De torenhoge inflatie, zowat 10 procent in augustus, is een zorg voor iedereen. Maar het verlies aan koopkracht kan sterk verschillen van gezin tot gezin. Vooral twee bevolkingsgroepen zien hun koopkracht wegsmelten. Een analyse.
Niet iedereen geniet van indexering
Het is onbetwistbaar zo dat de typische Belgische loonindexering veel gezinnen bescherming biedt tegen de oplopende prijzen. Alleen: niet iedereen kan van zo’n automatische aanpassing genieten. Zelfstandigen en ondernemers kunnen niet zomaar hun prijzen en inkomens verhogen, want die hangen af van de lopende afspraken met hun klanten en het prijsbeleid van de concurrentie.
“Voor die categorie kan het aanpassen van prijzen en contracten om de kostenstijging volledig te weerspiegelen meer tijd vergen en moeilijk blijken te zijn, vooral in een verslechterende economische omgeving”, schrijft de Nationale Bank.
Tempo indexering verschilt
Ook het tempo van de indexeringen kan erg verschillen. De loonaanpassing gebeurt met vertraging, wat betekent dat er in vrijwel alle gevallen een periode is waarin je koopkracht daalt.
- Voor de ambtenarenlonen en sociale uitkeringen zit er, na de overschrijding van de zogeheten spilindex, een tot twee maanden vertraging op.
- In sommige sectoren gebeurt de indexering maar een keer per jaar: hr-dienstverlener SD Worx becijferde dat liefst 800.000 werknemers in januari 2023 uitzicht hebben op een indexering met ruim 10 procent.
Prijzen aan de pomp niet in index
Veel inkomensindexeringen, zoals die van de ambtenarenlonen en sociale uitkeringen, gebeuren op basis van de gezondheidsindex, die iets beperkter is dan de algemene consumentenprijsindex. Zijn uitgesloten: benzine, diesel, alcohol (wijn en bier) en tabak.
Als de prijzen aan de pomp fors stijgen, heeft dat dus geen impact op de gezondheidsindex. Wie veel op de baan moet, is daardoor de klos, net als de stevige drinkers en rokers.
Energiefactuur kan sterk verschillen
De spectaculair gestegen energieprijzen zijn de grootste zorg voor gezinnen en bedrijven. Maar de impact ervan hangt uiteraard af van het verbruik.
- Sommige gezinnen zullen bereid zijn de verwarming fors lager te zetten in de winter. Voor veel zelfstandigen en bedrijven is een lager energieverbruik echter onmogelijk zonder de productie of de dienstverlening in het gedrang te brengen.
- Ook de energie-efficiëntie en de verwarmingsbron speelt een rol. Voor slecht geïsoleerde woningen dreigt in de komende winter een fors hogere verwarmingsfactuur.
- Het type contract is een andere belangrijke variabele. De gezinnen en bedrijven die nog een energiecontract met vaste prijzen hebben lopen, kunnen de energieschok voorlopig dempen. Maar eens ook zij hun contract moeten herzien, gaan ze hun factuur zien stijgen.
- Ongeveer 1 miljoen gezinnen genieten van het sociaal tarief voor aardgas en elektriciteit, wat bescherming biedt tegen de oplopende energieprijzen. Het is identiek in heel België, ongeacht de energieleverancier of de netbeheerder.
Twee groepen de pineut
Besluit? Vooral twee bevolkingsgroepen worden zwaar getroffen:
- De lage middenklasse die net te veel verdient om recht te hebben op het sociaal tarief. Die bevolkingsgroep is ook vaak in slecht geïsoleerde woningen gehuisvest.
- Zelfstandigen die relatief veel energie nodig hebben voor hun business en de hogere energieprijzen maar erg gedeeltelijk kunnen doorrekenen aan hun klanten. Onder meer de bakkers en de horeca trekken aan de alarmbel.
De druk op de politieke wereld is dan ook groot om voor die twee categorieën snel steunmaatregelen uit te werken.
(as)
