Vivaldi sputtert en stokt. Het groen-rode motorblok op links sloeg gisterenavond op hol, nadat premier Alexander De Croo (Open Vld) op Terzake de Europese natuurherstelwet openlijk ging kelderen. “We moeten vermijden de kar te overladen, dan kan de industrie het niet meer aan, en dreig je momentum te verliezen over klimaat, met veel scepsis over alles.” Meteen gingen de groenen wel heel fors op de barricaden. “Voor klimaattwijfellaars is misschien plaats aan tafel van de Vlaamse regering, maar niet binnen Vivaldi”, zo leek Groen-covoorzitter Nadia Naji de premier uit zijn eigen regering te zetten, terwijl Jean-Marc Nollet (Ecolo) het had over “hallucinante uitspraken”, en “geen eerste minister, die aan het woord was vanavond”. Ook regeringslid Zakia Khattabi (Ecolo), minister van Klimaat sneerde dat dit “niet de positie van de federale regering was”. Vanmorgen ging Paul Magnette (PS) crescendo. “Eens te meer houdt de premier zich niet aan z’n eigen akkoord, we hebben een versnelling nodig voor klimaat, geen pauze.” Achter de schermen klonk bij de rode top wel “dat de premier gaat moeten kiezen: besturen of campagne voeren”. Die keiharde woorden van PS, Ecolo en Groen verheffen dit meteen tot een forse crisis. Wie knippert het eerst met de ogen?

In het nieuws: Alexander De Croo (Open Vld) lijkt op oorlogspad.

De details: Na z’n trip naar Berlijn bood de premier zichzelf aan bij Terzake, om daar een forse verklaring af te leggen. “We moeten de kar niet overladen met zaken die strikt genomen niets te maken hebben met klimaatopwarming”, zo torpedeerde hij de Europese natuurherstelwet. Dat uitgerekend Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) hetzelfde deed, 24 uur eerder, en Vlaams Open Vld-minister Bart Somers daarop Demir fors had aangepakt, leek de premier niet te deren.

• Vanmorgen al lanceerde premier De Croo in het Residence Palace, het ‘Internationaal Perscentrum’ in Brussel de nieuwe ‘country branding strategie’: een nieuw laagje vernis op België, dat het land (en haar leiders) iets meer glans moet geven in het buitenland. Eerder deze week nog was hij in Berlijn, om daar Duitse industriëlen toe te spreken. Maar het belangrijkste land, blijft het binnenland.
• Want de toon en stijl die De Croo in Berlijn hanteerde, trok hij opvallend genoeg door, gisterenavond op Terzake, en in een aantal kranten: die van een leider, maar wel met een duidelijk liberale ondertoon, die straks in heel de kiescampagne moet terugkomen. Een beschermer van welvaart dus, met een visie op lange termijn, die het ecologisme “leefbaar en draaglijk” wil houden, en tegelijk de “Europese industrie” wil beschermen, zo stelde hij zichzelf voor in Berlijn. Aan de Zestien, live voor de VRT, maakte hij dat plots wel heel concreet, in de grotere Europese discussie rond de ‘Green Deal’.
• Daarbij zijn er de nieuwe, scherpere ambities rond CO2-uitstoot, in de ‘Fit for 55’, die tegen 2030 de uitstoot met 55 procent moet verminderen. Maar daarnaast werkt de Europese Commissie, onder impuls van Klimaattsaar en Europees Commissaris Frans Timmermans, aan nog een pak maatregelen. Daaronder ook de Europese natuurherstelwet en een nieuwe pesticidewet. Die zouden de milieuregels veel strakker gaan trekken voor zowel landbouw als industrie, maar ook burgers.
• De Croo zette zijn boodschap wel heel duidelijk in de markt:
  • “Op een bepaald moment moeten we een keuze maken. De uitstoot van broeikasgassen, dat heeft iedereen begrepen.”
  • “Maar we moeten vermijden dat we de kar gaan overladen, met naast CO2 nog nieuwe stikstofnormen, nieuwe natuurherstelwetnormen, nieuwe normen op vlak van biodiversiteit.”
  • Dan krijg je de situatie dat industrie het niet meer aankan. En je dreigt het momentum te verliezen en recht de muur in te gaan, met veel scepsis voor alles.”
• Met die uitspraken deed De Croo alvast in Europese kringen nu niet bepaald iets verrassend: hij nam het standpunt in dat ook de Franse president Emmanuel Macron al eerder deze maand formuleerde. Dat de Belgische premier als echokamer van de Franse president fungeert, is een diplomatieke aanpak die onder Charles Michel gangbare praktijk werd, en door De Croo consequent doorgetrokken wordt. Met alle interne Belgische gevolgen van dien.

De triomf van Demir: De Croo zette wel even Bart Somers (Open Vld) in z’n blootje.

• Aan tafel bij Terzake kon Zuhal Demir (N-VA) in de studio alvast triomferen, toen ze de premier had gehoord. Als Vlaams minister van Omgeving had zij al eerder een paar keer fors uitgehaald naar Timmermans en zijn natuurherstelwet. Daar had ze ook de Vlaamse regering op één lijn gekregen: cd&v en Open Vld zijn daar ook niet voor te vinden, wegens verstikkend voor het dichtbevolkte en dichtbebouwde Vlaamse landschap.
• Tegelijk had Open Vld in die Vlaamse regering, met Bart Somers (Open Vld) die al heel de tijd op ramkoers ligt met Demir, zich wel net ferm opgewonden over de uitspraken van het N-VA-kopstuk. Want die had de oproep van Macron over een “pauze” in nieuwe Europese klimaatregels meteen aangegrepen: “De voorbije drie jaar heb ik erg veel in de woestijn geroepen. Iedereen deed onze standpunten rond klimaatbeleid af als wereldvreemd, maar je ziet nu wel velen hun bocht maken.”
• De oproep van Demir aan De Croo “om het standpunt van Macron te volgen”, noopte Somers tot een forse tweet: “Een grotere dweil kopen is minder slim dan de kraan dichtdraaien. Investeren in koolstofneutrale technologie is economisch voorop lopen, onze welvaart van morgen. Terwijl een klimaatpauze de problemen voor ons uitduwt. Dat gingen we toch niet meer doen?“, zo sneerde die naar zijn collega-minister Demir, met nog eens ruggensteun van Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert.
• Maar kijk, nog geen half etmaal later was de premier dus wel Demir gevolgd. Tegenover de Limburgse, in de studio van Terzake reageerde Kathleen Van Brempt (Vooruit) met afgrijzen: “Open Vld en N-VA, dat is blijkbaar één strijd, één pauze. De premier is slecht ingelicht. Biodiversiteit en klimaat zijn helemaal met elkaar verweven, als we biodiversiteit verminderen, dan maken we de strijd tegen klimaat ook moeilijker. En een premier van België zou dit moeten weten.”
• En ook vanuit zijn eigen regering ging PS-staatssecretaris Thomas Dermine in de aanval: “Een staatsman denkt aan de volgende generatie. Onze premier is een man van cijfers, ik breng hem graag de wetenschappelijke conclusies van het Internationaal Klimaatpanel in herinnering”.

De essentie: “Het groenste regeerakkoord ooit”, stelde De Croo in 2020. Maar de liefde met de groenen is helemaal voorbij.

• “Dit is het groenste regeerakkoord ooit. De ecologische transitie leidt tot nieuwe jobs, betere levenskwaliteit en meer innovatievermogen’, zo stelde De Croo aan de start van Vivaldi in oktober 2020 nog ferm, met triomferende groenen aan zijn zijde.
• Die liefde leek gisterenavond compleet bekoeld. Want vrijwel meteen na de uitspraken van de premier, kwamen er bijzonder heftige reacties van bij de groene coalitiepartners. Daarbij was het misschien geen voordeel dat zowel Ecolo als Groen een co-voorzittersschap hebben: de duo’s leken elkaar te willen overklassen in verontwaardiging.
  • “Gewoon hallucinant, geen andere woorden voor. De erosie van biodiversiteit is even ernstig als de klimaatcrisis”, stelde Jean-Marc Nollet (Ecolo).
  • “Voor klimaattwijfelaars is misschien plaats aan de tafel van de Vlaamse regering, niet binnen Vivaldi“, sneerde Nadia Naji (Groen), alsof de premier zelf dan zijn coalitie zou moeten verlaten.
  • “De uitspraken van deze vertegenwoordiger van Open Vld zijn verwonderlijk”, zo reageerde Rajae Maouane (Ecolo) een beetje cynisch, bij de video van Terzake, “tijd dat de eerste minister reageert en hem herinnert aan het standpunt van de regering. “
  • “Het ontkennen van de natuurcrisis is even kwalijk als het ontkennen van de klimaatcrisis”, stelde dan weer Jeremie Vaneeckhout (Groen).
• Diezelfde Vaneeckhout ging vanmorgen op Radio 1 nog altijd even fors door, en herhaalde het woord “ontkenner” zo’n tien keer, aan het adres van De Croo. “De premier lijkt zich in te schakelen in rijtje politici die op de pauzeknop willen duwen en daarmee de urgentie ontkennen. Een premier die dat ontkent, ontkent niet alleen de natuurproblemen maar ook de economische problemen.” En nog meer: “Groen heeft geen boodschap aan een premier die nu al campagne voert, en blijkbaar dat nog een jaar wil doen.“
• Meteen willen de groenen ook “dat De Croo uitleg komt geven op de kern“. De ministers van Groen, Tinne Van der Straeten en Petra De Sutter, bleven gisteren wijselijk zonder reactie, maar wie zich niet kon inhouden, was Zakia Khattabi (Ecolo), de minister van Klimaat. Zij herhaalde meerdere keren “dat dit geen regeringsstandpunt was” en dat de natuurherstelwet er moet komen.

The Big Picture: Vivaldi in rep en roer. “De Croo zal moeten kiezen, besturen of campagne voeren.”

• Met die felle houding hebben de groene voorzitters, maar binnen de regering ook Khattabi, zich toch behoorlijk vast gezet. Want de ecologisten kunnen niet rekenen op een consensus binnen de federale ploeg. Hoe hard trekken zij dan aan het koordje?
• Tegelijk wordt het onvermijdelijk hard tegen onzacht. Want de PS-voorzitter Paul Magnette sprong vanmorgen in de dans. Dat hij een koele minnaar is geworden van de manier waarop De Croo leiding geeft, is al langer duidelijk. Zijn aanval was dan ook snoeihard: “Eens te meer respecteert de premier zijn eigen regeerakkoord niet. We halen onze klimaatdoelstellingen niet. We hebben dus helemaal geen pauze nodig, maar net een versnelling”, zo tweette hij met de nodige uitroeptekens erbij.
• Daarnaast kijkt Vooruit wat de kat uit de boom, al wil men inhoudelijk ook wel die natuurherstelwet. Maar men verwondert zich vooral over de tactiek van de premier zelf. “De premier gaat wel moeten kiezen. Wil hij nog besturen? Of enkel nog campagne voeren? Hij gaat het eerste nodig hebben om dat tweede nog geloofwaardig te doen“, zo merkt een topper bij Vooruit op.
• En ook bij de PS maakt de top wel die analyse: “Alexander is veel te slim om dit niet met opzet gedaan te hebben, en zo een clash te veroorzaken. Maar waar is dat goed voor?”, zo vraagt men zich daar af. De peilingen staan voor de socialisten alvast niet ongunstig. Zij kunnen zich wel een clash en zelfs verkiezingen permitteren. Poker spelen kan dus.
• Maar langs rechts in Vivaldi liggen de kaarten toch anders. Open Vld én cd&v staan op horrorscores in de peilingen. Alleen, beide partijen zitten in een breder Europees spel, waarbij hun fracties op Europees niveau aan de alarmbel hebben getrokken. De EVP van cd&v, met onder meer een sterke reactie uit Nederland van het CDA, heeft in het Europees Parlement al fors ongenoegen geuit tegen de plannen van Timmermans, en in de commissie Landbouw ook tegengestemd. Ook ALDE, de fractie van Open Vld heeft daar reserves geuit.
• Open Vld lijkt, na de initiële uithaal in andere richting van Somers, razendsnel het standpunt van de premier omarmd te hebben.
  • Ondervoorzitter Jasper Pillen (Open Vld) had het over “in plaats van te schuimbekken zouden de ecolo-verantwoordelijken beter goed nadenken over de verklaring van Premier De Croo.” Hij noemde Nollet “zijn dogmatisme ook hallucinant”.
  • En ook oud-voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld) kwam De Croo steunen: “Hoe wilder de groenen roepen en hoe onredelijker ze reageren op terechte vragen en bekommernissen, hoe meer Vlaanderen weet dat De Croo gelijk heeft.”
• En ook cd&v, dat al langer de landbouw-kaart kiest, pint zich helemaal vast op de lijn van De Croo, die van Vlaams minister van Landbouw Jo Bourns (cd&v) “alle steun” kreeg. “Gezond boerenverstand zal ons verder brengen dan ideologische plannen die niet zijn afgetoetst aan de realiteit.” In het Europees Parlement stemde Tom Vandenkendelaere (cd&v), zelf ook van de Boerenbond, overtuigend tegen de natuurherstelwet. Het valt moeilijk te zien hoe de Vlaamse christendemocraten dan binnen Vivaldi plots wél gaan steunen.
• Veel gaat dat niet aan het Europese standpunt van België veranderen, over de zaak: de Vlaamse regering was al tegen, de Brusselse en Waalse zijn voor, en Vivaldi zal zich dan mogelijks gewoon niet uitspreken. Maar consensus, die nodig is tussen alle deelstaten, was daar nooit in zicht. Overigens zijn wel meer lidstaten niet te vinden voor Timmermans z’n plannen.
• Maar of die redenering, van een “verdeelde federale coalitie”, die zich dan onthoudt in Europa, genoeg zal zijn om rust te brengen in het dossier? Voorlopig koffiedik kijken.

Opvallend: Een heel hoge factuur voor consultants op Vlaams niveau. Maar wat zit daarin en vooral, wat zit daarachter?

• Hilde Crevits (cd&v) moet je niets leren over politieke communicatie. Een reeks vervelende vragen over de rol van oud-minister van Welzijn Jo Vandeurzen (cd&v), die als consultant aan de slag ging voor zijn oud departement, via het bureau WhoCares?, counterde Crevits een dag voor de plenaire zitting van het Vlaams Parlement, door een bommetje te droppen.
• Ze gaf immers langs de neus weg de totale factuur mee, die de Vlaamse administraties tot nu toe al betaalden aan consultants. En die tikt aan, sinds 2019 tot liefst 1,5 miljard euro. Meteen goed voor consternatie bij de oppositie, aandacht in de tv-programma’s en een voorpagina vanmorgen van Het Laatste Nieuws
• Weg dus met de heisa rond Vandeurzen, die nochtans blijkbaar nog een extra opdracht deed voor zijn oude departement, naast de consultancy-taak die al bekend was.
• Maar wie de bedragen bekijkt van beide consultancy-opdrachten die Vandeurzen vervulde, moet erkennen dat de man niet bepaald exorbitant betaald werd, of aan het graaien was: 1.300 euro voor Zorg en Gezondheid, voor zeven uur consultancy, en nog eens 28 uren, en goed voor een factuur van 3.800 euro. Wie daar verontwaardigd over doet, kent de gangbare tarieven en gewoonten niet. Of wil, zoals oppositiepartij PVDA, gewoon een heel ander politiek en maatschappelijk systeem installeren.
• Hoe dan ook, Crevits slaagde er wonderwel in de aandacht volledig te verleggen richting de totale factuur. De verontwaardiging bij de voltallige oppositie was groot.
  • “Waanzinnig” was bij Jeremie Vaneeckhout (Groen) te horen.
  • Hannes Anaf (Vooruit) wees erop dat “op koppen bespaard wordt, maar er wordt ondertussen wel heel veel geld uitgegeven aan consultancy”.
  • Chris Janssens had het over “de grenzen van het toelaatbare” die overtreden waren.
  • PVDA riep op om “de verspilling” te stoppen.

• Nochtans blijft het een opvallend standpunt, voor PVDA, Groen of Vooruit, die heel regelmatig pleidooien houden om de overheidsuitgaven net te verhogen, onder meer op welzijn. Maar alleen niet als het over ‘consultants’ gaat: dan moet de staat “minder vet”. Een interessante insteek, zeker voor het Vlaamse niveau, dat steeds meer op het federale lijkt, qua royale uitgaven hanteren.
• Want handig veegde Crevits wel erg veel op één hoop, met dat totale bedrag, en wees er fijntjes op dat voor haar departement Welzijn daar maar 115,6 miljoen inzat.
• In de uitgaven van in totaal 1,5 miljard toch het volgende:
  • De pure en dure consultancy-bedrijven zoals McKinsey, Boston Consultancy of Bain komen blijkbaar niet of nauwelijks aan de bak.
  • De klasse daaronder, de Big Four, die bovendien ook veel auditwerk doen, dat wettelijk verplicht is, zitten aan 40 miljoen samen, over vier jaar. Deloitte, KPMG, EY en PWC verdelen zo 10 miljoen onder elkaar per jaar, op een administratie met een totaalbudget van 200 miljard euro. Dat zijn dan de “zuivere consultancy”-opdrachten.
  • Veruit het grootste bedrag, 860 miljoen, gaat naar IT’ers die extern worden ingehuurd: niet zo’n gekke praktijk, die ongeveer elk groot Vlaams bedrijf ook toepast.
  • De rest, zo’n 600 miljoen nog, gaat naar experts voor onder meer milieueffectenrapporten, of architecten en ingenieurs.
• Zo is alvast de discussie over het deontologisch kader waarin oud-minister mogen opereren en vooral factureren, naar de achtergrond. Nochtans erkende ook Crevits in de commissie dat er nood is om “die grijze zone uit te klaren”. 

Opvallend: Een recordaantal verkeersovertredingen in België. En Vlaanderen lijkt daar meer aan te willen doen dan Wallonië of Brussel.

• Elke maand 510.000 verkeersovertredingen, goed voor een jaartotaal van meer dan zes miljoen. Het overgrote deel daarvan, 71 procent, werd in Vlaanderen vastgesteld, 22,3 procent in Wallonië en slechts 6,5 procent in Brussel. In december werd al bekend dat Vlaanderen, meer dan de andere deelstaten, ook meer inzet op trajectcontroles: 155 actieve controles in Vlaanderen, tegenover slechts 25 procent in Wallonië.
• Stuitende cijfers, zo oordeelde federaal parlementslid Joris Vandenbroucke (Vooruit). ”Ze bewijzen opnieuw dat Waalse politici niet geïnteresseerd zijn in een betere verkeersveiligheid. Nochtans doet geen enkele andere Europese regio het qua verkeersveiligheid zo slecht, op een paar afgelegen ­regio’s in Polen en Roemenië na. De mortaliteitsgraad is in Wallonië bijna dubbel zo hoog als in Vlaanderen”, zegt hij in De Standaard.
• Waals minister van Verkeersveiligheid, Valerie De Bue (MR), reageert op de kritiek op haar beleid, de afgelopen maanden. Volgens haar kabinet is men in Wallonië “wel degelijk bezig met de verkeersveiligheid drastisch te verbeteren, dankzij extra flitscamera’s en trajectcontroles”. Volgens een woordvoerder van De Bue telt Wallonië dertig trajectcontroles, een aantal dat in 2023 zou worden verdubbeld. Ook zet het gewest jaarlijks honderd extra flitspalen.

Ook opgemerkt: Rij je nu binnenkort naar Luik of Liège? Minister Peeters wijst op de taalwetgeving.

• Geen dubbele aanduidingen meer op verkeersborden, dat levert te veel informatie op voor de weggebruiker. Zo oordeelde het Vlaams Agentschap Wegen en Verkeer gisteren, toen werd aangekondigd dat zaken als ‘Luik-Liège’ of ‘Gent-Gand’ van de blauwe wegwijzers zouden worden gehaald. “We willen vaker de taal van de bestemming gebruiken om steden aan te duiden op die borden”, vertelde Katrien Kiekens van het agentschap.
• Alleen botste men daarbij tegen de taalwetgeving, en minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld). “De taalwetgeving is er om gerespecteerd te worden. Ik vraag dan ook dat de desbetreffende verkeersborden aan het nieuwe knooppunt Antwerpen-West opnieuw aangepast worden conform de taalwetgeving. Het zal dus opnieuw Luik en Namen worden”, zo fluit Peeters het agentschap terug. 
• De situatie legt een hiaat in de wetgeving bloot. Wegen en Verkeer besloot op basis van een richtlijn uit 2003, en bijkomend nog een die door de vorige regering werd opgesteld, dat de aanpassing in orde zou zijn. Volgens Peeters gaat die richtlijn echter in tegen de wet, maar “dat komt nu pas voor het eerst aan het licht, omdat ze die nog nooit eerder hebben toegepast.”

Genoteerd: Een contract tussen België en Lockheed Martin, om meer economische return te halen uit de aankoop van de F-35-gevechtsvliegtuigen.

• Toen België in de jaren 70 besloot de F-16 aan te kopen voor de luchtmacht, stapte het meteen ook in de ontwikkeling van de jets. Het Belgische SABCA zou bijvoorbeeld de toestellen voor de eigen luchtmacht gaan maken; een deal die een aanzienlijke economische return opbracht. Toen de Zweedse regering het contract tekende voor de opvolger van de F-16, de F-35, werd zo’n deal niet afgesproken. Een fout, oordeelt men nu. En een die moet worden rechtgezet.
• Destijds deelde minister van Financiën Kris Peeters (cd&v) mee dat de aankoopprijs, 3,4 miljard euro, volledig zou worden teruggewonnen aan economische return. Al snel bleek dit niet uit te komen; de totale return lag rond de 700 miljoen euro, of nog geen 20 procent van de aankoopprijs. De huidige regering wil dit nu rechttrekken: het tekende een deal met fabrikant Lockheed Martin, om het voor Belgische bedrijven mogelijk te maken mee te dingen naar contracten in de productielijn. De FOD Economie trekt daar, voor dit en volgend jaar, meer dan 2,2 miljoen euro voor uit.
• Langs de kant van het Amerikaanse bedrijf belooft men regelmatig feedback te geven aan de Belgische bedrijven, over hun ingediende contractvoorstellen, zodat ze die naar de toekomst toe kunnen bijsturen, om te voldoen aan de vereisten van Lockheed Martin. Vooral SABCA lijkt stevig te kunnen winnen bij de deal: “De doelstelling is om onze bedrijven met een link naar de F-16 toegang te geven tot deze nieuwe markt, alsook elk ander bedrijf in ons land dat beschikt over knowhow en technologie in dit domein”, zo liet minister van Economie Pierre-Yves Dermagne (PS) weten in een persbericht.