De twee informateurs, Georges-Louis Bouchez (MR) en Joachim Coens (CD&V), onderzoeken nog steeds of PS en N-VA samen kunnen in één regering.

Wat gebeurt er precies? Achter de schermen moet iedereen nog wennen aan de nieuwe situatie, met de nodige druk.

• Vivaldi is mislukt, tot grote frustratie van MR-voorzitter Bouchez, die er hard aan trok en duwde, en ook stoer verklaarde vrijdag ‘dat hij maandag iedereen zou verrassen’. Die nederlaag is niet doorgespoeld.
• Een toenadering tussen N-VA, sp.a en CD&V aan Vlaamse kant maakt het mogelijk om over een N-VA-PS-coalitie te gaan praten, met MR, CD&V en sp.a er verder bij. Die mogelijkheid is er, zoals we al schreven, maar evident is die constructie allerminst.
• De PS kijkt met stijgende verbazing, zeker na afgelopen weekend, naar het schouwspel, heeft vragen bij de aanpak van Bouchez, maar heeft tegelijk geen enkel voordeel bij een clash met de MR-voorzitter op dit moment. Ook zij wilden uiteraard de Vivaldi-coalitie, en weinig tot niets anders.
• De reactie van de MR-voorzitter was fel: hij zette alle zeilen bij om te gaan spinnen en lekken, en zo het verhaal in de richting te draaien van sp.a en CD&V, de twee ‘schuldigen’ aan het feit dat Vivaldi mislukte.
• Plots kwamen er hele scenario’s op tafel, nauwelijks afgedekt gelekt vanuit MR. In La Libre klonk het ‘dat de N-VA-voorzitter een geheim akkoord had aangekondigd, vrijdag al, tussen hem, de sp.a en CD&V’. En gelijktijdig was er in La Dernière Heure sprake van ‘een geheime deal tussen MR en CD&V’: ‘als PS en N-VA nu mislukt, komt er zeker Vivaldi’.
• De reacties op dat offensief van de MR-voorzitter waren vernietigend intern:
  • ‘Bon, blijkbaar is het nu ‘alle torpedo’s in het water’ voor Bouchez. Hij zou misschien op z’n minst de moeite kunnen doen om hetzelfde te spinnen overal?’, zo stelde een onderhandelaar vast.
  • ‘Je kan het grappig vinden, maar op een bepaald moment wordt dat wel gevaarlijk. Hij speelt met vuur’, zo was in een ander kamp te horen.
  • ‘Lef heeft hij wel, dat moet je hem geven. Maar beseft hij dat je straks mogelijk wel vijf jaar samen aan tafel moet?’, zo stelde nog een andere onderhandelaar.
  • ‘Dit bewijst dat je de man gewoon niet kan vertrouwen. Hoe gaan cruciale spelers nu ooit nog het achterste van hun tong laten zien, om dan te vrezen dat hun woorden achteraf compleet verdraaid worden?’, zo viel op te tekenen.

Flashback naar het begin: Altijd nuttig om eens terug te keren naar het begin van de opdracht van beide voorzitters. Die prediken discretie, maar ondertussen gaf MR-voorzitter Bouchez wel van bij de start op 7 december een stevig interview aan De Tijd/L’Echo, waarin hij de lijnen uitzette. Wat zei hij toen?

• ‘We moeten een zo groot mogelijke meerderheid hebben. Dat is een regering waartoe zowel de PS als de N-VA behoren. Dat vind ik nog altijd, maar de bal ligt in het kamp van de N-VA.’
• ‘Als de N-VA sociaal-economische hervormingen wil, zijn we een partner. Als ze het land wil blokkeren, doen we niet mee.’
• ‘Met alleen de zes paars-groene partijen gaan we het de komende vijf jaar niet redden, want er is geen stabiele meerderheid. Slechts 76 van de 150 Kamerzetels, dat is niet genoeg.’

Tussen de regels: Ondertussen heeft de MR-voorzitter de laatste twee weken wel alleen maar koers gezet op Vivaldi, inclusief de boodschap ‘dat iedereen zich maandag moest klaarhouden voor een start van die coalitie’.

• Dat iedere ‘paars-groene’ partij op de hoogte was van dat plannetje (zowel bij sp.a, PS, Groen en Open VLD bevestigen bronnen dat dat Bouchez z’n plan was), maar de eigen ‘collega-informateur’ CD&V blijkbaar niet, maakt dat extra pijnlijk.
• ‘Negeer nu maar die nota, we moeten gewoon nu groen licht hebben om te starten’, was de boodschap die de linkse partijen kregen, wat het nog een beetje opmerkelijker maakte.
• CD&V kreeg er gisteren in de pers ook stevig van langs: zij zouden ’tsjevenstreken’ plannen, en op een bepaald moment wel de kar keren. ‘Op het eind zal CD&V toch wel weer voor de macht kiezen’, was de bijhorende boodschap.
• Het maakte dat de Vlaamse christendemocraten nog verder de hakken in het zand zetten: Hilde Crevits (CD&V), die duidelijk de rol als nummer één van haar partij wil blijven claimen, kwam op Terzake nog eens een pleidooi houden voor een coalitie met N-VA.

De grote vraag? Hoe zit dat nu met die toenadering tussen die Vlaamse partijen N-VA en sp.a?

• Dat er (een geheim akkoord zou zijn( tussen N-VA, sp.a en CD&V, (dat Bart De Wever vrijdag triomfantelijk zou aangekondigd hebben aan Coens en Bouchez’, is absoluut quatsch.
• Wel is het zo dat de N-VA op het eind van vorige week, na de poging om met CD&V en Open VLD een front te vormen (eerst een ‘Zweeds’ en daarna een ‘Vlaams’), De Wever besliste om Open VLD te ‘lossen’.
• De boodschap kwam dat voor hem aan Vlaamse kant ook een coalitie kan met enkel sp.a en CD&V: een oude eis die de PS lang formuleerde. ‘Geen coalitie met twee liberale partijen’, stelden ze daar al maanden.
• Dat liep samen met de inhoudelijke én methodische bedenkingen van Conner Rousseau (sp.a) op de aanpak van Bouchez, om eerst een rechtse nota neer te leggen waarop N-VA ‘ja’ zei, en vervolgens richting een linkse Vivaldi te sprinten.
• Van een ‘monsterverbond‘, laat staan een ‘inbraak in de Vlaamse regering door sp.a’, is geen sprake. Maar zowel N-VA, als CD&V en sp.a vinden het de moeite inhoudelijk te gaan praten.

In de wandelgangen: Bij Open VLD kwam die boodschap uiteraard binnen: zij konden er plots af liggen.

• Het gevolg was dat Gwendolyn Rutten (Open VLD) dus haar eigen nieuwjaarsreceptie in Aarschot in de steek liet, om bij de MR op te duiken op de nieuwjaarsdrink daar, net als nummer twee, Alexander De Croo (Open VLD).
• Op het podium, in elkaars armen vallen, de MR-voorzitter die nog eens bevestigde dat ze ‘één familie zijn’, en hij ‘zijn familie nooit zou laten vallen’: het was allemaal deel van de choreografie die nodig was.
• Het zette Open VLD intern wel nog verder onder druk. Daar kwam het signaal ‘dat de voorzitter opnieuw het contact met N-VA zou herstellen’.
• Maar vraag is of dat nog veel nut heeft: bij N-VA is nog weinig appetijt om met de ontslagnemende voorzitter veel zaken te gaan doen.

Om rekening mee te houden: Plots werd de sp.a zo wel ‘inzet’ van een duw- en trekwerk.

• Het precedent van MR en Open VLD, om samen op het podium te gaan tonen dat ze ‘één familie’ zijn, zet de anderen ook wat onder druk. Dus duikt straks Conner Rousseau ook op bij de PS? Niet afkomen zou in deze omstandigheden ook symbolisch zijn.
• Ondertussen houdt sp.a de boodschap wel duidelijk. Freya Van den Bossche (sp.a) kwam op Radio 1 de koers scherp zetten, en gaf haar voorzitter Rousseau (‘Hij zegt altijd waar het op staat en zo gaat het vooruit’) stevige steun.
• ‘De sp.a en PS zijn niet getrouwd met elkaar, het is in het verleden ook al zo geweest dat wij niet in de regering gingen en zij wel. Wij moeten praten met iedereen, ook met de N-VA. Maar hoe ver zal De Wever springen?’, zo stelde Van den Bossche.
• Bij de PS is er ‘begrip’ voor de houding van Rousseau, de lijnen blijven open, het telefoonverkeer binnen de socialistische familie was intensief gisteren.

Wat ook van tel is? De PS is niet de enige die toenadering zoekt tot de sp.a.

• De groenen weten dat ze enkel in een Vivaldi-coalitie mee kunnen doen. Dus hebben ze niet de noodzaak om telkens zich in het spel van spinning te gooien. ‘Het ligt toch niet aan ons.’
• Het enige cruciale moment de afgelopen weken: de vraag van de informateurs aan Groen of ze Ecolo wilden lossen. Dat maakt Vivaldi, met CD&V dan, maar zonder Ecolo, ook mathematisch werkbaar, maar ideologisch dan minder links. ‘No way‘, was het antwoord van Groen.
• De groenen keken afgelopen zondag met stijgende verbazing naar het pleidooi van Johan Vande Lanotte (sp.a) om toch maar ‘het signaal van de N-VA niet te negeren’. ‘Moet die zich nu weer komen moeien, nadat hij maanden zelf probeerde? Die mens mag op zondag wat gaan wandelen, dat lijkt me beter’, zo was te horen.
• Belangrijker: de groenen willen al weken een ‘progressief front‘. Ze dromen van een signaal dat sp.a en Groen samen geven, om zich aan elkaar ‘vast te klinken’.
• Die ‘frontvorming’ is een oude droom, een geest die al uit de fles is van in de tijd van Steve Stevaert (sp.a) begin jaren 2000. Alleen, bij de sp.a is er weinig enthousiasme: ‘Wat heeft de sp.a precies gewonnen de afgelopen jaren, door lokaal of nationaal richting groenen te kruipen’, is de cruciale vraag.
• ‘Natuurlijk zou dit voor sp.a interessant zijn, dan maken ze zich sterker’, zo klopt Groen zich op de borst. Maar voorlopig beweegt dus op dat vlak ook niets.

The big picture? De overgangsperiode, waarbij de informateurs op een andere coalitie moeten focussen, verloopt met horten en stoten. En de kans dat het embryo van een coalitie tussen N-VA, PS, MR, CD&V en sp.a écht uitgroeit tot iets sterker, blijft bijzonder klein. Maar voorlopig staat de koers op iets anders dan Vivaldi, zo veel is nu wel duidelijk voor alle spelers. Dat de sp.a in die periode van Vivaldi als ‘zevende wiel aan de wagen’ werd behandeld, terwijl de 27-jarige voorzitter nu plots in het midden van het spel staat, is daarbij een ironische speling van het lot.

En nu? Het grote dilemma van een combinatie tussen N-VA en PS komt ongetwijfeld weer op tafel.

• Want hoewel de MR met Bouchez nu even de duivel in een wijwatervat speelt, ligt het kalf niet bij de MR gebonden.
• Het is met de PS dat er gewerkt moet worden, dat weet de N-VA ook. En bij De Wever zijn ze best bereid om over sociale maatregelen te praten, en ruimte te geven. Maar hoe meer de N-VA toegeeft op dat vlak, hoe meer een andere eis op tafel komt: het communautaire.
• En dan zit je opnieuw op de limieten van anderen. Aan tafel met de vijf, is er één partij die bijzonder moeilijk communautaire zaken zal slikken: de MR. Driedimensioneel onderhandelen dus.
• Vermoedelijk zullen PS en N-VA toch eerst met elkaar werken, en vervolgens zien of anderen meekunnen. De druk? Die komt dan bij Bouchez te liggen.
• Het worden interessante dagen, zeker omdat de MR-voorzitter ondertussen wel aan zet blijft. Dat deed bij een aantal onderhandelaars ook de vraag opkomen: had de koning niet beter de jonge sp.a-voorzitter dan in het veld gestuurd? Als iemand de brug moet maken tussen PS en N-VA?