Vandaag stelde de Commissie von der Leyen de langverwachte klimaatwet voor aan het Europees Parlement (EP). Het werd een tumultueuze voormiddag in het Brussels halfrond: politici van verschillende pluimage trokken hun neus op voor het plan. Klimaatactiviste Greta Thunberg mocht de commissie bijwonen, en ook zij was allesbehalve onder de indruk van de wettekst.

De Europese klimaatwet moet de Green Deal, het stappenplan om Europa tegen 2050 klimaatneutraal te maken, in concrete maatregelen gieten en wettelijk bindend maken.

Bij het aankondigen van de Green Deal in december werd met veel verve de ambitie uitgesproken om de uitstoot met 50 procent te verminderen tegen 2030, en voor koolstofneutraliteit te gaan tegen 2050. Voor alle duidelijkheid, koolstofneutraliteit betekent niet dat de EU helemaal geen CO2 meer zou uitstoten, wel dat het de weinige CO2 die het nog uitstoot opvangt en neutraliseert.

Klimaatambitie teruggeschroefd

Nu blijkt dat in de wettekst enkel de doelstelling van 2050 behouden is. Er wordt een mechanisme voorgesteld waarin de EU geleidelijk aan de uitstoot zou verminderen de komende drie decennia. Maar er is geen plan om tegen 2030 de huidige ambitie te verhogen. In de tekst staat enkel dat later dit jaar zal bekeken worden of het mogelijk is om een reductie van 50 procent te plannen voor 2030. Met andere woorden: betekenisvolle doelstellingen worden op de lange baan geschoven.

‘Deze klimaatwet is ronduit teleurstellend. Als de EU niet voorbereid is op de klimaatconferentie in Glasgow, wie dan wel?’

Bas Eickhout, Nederlands Europarlementslid voor GroenLinks

Volgens klimaatactivisten is het ontbreken van concrete doelstellingen voor 2030 verwoestend voor de geloofwaardigheid van de Green Deal. Greenpeace zei in een reactie dat het vastleggen van concrete EU-ambities voor 2030 cruciaal was om als voorbeeld voor de rest van de wereld naar de VN-klimaattop in Glasgow te kunnen gaan. Nu dreigt die klimaatconferentie, in november dit jaar, alweer een lege doos te worden.

Groene kritiek

Greta Thunberg mocht op uitnodiging van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen de vergadering bijwonen. Zij, en verschillende ngo’s waaronder Greenpeace met haar, verwerpen de wettekst. De voornaamste kritiek is dat, door het ontbreken van bindende reductiedoelstellingen op korte termijn, er geen rekening wordt gehouden met het globale CO2-budget. Willen we de opwarming van de aarde beperkt houden tot 2 graden Celsius, mag er nog maximum 340 gigaton CO2 worden uitgestoten.

‘Je kan geen deals sluiten met fysica’

Greta Thunberg

Zonder drastische maatregelen bereiken we dat punt over acht jaar. Dan worden zogenaamde ‘tipping points’ of natuurlijke kantelpunten geactiveerd, en begint de aarde zichzelf op te warmen. Op dat moment kunnen we niets meer doen om de klimaatontwrichting tegen te gaan. Daarom zijn concrete CO2-verminderingen op korte termijn zo belangrijk.

‘Je kan geen deals sluiten met fysica’, zegt Thunberg daarover in haar reactie op de klimaatwet.

Ook de groene fractie in het EP vond de wet niet ver genoeg gaan. ‘Een scherper doel voor 2030 is noodzakelijk’, vindt Europees parlementslid voor Groen Petra De Sutter. ‘Elke week telt.’ De Nederlandse Europarlementariër Bas Eickhout noemt de klimaatwet ‘ronduit teleurstellend. Als de EU niet voorbereid is op de klimaatconferentie in Glasgow, wie dan wel?’

‘Hold up en machtsgreep’

De kritiek kwam ook van de andere kant van het poltieke spectrum, zij het op heel andere aspecten van de wet. Waar de groene fractie vindt dat de wet niet ver genoeg gaat, is ze volgens onder meer N-VA en Vlaamse Belang veel te ingrijpend.

Het gaat om de zogenaamde ‘gedelegeerde handelingen’. Momenteel moeten klimaatdoelstellingen unaniem goedgekeurd worden door de lidstaten. Eén lidstaat kan een voorstel dus blokkeren.

De Europese Commissie wil dat klimaatvoorstellen enkel tegengehouden kunnen worden door een meerderheid in het EP, of wanneer een meerderheid van de lidstaten een veto opwerpt.

‘Dit is een hold up! Denkt de Commissie het draagvlak voor klimaat te verhogen, door aan achterkamerpolitiek te doen en alles van bovenaf op te leggen?’

Johan Van Overtveldt, Europarlementariër voor N-VA

De N-VA is naar eigen zeggen ‘verbijsterd over de groene machtsgreep van de Europese Commissie.’ Europees Parlementslid voor de partij Johan Van Overtveldt spreekt zelfs van een ‘hold up’: ‘De Commissie lijkt hiermee moeilijke discussies uit de weg te willen gaan. Denkt de Commissie het draagvlak voor klimaatmaatregelen in de lidstaten te verhogen, door aan achterkamerpolitiek te doen en alles van bovenaf op te leggen?’, zegt hij in een reactie.

Voor alle duidelijkheid: het is niet dat de Europese Commissie eenzijdig wetten kan opleggen door het voorstel. Er zou wel een gewone meerderheid nodig zijn, in plaats van unanimiteit zoals nu het geval is.

De klimaatwet van de Europese Commissie moet later deze maand nog goedgekeurd worden door het Europees Parlement en de lidstaten. Er zal duidelijk nog veel onderhandeld moeten worden eer de groene droom van Europa realiteit wordt.