch zeker de twee liberale voorzitters.
• Op een discrete manier wordt dus niet onderhandeld. Eerst werd Rousseau publiek onder druk gezet om toch maar aan tafel te komen, met een perscommuniqué en daarna zelfs een salvo op televisie. Het leverde niets op: de sp.a weigerde plenair te onderhandelen, en praat nu één op één met Open Vld.
• Na Rousseau krijgt nu De Wever de volle laag. Die had zich voor het eerst sinds lang nog eens publiek uitgesproken, en forse taal geuit over het abortusdossier, in de marge van de 11 juliviering.
• ‘Ik kan u zeggen dat als partijen op de groene knop drukken voor een wet die ik echt schandelijk vind, dat het dan erg moeilijk is om met diezelfde partijen de volgende dag te doen alsof er niks gebeurd is. Dat is eigenlijk onmogelijk’, zo stelde De Wever voor de tv-camera’s. Hij duwde daarbij nog eens door op de paars-groene coalitie in de Kamer, die het voorstel wil stemmen: ‘Als die partijen mekaar zo geweldig vinden dat ze op die basis een regering kunnen vormen met socialisten, communisten en groenen, dan moeten ze dat maar doen. Maar dat zal een regering zijn die in Vlaanderen nul komma nul draagvlak heeft.’
• Lachaert duwde vanmorgen terug, op Radio 1: ‘Door scudraketten in de media af te sturen help je het overleg geen meter. Ik hoop dat dit eenmalig blijft, het contact was goed tot nu toe, dat kan zo blijven. (…) Bart De Wever probeert er een partijpolitiek spel van te maken. Maar dat is het niet: parlementsleden zijn vrij. Je moet er niet de hoofdzaak van maken, want dat is het niet.’
• Eerder had Bouchez al op zondag uitgebreid gecommuniceerd, en gretig gehapt op de uitspraken van De Wever. Meteen zetten de liberalen zo de N-VA neer als de partij die de zaken nu blokkeert, een template die zeker in Franstalig België er makkelijk ingaat bij de pers. ‘Wij hebben het parlementaire proces doorlopen, we hebben twee debatten gehad in de commissie én plenair. Het is nu het moment om te stemmen’, herhaalde Bouchez nog eens.
• Ook Lachaert leek dat te bevestigen: ‘Als er tegen donderdag geen oplossing is, je bent op het einde van de procedure, er zijn geen trucs meer.’ Maar de Open Vld stuurt vooral aan op een gesprek met de N-VA, ten gronde. Die uitnodiging zou er geweest zijn, maar De Wever ging daar niet op in, zo is bij de liberalen te horen.
• Want ook op Radio 1 zette de Open Vld-voorzitter de deur wel degelijk open voor een ‘afspraak’ tussen toekomstige regeringspartners: ‘Volgens mij zijn zelfs ook afspraken te maken over ethische dossiers. Dat betekent dat je dat doet samen, aan tafel, zoals wij met CD&V doen, en niet in de media.’ Onder meer abortus helemaal uit de strafwet halen: ook Open Vld vindt dat wat extreem.
• Maar de publieke communicatie blijft er dus één van zowel de deur openen, als uithalen en publiek druk zetten naar partijen waarmee ze onderhandelen: een techniek die zeker Bouchez in het verleden ook al toepaste, maar die Lachaert dus overneemt.

De essentie: De soep wordt helemaal zo heet niet gegeten.

• Bij de N-VA is men niet bepaald van plan er een thriller van te maken in de Kamer. Zij willen het dossier netjes over de zomer tillen, en het niet meer voor het zomerreces laten stemmen: De Wever komt niet plots fel communiceren op zaterdag, om z’n eigen nederlaag te organiseren.
• De oplossing is simpel: het wetsvoorstel kan nog maar eens amendementen krijgen, en voor de vierde keer dan naar de Raad van State gaan. ‘Nog maar eens het systeem misbruiken, dat kan er wel bij, die pijn hebben we al gepakt’, zo is bij N-VA te horen. Hoe dan ook: het dossier komt er niet door. Dat weet ook Lachaert, hij hintte ernaar in zijn interview.
• In die zin was de snelheid waarmee de Raad van State zich uitspraak op z’n minst verrassend: plots had het orgaan, dat soms weken tijd neemt, op zes dagen de klus geklaard. Toeval of niet, maar net daardoor is het plots dus eind vorige week geëscaleerd tot deze schermutseling van woorden.
• Maar dat de N-VA zich zo manifesteert op het dossier is geen toeval: de Vlaams-nationalisten zijn al een paar weken up in arms over wat voorligt in de Kamer, en lijken bereid om een deel van de publieke opinie en zeker de kranten te trotseren. Zowel La Libre (‘Een democratie die lijdt’) als Le Soir (‘Abortus, het geweten en vrouwen gegijzeld: niet fraai’) halen vandaag in hun standpunten nog eens hard uit naar N-VA. En ook De Morgen pleit ervoor om ‘vrouwen in eigen land te helpen’.
• Maar het gebrek aan conservatieve steun in de media zal De Wever worst wezen: met het ‘claimen’ van dit dossier zetten ze meteen ook CD&V muurvast. De christendemocraten zeggen met hun voorzitter Coens al maanden dat ze tegen het voorstel zijn, en koppelen het ook al maanden aan regeringsdeelname.
• En toch, de CD&V-voorzitter raakte blijkbaar met die boodschap niet tot bij z’n liberale collega’s en met name Bouchez. Want leek het dossier in juni, na een afspraak onder de fractieleiders, netjes naar september geëvacueerd, dan plaatste de MR-voorzitter zelf het plots prominent op de agenda begin juli. Een overleg bij Lachaert thuis moest de brokken lijmen, maar ondertussen verklaart de MR-voorzitter wel, net als de Open Vld, dat ze een stemming niet willen tegenhouden: dat gaat regelrecht in tegen de gezamenlijke perstekst die CD&V met MR en Open Vld vorig week nog opstelden toen ze de vredespijp rookten.
• Hoe dan ook: door zo fors nu tussen te komen, duwt N-VA meer dan ooit CD&V in haar ‘kamp’, en weg van elke Vivaldi-poging. Het dossier is ook in september niet van de baan. Voor Coens is elke bocht hierop nu compleet onmogelijk geworden.

The big picture: Verschillende spelers twijfelen over hoe oprecht ‘Arizona’ echt onderhandeld wordt.

• ‘Is dit een formatiepoging, of gewoon wat tijd doden?’ Het is een cruciale vraag, die leeft bij zowel N-VA als sp.a, die twijfelen aan de aanpak. Die is nochtans vol risico’s: aan hen wordt gevraagd om mee te schuiven in een onuitgegeven coalitie van liberalen, N-VA, christendemocraten en sp.a, een zogenaamde Arizona-coalitie (naar de kleuren van de vlag van de Amerikaanse staat).
• Bij Lachaert waren vanmorgen optimistische signalen te horen: ‘De sfeer is helemaal niet de gespannen sfeer die men in de kranten leest. De afgelopen weken hebben we hard gewerkt.’
• En ook op de cruciale vraag, of de zes voorzitters nu eindelijk eens gaan samenkomen, om ‘plenair’ een mogelijke coalitie te bespreken en elkaar diep in de ogen te kijken, gaf Lachaert een veelbetekenend antwoord: ‘We zijn zeker van plan om iedereen samen te brengen, maar dat vergt vertrouwen.’
• In de wandelgangen is te horen dat de sherpa’s goed opgeschoten zijn, dat het ‘zo beter gaat’. Overigens was daar ook het abortusdossier al besproken, vandaar dat de liberalen erg verschoten van de publieke uitval van De Wever.
• Maar tegenover die optimistische lezing staat dus een veel pessimistischer scenario: er is afgelopen weekend weer geen vooruitgang gemaakt. Heel de oefening van de drie voorzitters gaat traag, bijzonder traag.
• Zodanig dat het allemaal een methode van de MR lijkt om gewoon wat weken te laten passeren. Voor hen is ‘geen oplossing’ perfect werkbaar. ‘Dan gebeurt er na 21 juli, als het Parlement in verlof gaat, niets meer, gaat iedereen met verlof, blijft madam Wilmès rustig premier, kan de kreupele regering rustig verder doen alsof ze het relancebeleid gaat vormgeven met hun window dressing, en zien we wel weer in september.’
• Aan insiders liet de MR-top al meermaals verstaan dat ze helemaal niet geneigd is om in zo’n Arizona-scenario te stappen. ‘De PS is wel opvallend rustig. Die kalmte zegt één ding: ze geloven daar geen seconde dat dergelijke constructie een ernstige bereiding is.’
• Vaststelling is dat die twijfel over de ernst van de poging dus leeft. Dat Bouchez bij de opstoot over het abortusdossier z’n regeringspartner én partner in het trio, CD&V-voorzitter Coens, tot op het bot vernederde, hebben andere voorzitters goed genoteerd. ‘Wat gaat CD&V doen, de regering verlaten? Waar gaan ze naartoe gaan?’, zo stelde Bouchez toen.
• ‘Als hij dat al doet met CD&V, wat staat dan straks andere coalitiepartners te wachten? Elke week een andere coalitiepartner afzeiken?‘, is de vraag die opduikt. En bij N-VA heeft men goed genoteerd dat premier Wilmès dit weekend meteen ook het idee van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), om federaal een reeks ministerportefeuilles te ‘ontdubbelen’, afwees.
• De N-VA speelt al langer met dat idee: om, net zoals in de jaren 80 al gebeurde, een aangepast regionaal beleid te voeren van binnen de federale regering. Voor de arbeidsmarkt en het gezondheidsbeleid, zou dan apart bestuurd worden voor de deelstaten, zonder de materie al formeel te splitsen. Aparte ministers (maar daarom niet meer ministers, zoals de N-VA dit weekend eraan toevoegde), dat maakt het dan handiger. Nieuw is die aanpak niet, al in de zomer van 2019 legden onderhandelaars als Johan Vande Lanotte (sp.a) het op tafel, die ‘ontdubbeling’ in de federale regering. De PS zei toen niet ‘neen’.
• Maar Wilmès maakte er meteen komaf mee, meer met een slogan dan met een inhoudelijk debat: ‘Als minister op het federaal niveau moet je het hele land verdedigen. Het maakt niet uit van welke zijde van de taalgrens je komt.’ Het zegt wel iets over de houding van de MR: op communautair vlak valt er weinig te gaan zoeken voor de N-VA. Alweer een teken dat niet leidt tot optimisme.
• Bij de Vlaamse liberalen sust men. Het is duidelijk dat Lachaert, misschien als enige, wel vol voor Arizona gaat. En hij verzekert gesprekspartners ‘dat de MR mee is met Arizona‘, dat het goed is doorgepraat. Vraag is of dat deze week tot uiting komt: lukt een plenaire vergadering dan wel, of blijft het abortusdossier het perfecte rookgordijn om minstens tot donderdag achter te verschuilen en zo meer tijd te laten lopen?

Ook dat nog: Wie op 77 zetels rekende, is eraan voor de moeite.

• Zoals al gezegd: een Arizona-coalitie is erg nipt: er is amper één zetel op overschot in de Kamer. Wie rekende op Jean-Marie Dedecker, die onafhankelijk zetelt in de Kamer, maar op een N-VA-lijst verkozen raakte, moet zich niet te veel illusies maken.
• Dedecker wil nieuwe verkiezingen, in november. Eén week later wil hij dan ‘de Vlaamse onafhankelijkheid kunnen uitspreken‘. ‘Als je wil overleven, moeten we ons eigen sociaaleconomisch beleid kunnen bepalen en dat gaat niet binnen de context van ‘België’.’
• En als het nog niet duidelijk was, heeft hij ook een koosnaampje voor de huidige premier, Sophie Wilmès (MR): ‘Dat takkewijf toont alleen maar minachting voor de Vlamingen.’

En na de zomer? Het is opvallend, hoe de focus al daarop ligt.

• Velen vragen zich dus niet af of Arizona er komt, maar eerder wat er in september gebeurt. Bij een aantal partijen rijpt het idee van verkiezingen.
• De huidige federale regering blijft in elk geval nog twee weken ‘werken aan een relanceplan’, zoals ze aankondigden. Het is een oefening die wat bevreemdend is. Zo ontving de premier vrijdag een reeks CEO’s, waaronder John Porter van Telenet, Harold Boël van Sofina en de onvermijdelijke Bernard Delvaux van Sonaca, en daarna kwam zelfs een groepje kleine handelaars (onder meer de uitbaatster van fromagerie Saint-Michel en die van Brasserie Lefebvre).
• ‘Soms is het nuttig om ook de stem te horen van mensen die midden in het economische leven staan. Dat, in combinatie met de economen, die bijzonder boeiende zaken vertelden, maakt het toch een nuttige oefening’, zo is in regeringskringen te horen. Deze week gaan contacten voor het ‘opmaken van het relanceplan’ in principe verder.
• Maar dat werk valt op een bepaald moment in de zomer ook stil. Zonder nieuwe coalitie moet Wilmès hoe dan ook het vertrouwen opnieuw vragen in het Parlement in september. Krijgt ze dat dan niet, dan is ze nog niet weg: Wilmès II gaat dan gewoon in lopende zaken.
• Ook dan moet er een meerderheid in de Kamer gevonden worden om verkiezingen te organiseren. Een scenario waarbij de regering dus verderstrompelt, in lopende zaken, maar waarbij genoeg partijen geen stembusslag willen, is perfect mogelijk.

De soap gaat verder: Els Ampe (Open Vld) richt zich tot ‘de lafaards in haar partij, Open Vld’.

• Een pijnlijk artikel in Het Nieuwsblad, waarbij erop gewezen werd dat Vlaams Parlementslid Ampe maar moeilijk een medewerker vindt, krijgt een bizar vervolg. Ampe reageert met een filmpje, waarin ze zwaar uithaalt naar haar partijgenoten.
• ‘Men laat zich voor de kar spannen van anonieme partijgenoten, die mij willen zwartmaken. Lafaards. Als jullie iets te zeggen hebben, zeg het dan in mijn gezicht‘, zo stelt ze in haar video.
• Het is een beproefd recept voor Ampe: video’s waarbij ze recht in de camera kijkend stevige zaken poneert. Het leverde haar bij de interne kiescampagne van Open Vld echter geen vracht aan stemmen op: ze strandde op een 7,31 procent.
• Dat Ampe ondertussen wat in een buitenbaan zit, is wel duidelijk. Al langer is er een openlijk conflict binnen de Brusselse Open Vld. Daarbij staan Guy Vanhengel (Open Vld) en Sven Gatz (Open Vld) lijnrecht tegenover Ampe.

De moeite om in het oog te houden: Vlaanderen telt te veel gemeenten, maar de stok hanteert men voorlopig niet, enkel de wortel.

• Echt nuttig is het niet, om zo veel gemeenten te hebben: een slechte besteding van middelen. Want het Vlaams gewest telt nog steeds 300 gemeenten. Iedereen weet dat het probleem moet ‘opgelost’ worden, dat er meer fusies moeten komen.
• Maar tussen woord en daad staan vaak bij beleid vooral politieke bezwaren: gemeenten fuseren, heeft impact op carrières van burgemeesters en schepenen. En op de werking van partijen lokaal: welke partij waar het sterkst staat, speelt een rol. In 1976, bij een eerste golf van verplichte fusies, versterkte de CVP destijds haar greep op veel gemeenten.
• De Vlaamse regering probeert er al langer iets aan te doen, maar weigerde de stok tot nu toe te gebruiken, ze hanteren enkel de wortel. Wie vrijwillig fuseert, krijgt geld. De schuld van de gemeenten wordt immers verminderd.
• Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open Vld) wil nu doorduwen: hij wil van de 300 op termijn nog 150 gemeenten laten overschieten.
• Er is een nieuw fusieplan klaar, maar dat blijft ‘vrijwillig’. De overname van schulden is wel groter: tot 500 euro per inwoner. De vraag is of die ambitie, van 150 gemeenten te doen verdwijnen, kan zonder de stok.
• Vorig jaar fuseerden in totaal 15 gemeenten, die tot 7 nieuwe entiteiten vervelden. Vaak was dat omdat in beide gemeenten dezelfde partijen aan de macht waren:
  • ‘Oudsbergen’: fusie van Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek
  • ‘Pelt’: fusie van Neerpelt en Overpelt
  • ‘Puurs-Sint-Amands’: fusie van Sint-Amands en Puurs
  • ‘Aalter’: fusie van Aalter en Knesselare
  • ‘Deinze’: fusie van Deinze en Nevele
  • ‘Lievegem’: fusie van Lovendegem, Zomergem en Waarschoot
  • ‘Kruisem’: fusie van Kruishoutem en Zingem

Week van de waarheid voor EU: Michel probeert alles om deal te halen, ook Merkel springt vermoedelijk zelf in de dans.

• Duitsland heeft het EU-voorzitterschap zes maanden in handen gekregen, volgens het rotatieprincipe was het aan Angela Merkel. Dat zet meteen de voorzitter van de Europese raad, Charles Michel (MR), wat in de schaduw. Immers: Duitsland is het grootste Europese land, en de Duitse kanselier wil absoluut een deal om een groot Europees reddingspakket klaar te hebben.
• Bij haar speech voor het Europees Parlement vorige week toonde ze zich vastberaden. Ze wil absoluut een deal, en zal daarvoor zelf ook veel moeite doen, zoveel is duidelijk.
• Deze week vergaderen de EU-leiders, voor het eerst in maanden ook fysiek, in Brussel, om knopen door te hakken. De Europese Commissie stelt een gigantisch pakket van 750 miljard euro aan reddingsplannen voor om de economische crisis na corona aan te pakken, én daarnaast nog een pakket van 1.070 miljard voor de meerjarenbegroting van de EU.
• Dat moet onderhandeld worden onder de lidstaten, maar zeker de landen uit het Noorden: Nederland, Denemarken, Zweden, maar ook Finland en Oostenrijk, zijn niet enthousiast. Ze willen strengere voorwaarden voor de leningen en subsidies, én een lager budget.
• Michel, die in principe dus de top leidt, al is Merkel er nu dus ook meer dan ooit, is bereid dat laatste te geven: hij wil de meerjarenbegroting fors verlagen.
• Maar verschillende landen vinden ook de 750 miljard coronamaatregelen gewoon te veel. Dat geld zou gezamenlijk geleend worden, vanuit de EU: de zogenaamde eurobonds, die bevochten werden door de Noordelijke staten, zijn dan een feit.
• Finland, met de socialistische premier Sanna Marin, kondigde al aan dat haar regering toch een lager bedrag wil, én meer leningen en minder subsidies in het pakket. Zeker Nederland, dat de leider van de Noordelijke groep is, ligt dwars. Maar tegelijk stellen landen als Italië en Spanje zich keihard op: zonder solidariteit is er geen EU meer, zeggen ze.
• Michel bood een ‘korting’ op het EU-budget aan, om de Noordelijke landen, én Duitsland, te verleiden, een soort cashbacksysteem. De vraag is of dat zal aanvaard worden.
• Ondertussen duikt scherpe kritiek op aan het adres van Michel. In NRC, een toonaangevende Nederlandse krant op vlak van EU-verslaggeving, is men snoeihard: ‘Berlijn leunt ineens op de Commissie en ziet Charles Michel als een zwakkeling, die niet is opgewassen tegen zijn taak. (…) Zijn eerste top, over de Europese meerjarenbegroting in februari, was een fiasco. Velen zeggen dat Michels voorbereiding onvoldoende was. De hele nacht ontving hij regeringsleiders, een-op-een. Dat wekte irritatie. Hij spuwde continu gal over de Noordelijke landen. Niet handig als je compromissen wilt.’