Een vierdaagse werkweek, maar voor vijf dagen betaald krijgen. Het concept haalt vaak de krantenkoppen, met zowel positieve als negatieve resultaten. In IJsland lijkt het alvast een groot succes te zijn.

Deze keer bericht de Britse krant The Independent over dit succesverhaal uit Reykjavik, IJsland. Het gaat om het grootste experiment ter wereld rond een kortere werkweek, en die blijkbaar ook de Britse autoriteiten interesseert.

De cijfers: in twee fasen.

• Meer dan 1 procent van de IJslandse bevolking – ofwel 3.000 mensen in de openbare sector – nam deel aan dit proefproject.
• Het doel was om de gemiddelde werkweek van 40 uur te verkorten tot 35 of 36 uur.
• Het experiment werd in twee fasen uitgevoerd: een eerste proef vond plaats in de hoofdstad Reykjavik (van 2015 tot 2019), en een tweede over het ganse land (van 2017 tot 2021).

De resultaten: een verbeterd welzijn en een betere gezondheid.

• Het welzijn van de werknemers zou “aanzienlijk” zijn verbeterd, melden onderzoekers van de Association for Sustainability and Democracy (Alda). Zo werden er minder gevallen van stress en burn-out opgetekend.
• Een extra vrije dag biedt ook de gelegenheid om meer tijd te besteden aan vrije tijd, sport, rust of aan familie en vrienden.
• Het succes van dit experiment was zo groot dat de vakbonden, die in IJsland heel wat voor het zeggen hebben, er via onderhandelingen voor hebben gezorgd dat 86 procent van de IJslandse beroepsbevolking recht heeft op een kortere werkweek, zowel in de openbare als in de privésector.
• “Een kortere werkweek stelt ons niet alleen in staat om te zeggen dat het in de moderne tijd mogelijk is om minder te werken, maar ook dat een geleidelijke verandering mogelijk is.”

Conclusies: kunnen deze resultaten worden geëxporteerd?

• “Deze studie toont aan dat ’s werelds grootste experiment met een kortere werkweek in de overheidssector een doorslaand succes is. Het bewijst dat de overheidssector klaar is om met kortere werkweken te gaan pionieren en dat andere regeringen daaruit lering moeten trekken”, aldus de Britse denktank Autonomy.
• “IJsland heeft een grote stap gezet in de richting van een vierdaagse werkweek en is daarmee een uitstekend praktijkvoorbeeld voor gemeenten die overwegen de vierdaagse werkweek hier in het Verenigd Koninkrijk in te voeren.” In het Verenigd Koninkrijk hebben 45 parlementsleden een motie ondertekend waarin de regering wordt opgeroepen een commissie in te stellen om de vierdaagse werkweek te herzien.
• Dé vraag voor werkgevers is het kostenplaatje. Als hetzelfde loon betaald wordt voor minder werkuren, dan moet daar een hogere arbeidsproductiviteit tegenover staan. Want anders stijgen de gemiddelde kosten.

De vierdaagse werkweek met vijf betaalde dagen is geen nieuw idee. Bedrijven als Microsoft en Unilever hebben het al gedeeltelijk uitgeprobeerd. Landen als Finland, Nieuw-Zeeland en Spanje bestuderen het concept nauwgezet en hebben experimenten gelanceerd of zijn daarmee bezig.

Maar simpelweg een extra vrije dag geven, is waarschijnlijk niet de sleutel tot succes. In IJsland bijvoorbeeld hebben teams van ambtenaren hun dagen opnieuw georganiseerd, vergadertijden geoptimaliseerd, minder pauzes ingelast, meer prioriteit gegeven aan bepaalde taken, bepaalde diensten gedigitaliseerd en hun openingsuren aangepast.

Ook is de culturele benadering van dit experiment niet onbelangrijk. In België en Frankrijk wordt er nog veel waarde gehecht aan het zogenoemde ‘presenteïsme’. Met andere woorden: ik ben aanwezig, dus ik werk. De lockdowns, toen bepaalde werkgevers niet altijd gerust waren dat telewerken productief is, maakten dit fenomeen zichtbaar. 

(evb)