Een vereiste van wetenschappelijk onderzoek is dat het altijd moet kunnen nagekeken worden. Bovendien is iets pas bewezen als een herhaling van het onderzoek door andere wetenschappers dezelfde resultaten oplevert. De jongste tijd duiken er echter steeds vaker nieuwsberichten op over wetenschappelijke studies die niet aan die vereisten voldeden en moesten ingetrokken worden.
Vorige maand verklaarde de hoofdredacteur van het medische vakblad The Lancet zelfs dat tot de helft van alle gepubliceerde onderzoeken niet deugt.
Richard Horton is het zat. De hoofdredacteur van The Lancet schreef vorige maand dat de aanhoudende stroom van slecht onderzoek een alarmerend niveau heeft bereikt. Volgens Horton worden er in de research niet alleen veel statistische fouten gemaakt, maar lijdt heel veel wetenschappelijk onderzoek ook onder belangenconflicten.
“Een obsessie om modieuze trends te zien waarvan het belang twijfelachtig is, heeft de wetenschap op een donker pad geleid,” schrijft Horton. Hij beschuldigt onderzoekers ervan te vaak een overtuigend verhaal te willen brengen en daarom hun researchdata te manipuleren zodat hun conclusies worden onderbouwd.
Horton zegt echter te beseffen dat ook de wetenschappelijke vakbladen zelf schuld treffen. “Ze streven er vaak naar onderzoeken te kunnen publiceren die een grote impact zullen hebben,” geeft hij toe. “Maar ook de eeuwige strijd om geld en talent die door de universiteiten geleverd wordt, moet als een belangrijke oorzaak van de grote aantallen slechte wetenschappelijke studies worden erkend.”
Valse enquêtes
Vorige maand nog moest een gerespecteerd professor van de Columbia-universiteit in New York toegeven dat een studie naar veranderende politieke voorkeuren onder Amerikaanse kiezers wel onder zijn naam gepubliceerd was, maar dat hij er slechts heel weinig toezicht op had gehouden.
De studie, die gebaseerd bleek te zijn op enquêtes die mogelijk nooit echt werden uitgevoerd, raakte wel gepubliceerd in het prestigieuze wetenschappelijke magazine Science en leverde één van de auteurs bijna een job op als professor aan de universiteit van Princeton.
Zulke gevallen van regelrechte fraude met onderzoeksresultaten zijn gelukkig nog zeldzaam. Maar er zijn ook talrijke studies die moeten ingetrokken worden omdat de onderzoeksresultaten niet blijken te kloppen.
Soms vanwege statistische fouten, maar soms ook omdat de hele studie zo was gegoten dat ze wel tot één bepaalde conclusie moest komen. Dat laatste fenomeen is een veelvoorkomend probleem bij wetenschappelijke onderzoeken die door bedrijven gesponsord worden.
Het corrigeren van fouten in wetenschappelijke studies helpt de wetenschap voortgang te maken en is inherent aan wetenschappelijk onderzoek. Maar een aantal van de bovengenoemde factoren lijken ervoor te zorgen dat onderzoekers niet gestimuleerd worden met correcte conclusies te komen, maar wel vooral zoveel mogelijk resultaten te presenteren.
Gebrekkige controle
Vakbladen worden verondersteld de onderzoeken door hun wetenschappelijke raad, die vaak bestaat uit academici die hun diensten vrijwillig ter beschikking stellen, te laten nakijken. Die jury heeft echter geen tijd om de onderzoekdata nauwgezet te controleren. Er wordt dan ook op de eerlijkheid van de onderzoekers gerekend, maar steeds vaker blijkt dat vertrouwen onterecht..
Overigens maakt niet alleen de hoofdredacteur van The Lancet zich daarover zorgen. De hoofdredactrice van het eveneens gerespecteerde medische vakblad New England Journal of Medicine schreef in 2009 al niet meer te kunnen geloven in veel klinisch onderzoek dat wordt gepubliceerd.
Ze voegde er aan toe het jammer te vinden tot die conclusie te moeten komen, maar dat haar stelling gebaseerd is op de twee decennia die ze als redacteur bij het Journal of Medicine heeft gewerkt.