Naar alle verwachting zal de Europese Centrale Bank (ECB) donderdag een nieuw stimuluspakket aankondigen om de economie in de eurozone verder te ondersteunen. De Süddeutsche Zeitung maakte daarbij eerder deze week zelfs gewag van de aankoop door de ECB van bedrijfsaandelen. Een recept dat met weinig resultaat in Japan is uitgeprobeerd. Ook de term ‘helikoptergeld’ wordt opnieuw rondgestrooid.
Er lijkt maar geen einde te komen aan de in 2009 ingezette afdaling naar de kelder van het rentebeleid. Een grafiek (zie onder) van de Bank of America maakt dat duidelijk. Nooit eerder in de geschiedenis was de prijs van geld (de rente die men betaalt wanneer men geld leent) de voorbije 5.000 jaar lager.
Donderdag zal naar alle waarschijnlijkheid het QE-programma worden hervat. Er zal met andere woorden opnieuw geld worden gecreëerd om het in de economie te pompen. In de aanloop van wat een bijna zekere recessie lijkt, hoopt men dat particulieren en bedrijven alsnog leningen zullen aangaan. Een krankzinnige gedachte, denken velen. Waarom? Sinds 2015 is via dit systeem ruim 2.600 miljard euro in de economieën van de eurozone geïnjecteerd. Met een zeer beperkte efficiëntie en een marginale groei als resultaat.
Helikoptergeld: verleidelijk en verslavend?
Telkens dit soort maatregelen wordt besproken duikt ook de term People’s Quantitative Easing op. Met een meer populaire term ‘helikoptergeld’ genoemd. De term ‘helicopter money’ werd in 1969 voor het eerst gebruikt door de gerenommeerde econoom Milton Friedman. Hij beschreef helikoptergeld als een beleidsvorm om de uitgaven van de gezinnen en de inflatie opnieuw aan te wakkeren. Daarbij zou maandelijks een bedrag rechtstreeks op de rekening van de burgers van de eurozone worden gestort.
Al in 2015 herhaalde een reeks economen het idee. Die schreven toen het volgende: “Elke inwoner van de eurozone zou €175 per maand moeten ontvangen, gedurende 19 maanden. Met dat geld kunnen ze bestaande schulden afbetalen of het naar wens besteden. Door op een directe manier uitgaven en werk te stimuleren, zou elk van beide benaderingen veel effectiever zijn dan de plannen van de ECB voor conventionele QE.”
Verschillende scenario’s en bedragen doen sinds dan de ronde. Bovenstaande economen hebben het over 175 euro per maand en dat gedurende 19 maanden. De Financial Times laat Moritz Kraemer, de chief economic adviser bij Acreditus, aan het woord. Hij heeft het over 200 euro per maand tot 2023. Volgens hem zou de inflatie dan terug de 2% bereiken.
Klein bier in vergelijking met wat al gedaan is
Welk scenario men ook kiest, het blijft klein bier in vergelijking met wat al is gedaan. Een eenvoudige berekening leert dat indien men de bankrekening van elk van de 340 miljoen inwoners van de eurozone met Kerstmis met 1.000 euro zou spijzen er 340 miljard euro in de economie zou terechtkomen. Iets meer dan 13% van de 2.600 miljard euro die tot nog toe op artificiële wijze hun weg in de economie hebben gevonden. Met het gekende resultaat.
De ECB had tot nog toe geen zin in ‘helikoptergeld’ en verkoos zijn geldstroom te richten op de banken. Met als gevolg dat die 2.600 miljard grotendeels dienden om de prijs van aandelen en vastgoed naar bubbelwaarderingen te stuwen. Kmo’s en particulieren zagen er niets van.
Succesvolle experimenten met helikoptergeld
De impact van helikoptergeld op de economie zal afhangen van de manier waarop gezinnen dat gratis geld zullen aanwenden. Sparen ze het, dan gebeurt er niets, maar geven ze het uit dat kan dat een gunstig multiplicatoreffect hebben op de groei. Alle kritiek op helikoptergeld ten spijt waren er in de crisis jaren 1930 in Canada, Nieuw-Zeeland en Japan succesvolle experimenten. Dankzij een goede samenwerking tussen de monetaire en budgettaire beleidsmakers bleef de inflatie onder controle en droeg het experiment bij tot het herstel van de economie. Want mocht de inflatie toch uit de hand lopen dan kunnen de centrale banken nog altijd de rente opnieuw optrekken of overheidsobligaties gaan verkopen.
Hoewel niet volledig zonder risico wordt helikoptergeld een steeds meer aanvaardbare optie dan het conventionele beleid van kwantitatieve verruiming. Het taboe rond het onderwerp wordt dan ook best begraven.