Meer dan veertig jaar nadat de kaskraker Jaws de eerste moderne blockbuster werd en voorgoed onze perceptie van haaien veranderde, blijven haaienfilms onze angst voor de kraakbeenvissen voeden. Australische wetenschappers maken zich zorgen dat dit negatieve beeld inspanningen hindert om de vaak bedreigde diersoorten te beschermen.
Hoe haaienfilms het behoud van bedreigde haaiensoorten tegenwerken
Waarom is dit belangrijk?
Er worden jaarlijks ongeveer 100 miljoen haaien gedood, schat WWF. Hierdoor zijn veel soorten ernstig bedreigd. Volgens onderzoekers helpt het niet dat de meeste films waarin haaien voorkomen de dieren als gevaarlijk afschilderen.Onderzoekers hebben voor het eerst een overzicht gemaakt van hoe regisseurs haaien in films afschilderen. De conclusie ligt voor de hand: in maar liefst 96 procent van de haaienfilms worden haaien openlijk als een bedreiging voor de mens afgebeeld.
Wildgroei aan monsterfilms
Volgens een van de onderzoekers, Briana Le Busque van de University of South Australia, hebben deze negatieve voorstellingen van haaien in de populaire media een “oneerlijke invloed” op het beeld dat mensen van de dieren hebben. Meer nog: ze zouden de inspanningen om de dieren te beschermen, schaden.
“Het grootste deel van wat mensen over haaien weten, is afkomstig uit films of uit het nieuws, waarin haaien worden voorgesteld als iets om doodsbang voor te zijn”, zegt Le Busque. “Sinds Jaws hebben we een wildgroei aan monsterfilms over haaien gezien – Open Water, The Meg, 47 Metres Down, Sharknado – die allemaal openlijk haaien voorstellen als angstaanjagende wezens met een onverzadigbare honger naar menselijk vlees. Dit is gewoon niet waar.”
Mythes over haaien ontkrachten
Le Busque merkt op dat haaien een veel groter risico lopen om kwaad te worden aangedaan door mensen, dan omgekeerd. Van alle 400 haaiensoorten zijn er maar een paar gevaarlijk voor de mens. Wereldwijd nemen de haaienpopulaties echter snel af en veel soorten worden nu met uitsterven bedreigd.
“Het aanwakkeren van een angst voor haaien die niet in verhouding staat tot de daadwerkelijke bedreiging, schaadt de inspanningen om ze te beschermen en beïnvloedt mensen vaak om potentieel schadelijke beperkingsstrategieën te steunen”, zegt Le Busque.
“Het lijdt geen twijfel dat de erfenis van Jaws blijft voortbestaan, maar we moeten ons wel bewust zijn van de manier waarop in films haaien worden afgebeeld om bioscoopbezoekers aan ons te binden”, zegt ze. “Dit is een belangrijke stap om de mythes over haaien te ontkrachten en te werken aan het behoud van haaien.”
(am)