Kat en muis

• Vroeger keken misdadigers voor het witwassen van geld de kant op van het type bedrijven waar grote sommen contant geld gebruikelijk waren. Wanneer de regelgeving in een bepaalde sector werd aangescherpt, verhuisden de criminelen naar een andere sector.
• In de jaren 90 gebeurde dit met de bankensector. Ook de diamantsector werd strengere regels opgelegd. Het was een kat-en-muisspel tussen regelgeving opstellen enerzijds, en de mazen van het net opzoeken anderzijds.
• De kunstwereld is de laatste sector die onder handen genomen werd. Voordien werd hier gretig op ingespeeld door criminelen.
• Toen Mexico een grens stelde op de som die cash mocht betaald worden voor een kunstwerk, en de anonimiteit van kopers minder beschermde, daalde het aantal verkopen met 70 procent. Er wordt gedacht dat kartels achter veel van de aankopen zaten.

Preventieve anti-witwaswetgeving

“In juli 2020 breidde de preventieve anti-witwaswetgeving uit, en werden ook de kunstsector en veilinghuizen hieraan onderworpen.” vertelt Dave van Moppes, fiscaal advocaat bij Tuerlinckx Tax Lawyers, aan Business AM. 

• “De kunstsector is een zeer creatieve sector waar geschreven documenten niet altijd de norm zijn. Er gebeurt veel op basis van vertrouwen en dat is moeilijk voor regelgeving” zegt van Moppes.
• “Onder de anti-witwaswetgeving moeten klanten geïdentificeerd worden. Wanneer er cashbetalingen boven de €3.000 opgemerkt worden, of vermoed wordt dat de herkomst van gelden of de kunstwerken verdacht zijn, is er een meldingsplicht voor kunsthandelaars, boekhouders en bankbedienden aan de Cel voor Financiële Informatieverstrekking (CFI).”
• “De toezichthouder, de Financiële Overheidsdienst van Financiën (FOD), houdt controles op de naleving van deze wetten. In de praktijk zijn zij aanwezig op kunstveilingen om te controleren of er geen grote aankopen in cash gebeuren.” zegt van Moppes. “Maar de implementatie blijft moeilijk. In elke sector zijn er cowboys die buiten de boekhouding handelen.”
• In België gold voordien al een verbod op een groot deel van cashbetalingen vanaf €3.000, ook in de kunstsector. (Europees staat het verbod op cashbetalingen op sommen vanaf €10.000.) Alleen was er geen meldingsplicht. Een handelaar die ruikt dat hij kan verkopen, kan de andere kant uitkijken. Daarom werd in 2020 de kunstsector aan dezelfde regels onderworpen.
• Heden zijn er sancties op het niet naleven van de meldingsplicht. Boetes kunnen oplopen tot 1.250.000 euro of er kan strafrechtelijk vervolgd worden.
• “Criminelen zijn altijd geïnteresseerd geweest in sectoren waren dure goederen verhandeld werden. Of het nu kunst, diamanten of vastgoed is.”

Het gebrek aan uniforme regels internationaal, maar ook Europees, betekent dat criminelen hun clandestiene operaties in theorie kunnen verhuizen naar landen waar de regelgeving minder weerstand biedt. Toch is dit in de praktijk niet super evident; er moet namelijk een gevestigde markt voor bestaan, en die ontstaat niet zomaar.

Meldingen

De CFI is voorzichtig in het delen van informatie. 

• “Aangezien we veel onderzoek doen naar georganiseerde misdaad houden we onze namen uit de pers.” zegt een medewerker van de CFI aan Business AM. “Informatie over het aantal meldingen ligt nu nog gevoelig maar wordt meegedeeld in het jaarverslag. We moeten de melders steeds kunnen beschermen.” De medewerker laat wel weten dat het om “een beperkt aantal meldingen” gaat.
• Bovendien zijn er meerdere benaderingen om witwassers te vatten. “Normaal hebben de handelaars een meldingsplicht, maar als de handelaar zelf betrokken is zal die zich wellicht niet aangeven.” Het systeem is dus niet zonder gaten. 

De modus operandi

Onder de oude regels was het zeer eenvoudig om illegaal bekomen gelden te transformeren tot een bonafide cashflow. In de kunstsector waren cashbetalingen niet abnormaal en werd de anonimiteit van kopers sterk beschermd. 

• Vroeger kon je naar een kunstveiling gaan met een koffer zwart geld, en kocht je een kunstwerk waar je cash voor betaalde. Dankzij de kopersanonimiteit bleef je onder de radar.
• De kunst werd vervolgens verscheept naar een tax-free port, een vrijhaven waar goederen gestockeerd kunnen worden zonder belasting te betalen. Zolang het werk daar werd bewaard, bleef de identiteit van de eigenaar geheim en moest er bovendien geen belasting betaald worden.
• Vervolgens werd het werk doorverkocht aan een derde partij, idealiter klant bij dezelfde vrijhaven. Aangezien de waarde van kunst heel subjectief is, kan de prijs veel boven of onder de marktprijs liggen. De eigenaar verandert op papier, het kunstwerk blijft liggen. De inkomsten waren dan legaal bekomen middelen.

Naast witwassen waren er nog andere mogelijkheden voor criminelen om te sjoemelen door middel van kunsthandel. Diefstal, smokkelen, namaakwerken en handel in gestolen goederen komen ook voor.

(as)