Het blijken profetische voorspellingen, van econoom Stefaan Van Parys, de specialist van de Belgische overheidsschuld bij de Nationale Bank. Hij kwam vorige week langs in de Kamer voor een hoorzitting, en schetste daar een somber beeld van de komende jaren.“De periode van een lage rente is voorbij“, stelde hij daar toen. En volgens zijn ramingen gaat België daardoor miljarden moeten ophoesten aan bijkomende rente op de staatsschuld: de rentelast zou toenemen van 1,5 naar 3 procent van het bbp.

• Die extra druk, in combinatie met een ontsporende begroting, zou de Belgische staatsschuld laten oplopen van 105 procent van het bbp nu naar 130 procent in 2030.
• Op de jaarlijkse conferentie van de Europese Centrale Bank bevestigden drie centrale topbankiers die voorspelling: zowel Christine Lagarde (ECB) als Jay Powell van de Amerikaanse Federal Reserve (Fed) als Andrew Bailey van de Bank of England, riepen op tot “snelle actie”, om te zorgen dat de inflatie niet overal doordringt, en dan nog meer drastische actie zou nodig maken.
• Dat is een bocht, zeker voor Lagarde, die tot eind 2021 en zelfs na het begin van de oorlog in Oekraïne maar bleef milderen, en ontkende dat er echt een probleem was. De ECB weigerde maandenlang de rente op te trekken. Ook vandaag blijft ze eerder voorzichtig met de eurozone, terwijl de Amerikaanse centrale bank, de Fed, al wel forse renteverhogingen aankondigde.
• Maar in Portugal hield Lagarde geen blad voor de mond: “We gaan niet meer terug naar een tijdperk van lage inflatie. Er zijn krachten aan het werk, die het resultaat zijn van een pandemie en een geopolitieke schok, die het beeld en het landschap waarin we opereren fundamenteel veranderen.” Powell voegde daar aan toe “dat de lage inflatie voorbij lijkt te zijn“.
• Daarbij paste ook wel wat bescheidenheid van de bankiers, die de Amerikaan eerder leek te willen brengen dan de Française, die in Europa al flink wat kritiek kreeg voor haar aarzelende houding. “We verstaan steeds beter hoe weinig we verstaan over inflatie“, zo stelde Powell.
• In Europa spelen politieke elementen veel meer: de eurozone moet koste wat kost bij elkaar gehouden worden. Maar hogere rentes betekenen onvermijdelijk dat de verschillen tussen de eurolanden kunnen oplopen: de Zuid-Europese landen worden als veel minder kredietwaardig beschouwd, en betalen dus meer rente. Maar als die ‘spread’ te hoog oploopt, het verschil tussen wat Duitsland betaalt, en pakweg Italië of België, dan ondermijnt dat de euro zelf.
• Dat is exact wat gebeurde na de bankencrisis van 2008: het is aan Lagarde om dat scenario absoluut te vermijden. Zij wees er gisteren bovendien op dat de impact op Europa door de oorlog in Oekraïne veel groter is: “We zitten niet in dezelfde situatie als de VS.”
• Hoe dan ook wordt die hoge rente een serieuze factor om rekening mee te gaan houden voor de publieke financiën: iedereen die veel schulden heeft, de federale, maar ook Waalse regering, net als de Franse gemeenschap, dreigt straks een rentesneeuwbal te moeten vermijden.

Ondertussen: Evengoed zijn de cijfers van de inflatie in België meer dan zorgwekkend.

• De cijfers van de Belgische inflatie zorgden voor een nieuw golfje van paniek: ze tikt nog verder aan van 8,97 procent vorige maand naar 9,65 procent in juni. Dat gaat in tegen de algemene voorspelling dat de inflatie “aan haar top” zou zitten. Economen blijven zeggen (en hopen) dat die in het najaar afneemt.
• In de Wetstraat circuleerde meteen de grap “dat de inflatie nu op de hoogte staat van een aantal Vivaldi-regeringspartijen in de peilingen”: een bittere verwijzing naar de droeve resultaten die Open Vld en cd&v tegenwoordig scoren bij polls.
• Maar tegelijk is het rood alarm op vele fronten: de drempel van 10 procent inflatie is nu echt wel in zicht. Het is van oktober 1982 geleden, toen men met 9,84 inflatie kampte, dat het probleem zo ernstig was in België.
• Dat de energieproducten de grote motor zijn, weten we al maanden: Rusland en het Midden-Oosten worden slapend rijk door het conflict dat Vladimir Poetin in Oekraïne forceerde. Maar die olie en gas dragen ondertussen ‘maar’ voor 4,81 procent bij. Het andere deel zit overal in de economie ondertussen.
• De voedselprijzen zijn een grote motor geworden. En het is vooral de kerninflatie (de inflatie zonder de meest volatiele producten als energie en basisvoedingsmiddelen) die zorgen baart: daar zit men nu op 5,07 procent. Die wijst erop dat de inflatie nu in grote delen van de economie is doorgedrongen.
• Binnen Europa is het één en al kommer en kwel, in Spanje piekt inflatie zelfs boven de 10 procent. Het enige lichtpuntje is Duitsland, waar ze wel (al) zakte van 8,7 naar 8,2 procent. Frankrijk heeft dan weer een substantieel lagere inflatie, maar dat komt omdat het haar eigen elektriciteitsproductie in handen houdt, en prijzenplafonds oplegt.

De politieke gevolgen: De werkgevers slaan alarm. De analogie met de jaren ’80 is helemaal terug.

• De grote vraag is nu of de inflatie een trend naar beneden gaat inzetten, zoals de experts maar blijven prediken. Want in Oekraïne lijkt het een uitputtingsslag te worden, en ondertussen is er steeds meer onzekerheid over de energiebevoorrading van Europa in de winter: het einde van de buitensporige gasprijzen lijkt niet in zicht, integendeel.
• Wat ondertussen begint te spelen: de lonen stijgen door de inflatie mee, dankzij de automatische indexering. Maar bijgevolg verhogen bedrijven hun prijzen, om hun winstmarges te beschermen: dat is de fameuze loon-prijsspiraal, waarbij de loonindex in feite de inflatie nog aanwakkert. Dat is een erg bedreigende situatie, die de Belgische economie stevige schade zou doen oplopen, en de groei zou doen vertragen.
• Het VBO was er gisteren als de kippen bij om de meest recente cijfers aan te grijpen om alarm te slaan. “Met een kerninflatie van meer dan 5 procent is die loon-prijsspiraal volop aan het lopen. En het meest zorgwekkende: het zijn enkel de bedrijven die de economische schok nu opvangen. Hoelang blijven het we het probleem ontkennen en de kop in het zand steken”, stelt Pieter Timmermans, voorzitter van het VBO.
• Hij werd bijgetreden door Marcia De Wachter, oud-directeur van de Nationale Bank, maar ook adviseur destijds van de regeringen van Wilfried Martens (cd&v). Die moest in de jaren ’80 voor het laatst het hoofd bieden aan een dergelijke inflatiecrisis voor België. Eind 1981 gooide de rooms-blauwe regering-Martens V, na zware druk van het IMF, het roer om. Dat gebeurde uiteindelijk met een devaluatie van de Belgische frank, een optie die uiteraard door de euro niet meer bestaat.
• “10 procent inflatie in combinatie met loonindexering, dat is onhoudbaar voor onze ondernemers. De regering moet zich dringend, dringend buigen over maatregelen om ondernemingen gezond, winstgevend en competitief te houden. Remember 1981”, zo stelt De Wachter.

De essentie: De lasten op arbeid verlagen, zou een oplossing kunnen zijn. Maar de fiscale hervorming stokt.

• Om de loon-prijsspiraal te breken, leggen de werkgevers al wekenlang de meest eenvoudige oplossing op tafel: een indexsprong. Dat houdt in dat men een stijging van de index voor één of meerdere keren overslaat, en zo eigenlijk wat koopkracht inlevert, ten opzichte van de inflatie. Dat is de facto wat in de buurlanden gebeurt: daar is geen automatische indexering en uit een analyse van de loononderhandelingen daar, blijkt dat bedrijven wel forse verhogingen geven, niet van het niveau van de huidige inflatie, maar een paar procenten daaronder.
• Bovendien is het opgeven van die index, of zelfs een indexsprong absoluut vloeken in de kerk voor de vakbonden, die al helemaal opgenaaid zijn omdat ze door de loonnormwet (ofwel de wet van ’96) geen marge meer krijgen om te onderhandelen. De hoorzittingen gisteren in de Kamer toonden vooral aan hoe combatief de bonden blijven over dat strijdpunt. Het ACV en de ACLVB verwachten in september “een signaal” van de regering. “Als er niets beweegt, dan zullen wij dezelfde conclusies trekken als het ABVV”, zo liet Marc Leemans (ACV) weten. Dan wordt er dus gestaakt.
• Politiek gezien is er zelfs geen enkele partij, ook de Open Vld of MR niet, die openlijk de index durft in twijfel trekken of het over een indexsprong te hebben. Bij cd&v, die sociaal-economisch op sommige dossiers wat naar rechts durt hellen binnen Vivaldi, sprak men zelfs dezelfde oorlogstaal als de vakbonden: “Handen af van de index”, is de mantra van Vincent Van Peteghem (cd&v), de vicepremier van ACW-signatuur.
• Maar er zijn andere oplossingen voor de ontsporende loonkost in België. En daarbij lijken alle wegen wel naar Rome te leiden, ofwel in de Belgische politiek de ‘fiscale hervorming’ genoemd. Het probleem is evident: België belast de arbeid bijzonder zwaar. Bij een loonindexering van 2 procent, is ongeveer 26 procent nettoloon, en de rest verdwijnt naar sociale bijdragen en taksen.
• Alleen lijkt het politiek kapitaal van Vivaldi voorlopig veel te beperkt om het roer echt om te kunnen gooien. De fiscale hervorming werd, na protest binnen de coalitie, wel toegevoegd aan de ‘werven’ van Vivaldi voor de zomer, maar niemand gelooft dat die er echt zal komen. Wel komt Van Peteghem met zijn plannen, voor 21 juli.
• Ook de pensioenhervorming, die vanavond dus wel op de agenda staat van het kernkabinet (al verwacht iedereen pas dit weekend een doorbraak), blijkt een mager beestje, helemaal geen structurele ingreep die de leeftijd waarop mensen nog aan de slag blijven stevig zou optrekken. In alle landen waar men een werkzaamheidsgraad van 80 procent bereikt (Duitsland, Nederland, de Scandinavische landen), zijn werknemers tot ruim boven hun 60 jaar nog een deel van de arbeidsmarkt. Dat kan vanavond alvast een onderwerp zijn, wanneer Vivaldi gezellig tafelt.