Er blijft onvrede binnen de Europese Unie de acties van Hongaars premier Viktor Orbán. Orbán is aan een hele rist ‘vredesmissies’ begonnen en trok al naar Oekraïne, Rusland, China en de Verenigde Staten. Dat zet kwaad bloed bij de andere EU-lidstaten, die de bruuske acties van Orbán niet vinden passen in de diplomatieke agenda van Europa.

Wat voorafging: Orbán deed een rondje ‘wereldleiders ontmoeten’.

• Hongarije nam het roterend voorzitterschap van de Raad van de EU over van België. Viktor Orbán profileerde zich meteen als vredestichter. Toen hij zich naar Oekraïne begaf om daar president Volodymyr Zelensky te ontmoeten, was er nog geen vuiltje aan de lucht.
• Maar toen Orbán daarna koers zette naar Rusland en China om daar respectievelijk Vladimir Poetin en Xi Jinping te spreken, werd het Europa wat heet onder de voeten. “De president vertelde me dat China zijn inspanningen zal voortzetten om de voorwaarden voor vrede te creëren”, liet Orbán weten nadat hij Xi had gesproken.
  • Dat kan er bij de verschillende EU-leiders niet in: China levert immers logistieke steun aan Rusland. En de Europese Unie wil in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne de kaart van Kyiv trekken. Dat Orbán liever de banden met Rusland en China aanhaalt, is hen een doorn in het oog.

EU onder druk

Het gevolg: De Hongaarse gezant bij de EU, Bálint Ódor, kreeg een behoorlijke uitbrander.

• Volgens Politico duurde de verbale berisping ruim twee uur, waarbij enkel Slowakije zich niet uitsprak. “Het is ongekend dat het voorzitterschap op zo’n manier door alle anderen wordt berispt”, vertelt een hoge EU-diplomaat aan de nieuwswebsite.
• Hongarije begrijpt de ophef niet en verdedigt de missies als persoonlijke initiatieven van Viktor Orbán. János Bóka, de Hongaarse minister bevoegd voor de Europese Unie, benadrukte dat de bezoeken “niet werden gevoerd op basis van een mandaat van de Europese instellingen of in naam van de Europese Unie of een van haar instellingen”.
• De meeste EU-ambassadeurs zijn het niet eens met die lezing van de feiten. Zo bekritiseerden ze de timing en het feit dat Orbán op sociale media hashtags gebuikte die te maken hebben met het voorzitterschap.
• Maar nog veel belangrijker: door het solospel van Orbán komt de eenheid binnen de EU onder druk te staan, menen ze. Hongarije koos als slogan voor zijn voorzitterschap ‘Make Europe great again’. Een andere diplomaat merkt schertsend op dat het voorzitterschap “op dit moment vooral draait om het weer groot maken van Rusland”.

Het beruchte artikel 7

Om te volgen: Er kan weinig tegenin gebracht worden, zo blijkt.

• Voor aanvang van het roterend voorzitterschap leefde nog ergens het idee dat de volgorde gewijzigd kon worden of dat de termijn van Hongarije ingekort zou kunnen worden. Maar nu het voorzitterschap al begonnen is, heeft niemand zin om de regels nog te veranderen. Juridisch zou dat een slecht idee zijn: Hongarije zou het perfect kunnen aanvechten.
• Europarlementslid Riho Terras uit Estland verzamelt in het Europees Parlement steun om artikel 7 van het EU-verdrag tegen Hongarije in te roepen. Dat schort het stemrecht op en geldt als een soort ‘nucleaire actie’. Het kan worden ingeroepen als een lidstaat inhoudelijke inbreuken pleegt op de fundamentele waarden van de Europese Unie, zoals democratie, vrijheid of gelijkheid.
• Omdat artikel 7 het stemrecht van Hongarije volledig zou ontnemen, is het geen eenvoudige procedure. Er zijn twee duidelijke stappen voor nodig:
  • Terras kan zijn voorstel voorleggen aan het Europees Parlement. Een twee derde meerderheid moet dat dan bekrachtigen.
  • Daarna stemt de Europese Raad, alle lidstaten met uitzondering van het beschuldigde lid, over de ontneming van het stemrecht. Hiervoor is unanimiteit vereist.
• De verschillende lidstaten kunnen voorlopig enkel zwaaien met praktische gevolgen, zoals het boycotten van informele ministervergaderingen. Zou zouden de ministers van Buitenlandse Zaken kunnen wegblijven van een top die eind augustus gepland staat. Ondanks deze dreigementen ontkent Bóka dat lidstaten ministers zullen terugtrekken.
• Tegelijk omschreven diplomaten de reprimande tegenover Ódor als een “gele kaart”. Het is duidelijk dat de lidstaten meer willen ondernemen om Hongarije in het gareel te houden, maar dat voorlopig niet kunnen.