Terwijl België en Nederland bedreigd worden door een stijgende zeespiegel, moeten de bewoners van verschillende wereldsteden zich om andere redenen zorgen maken dat het water hen binnenkort letterlijk aan de lippen staat. Uit een studie blijkt dat enkele grootsteden namelijk sneller aan het zinken zijn dan dat het zeewater dat hen omringt stijgt.

Het fenomeen wordt bodemdaling genoemd, en vooral voor steden in Zuidoost-Azië vormt het een ernstige bedreiging. Maar ook in Noord-Amerika, Europa, Afrika en Australië zakken steden letterlijk de grond in. Dat blijkt uit een studie naar het fenomeen bij 99 kuststeden over de hele wereld.

Grondwater en ontginning

Bij bodemdaling worden de onderste grondlagen zodanig aangetast dat er een grondverzakking plaatsvindt. Dat kan gebeuren door natuurlijke fenomenen, maar menselijke activiteiten zorgen er vaak voor dat het hele proces versneld. Dat heeft rampzalige gevolgen waar verschillende overheden nu al drastische maatregelen voor moeten nemen.

De voornaamste boosdoener bij versnelde bodemdalingen is het oppompen van grondwater, maar ook bijvoorbeeld bij olie-, gas- en steenkoolwinning zorgen ervoor dat grote gebieden sneller dan gewoonlijk de grond inzakken. Dichter bij huis veroorzaakte de steenkoolontginning in het Kempens Bekken in Limburg uit de 20ste eeuw grondverzakkingen. Ook de gaswinning in de Nederlandse provincie Groningen deed hele buurten de grond in zakken.

Dichtbevolkte gebieden vormen ook vaker het slachtoffer van bodemdalingen, aangezien daar meer grondwater opgepompt wordt voor constructiesites, industrie of sanitaire voorzieningen.

Jakarta

Volgens de data uit de studie is de Chinese havenstad Tianjin de snelst zakkende stad ter wereld. Elk jaar ligt die stad gemiddeld zo’n 5,22 centimeter lager. Ook de Chinese handelshoofdstad Shanghai hoort bij de top tien en zakt elk jaar 2,94 centimeter weg. Op nummer 10 staat de Amerikaanse stad Houston, die jaarlijks gemiddeld 1,95 cm lager komt te liggen.

De traditionele titel voor ‘snelst zinkende stad ter wereld‘ gaat doorgaans naar de Indonesische hoofdstad Jakarta. Nu komt deze stad op nummer 3 te staan. Jakarta zou jaarlijks gemiddeld 3,44 cm de grond inzakken door bodemdalingen.

De daling vormt een gigantisch probleem voor de bevolking en de overheid van Indonesië. De stad, die zo’n 10,5 miljoen inwoners rijk is, is regelmatig het slachtoffer van overstromingen. Soms volstaat een springtij om hele delen van de stad blank te leggen. Grote oppervlaktes land zijn de afgelopen dertig jaar al volledig opgeslokt door de zee. Dat zal er absoluut niet op verbeteren als er niks gedaan wordt om de gronddalingen te stoppen. Omdat de gevolgen van de verzakkingen al zodanig hard merkbaar waren, besloot de Indonesische overheid om Palangkaraya op het eiland Borneo tot nieuwe hoofdstad om te bouwen.

De Indonesische overheid heeft de laatste jaren ook een zeer strikt toezicht gehouden op alle boringen naar grondwater. Op die manier is Jakarta erin geslaagd om de jaarlijkse verzakkingen terug te dringen van zo’n 28 cm per jaar 30 jaar geleden tot de 3,44 cm van vandaag. In Noord-Jakarta is het zelfs volledig verboden om nog grondwater op te pompen.

Onomkeerbaar, maar wel te vertragen

De gevolgen van bodemdaling zijn helaas onomkeerbaar. Het enige wat overheden dus kunnen doen om te vermijden dat hun steden een nieuw Atlantis worden, is maatregelen nemen die gronduitputting vermijden, zoals strikt toezien op het grondwaterverbruik, grondboringen en ontginning van grondstoffen. Uiteraard kosten zo’n maatregelen geld, zo moest de Indonesische overheid 35 miljard euro ophoesten om te investeren in maatregelen die moeten vermijden dat de stad nog vaker overstroomt.

Wordt er niets aan het probleem gedaan, dreigen tientallen miljoenen inwoners in verschillende hoeken van de wereld hun huis te verliezen aan de zeegolven.

(kg)