Een woelig verloop van de informatiepoging bracht vooral brute kracht van Georges-Louis Bouchez (MR) om een Vivaldi-coalitie te forceren. Daarop kwamen twee belangrijke tegenreacties.

Wat gebeurt er precies? Joachim Coens (CD&V) en Georges-Louis Bouchez (MR) moeten naar de koning, straks om 15 uur. Ze hadden gedroomd en gehoopt op een doorbraak. Vooral Bouchez had daar ook publiek op gerekend. Maar meer dan waarschijnlijk komt er een verlenging van beider opdracht, omdat er geen doorbraak is.

In het nieuws: Opvallend toch: de informateurs die iedereen discretie aanmanen, maar ondertussen is er één iemand die zich daar niet aan houdt. De informateur zelf.

• Bouchez koos plots voor een media-offensief, en gaf interviews aan Het Laatste Nieuws en La Libre Belgique, waarbij het ‘alfamannetje’ (zoals z’n collega-voorzitters hem smalend noemen) zowaar z’n mouw opstroopte en z’n tattoo voor de foto in volle glorie liet blinken.
• Belangrijkste boodschap: er komt maandag een volgende fase. Die optimistische lezing van de feiten bleven MR-toppers overigens heel het weekend herhalen. Waren ze niet helemaal mee me wat er gebeurde?
• Eerder vorige week had Bouchez nog gefulmineerd tegen het lekken van zijn nota, door ‘onverantwoorde’ mensen ‘die de nota niet eens gelezen hadden’.
• Overigens vond Bouchez het de afgelopen dagen ook nodig om te tweeten dat het leugens waren dat niet hij, maar CD&V de nota had gemaakt.
• Die houding, allerminst consequent op vlak van discretie, ergert duidelijk de andere voorzitters.

De crux? Het plan van Bouchez is ondertussen zelfs voor de blinden duidelijk geworden: hij wil en zal een Vivaldi-coalitie hebben.

• Dat is uiteraard naar de zin van alle Franstalige partijen, PS en zeker Ecolo op kop. Maar eigenlijk zijn alle partijen aan Franstalige kant mee: niemand steekt z’n nek uit voor iets anders.
• De Franstalige pers gaat zonder veel reserve ook mee in dat verhaal: van diepere reflectie over de stabiliteit of duurzaamheid van die constructie is weinig sprake.
• Aan Vlaamse kant rijdt ook Gwendolyn Rutten (Open VLD) achter de schermen zonder pardon voor dergelijke coalitie.
• Maar dé grote vraag: waarom kwam hij dan in godsnaam met een nota die de deur wagenwijd openzette voor N-VA?
• Waarom moest bijvoorbeeld de symbolische maatregelen van de 1.500 euro minimumpensioen voor iedereen geschrapt worden, terwijl daarover al een consensus was, en goed wetende dat het een breekpunt van de socialisten was?
• Andermaal zat de choreografie voor de start van een paars-groene constructie, al dan niet uitgebreid met CD&V, niet goed. De partituur van Vivaldi klopte gewoon niet.

Tussen de regels: Het belangrijkste politieke feit van het weekend werd plots de N-VA-nieuwjaarsreceptie. Want voor een achterban van 5.000 leden bracht Bart De Wever (N-VA) volgende boodschap:

• Zalven: ‘Wij zijn als N-VA niet bang om verantwoordelijkheid op te nemen. We deden dit in de afgelopen federale regering.’
• Slaan: ‘Wie zonder ons een regering vormt, gaat snel naar de hel in plaats van traag naar de hemel.’
• Dat hij daarbij ook benadrukte dat regeren met de socialisten te willen doen, maakte het extra belangrijk als boodschap: de mindset van de Vlaams-nationalisten staat op regeren.
• En als je het als N-VA-militant zaterdagavond nog niet begreep, maakte de voorzitter het extra duidelijk door te benadrukken dat ‘sociale maatregelen’ ook nodig waren.
• En zowaar: de 1.500 euro minimumpensioen, die Bouchez de PS niet had willen gunnen, was voor De Wever plots wél nodig.
• Na maanden aarzelen zet de N-VA nu plots de deur wagenwijd open.
• Daarbij één opvallende zet ook: Open VLD en Gwendolyn Rutten werd afgebrand. ‘Wij zullen nooit voor de persoonlijke carrière van kopstukken kiezen’, kon tellen als sneer.
• Van een ‘Zweeds front’ was al langer geen sprake meer, N-VA laat Open VLD los bij de federale coalitievorming.

De grote vraag? Wat is het gezamenlijk plan van beide informateurs dan? Het werd afgelopen weekend immers steeds duidelijker dat CD&V en MR tegenover elkaar staan, met andere ideeën.

• Beiden waren de bromance zo mooi gestart: een ‘centrumstrategie‘ zou nieuwe recepten brengen.
• Maar het Vivaldi-plan van de MR werd niet gevolgd door CD&V: daar lezen ze de houding van N-VA als een doorbraak, een teken dat het het moment is om de grootste Vlaamse partij aan boord te nemen.
• Terwijl Bouchez maar gas bleef geven (‘De N-VA is niet de alfa en de omega van het politieke landschap’), viel CD&V terug op haar oude eis: een Vlaamse meerderheid voor de regering in de Kamer. Die zette ze ook communicatief duidelijk, zowel Koen Geens (CD&V) als Hilde Crevits (CD&V) deden dat publiek.
• En opvallend daarbij: de N-VA die binnenskamers liet verstaan dat die ‘Vlaamse meerderheid’ in de federale regering voor haar niet noodzakelijk een meerderheid van N-VA, CD&V en Open VLD moet zijn. Ook N-VA, CD&V en sp.a komen aan zo’n meerderheid samen.

Waarom dit gebeurt: Het feit dat het Vivaldi-concert van Bouchez niet kan beginnen, heeft ook te maken met sp.a-voorzitter Conner Rousseau.

• De jonge voorzitter van de Vlaamse socialisten was om te beginnen allerminst gecharmeerd door de nota van de informateurs, zowel inhoudelijk als qua werkwijze.
• Rousseau had grote bedenkingen bij de methode om zomaar, zonder inhoudelijke basis (want dat kan de nota van Coens-Bouchez niet zijn voor hem), nu plots wel naar een Vivaldi-coalitie te gaan, waarbij CD&V andermaal niet aan boord was.
• Sp.a loopt niet warm van een project dat als basis gewoon ‘anti-N-VA‘ is, en verder weinig kleren aan het lijf heeft.
• Blijft het mathematische feit dat de sp.a niet nodig is in een Vivaldi-coalitie. Nochtans is dat als eis al maanden door de sp.a naar voren geschoven: noodzakelijk zijn aan tafel.
• Ook symbolisch: Rousseau speechte op de nieuwjaarsreceptie van sp.a in Antwerpen, en feliciteerde daar de top met hun keuze om met N-VA te gaan regeren.
• ‘De dag waarop jullie beslisten om hier in het bestuur met N-VA te stappen, heb ik eens goed gevloekt‘, zei Rousseau. ‘Maar vandaag ben ik echt fier.’

In de wandelgangen: De dadendrang van Bouchez was duidelijk voorbijgegaan aan de nuance dat Vlaamse socialisten toch er ietsje anders in zitten dan de PS. In een normaal onderhandelingsproces krijgen alle partijen een formele vraag: gaan ze akkoord met een tekst of niet? Maar die stap werd niet gezet. Dat de MR-voorzitter daarbij over de posities van sommige andere partijen niet helemaal transparant was, en meer zelfs, niet de volledige waarheid vertelde, was zo allerminst goed voor het onderling vertrouwen.

Om rekening mee te houden? Ondertussen kwam dit weekend van bij de Open VLD-top toch een tegenreactie.

• Open VLD kroop dicht tegen haar ‘levenslijn‘ aan: de MR. Immers: de Franstalige liberalen zijn, als de band met N-VA wegvalt, de enige garantie dat Open VLD er federaal ‘in’ blijft.
• Zowel Gwendolyn Rutten als Alexander De Croo doken op bij de MR-nieuwjaarsreceptie, om die ‘band’ te onderstrepen.
• Daar wezen ze de vraag van De Wever voor een ‘Zweeds front’ of een ‘Vlaams front’, of gelijk welk ‘front‘ af. De uitleg? ‘Een front vormen doe je tegen iets. Ik doen aan politiek voor iets’, zo stelde Rutten met een dooddoener.
• Straffer: de staalharde ontkenning dat ze niet meer wilde ingaan op de vraag van De Wever om contact te hebben. ‘Wie mij kent, weet dat ik altijd professioneel ben en mijn telefoon opneem.’ Die uitspraak deed de wenkbrauwen fronsen bij tal van spelers, zowel bij N-VA, CD&V, maar ook intern bij Open VLD.
• Het deed denken aan ‘Witte Ridder’ Marc Verwilghen (Open VLD) die ooit legendarisch in de Dutroux-commissie stelde: ‘Een van u beiden spreekt de waarheid niet.’

Waarom dit van tel is: Open VLD zit in een speciale positie. Een klein kind kan zien dat, doordat N-VA en Open VLD zo op ramkoers raken, de gevolgen zeer groot zijn:

• Binnen Open VLD maakten kopstukken afgelopen weekend zich grote zorgen: op dergelijke manier de N-VA loslaten, maakte dat er straks wel eens een federale regering zonder hen zou kunnen gevormd worden.
• En meer zelfs: ook de Vlaamse regering, waarin Bart Somers (Open VLD) al smalend ‘de nieuwe Kris Peeters’ wordt genoemd door N-VA’ers, dreigt zo ook in gevaar gebracht te worden voor Open VLD.
• Een stabiele constructie zou immers kunnen zijn dat N-VA federaal met de socialisten in zee gaat, maar ook in Vlaanderen is een coalitie van N-VA, CD&V en sp.a perfect mathematisch doenbaar. Die lag deze zomer overigens ook op tafel.
• Bijzonder weinig mensen lijken nog greep te hebben op Rutten, die ook afgelopen weekend full force voor de Vivaldi-coalitie aan het rijden was.
• Zo sleurt de voorzitter, die nog enkele maanden te gaan heeft, haar partij richting een ideologisch linksere regering. Een erg risicovolle strategie met potentieel erg veel collateral damage.

The big picture? Met de opening van N-VA en de houding van sp.a is er wel iets fundamenteler gebeurd afgelopen weekend. Neem daarbij mee dat CD&V alleen maar die toenadering kan toejuichen: in een coalitie met N-VA en sp.a zitten de christendemocraten perfect waar ze altijd willen zitten, in het midden van het bed. Het valt dus absoluut te veronderstellen dat de christendemocraten hard gaan rijden om dergelijke coalitie in gang te duwen. De druk komt dan bij MR, maar vooral bij PS te liggen. De Franstalige socialisten moeten dan wel de N-VA slikken, en dat blijft een fundamentele vraag: kan Paul Magnette (PS) zichzelf zien regeren met De Wever, als hij nog steeds ergens het gevoel krijgt dat hij een Vivaldi-coalitie ook binnen handbereik heeft?

De harde cijfers: In een coalitie van N-VA (25 zetels), PS (20 zetels), MR (14 zetels), CD&V (12 zetels) en sp.a (9 zetels) komt het totaal op 80 zetels.

• Iedere partij is mathematisch nodig.
• Er is een meerderheid aan Vlaamse kant én aan Franstalige kant.
• De meerderheid is werkbaar: zelfs ‘onafhankelijken’ zoals Jean-Marie De Decker (N-VA) of dissidente stemmen bij pakweg MR of sp.a kunnen de zaak niet gijzelen.

En nu? Tussen wat mathematisch kan, en wat wat inhoudelijk ook werkbaar is, zit nog heel veel water. Maar bovenstaande formule is plots een optie geworden, iets waar de N-VA in de weken onder het informateurschap van Johan Vande Lanotte (sp.a) en Didier Reynders (MR) echt niet van wilde horen. Misschien is het het moment om de oude plannen van Vande Lanotte van onder het stof te halen, en te kijken wat toen inhoudelijk werkbaar was? Die nota is in elk geval goud waard, als dergelijke coalitie zou moeten op de been gebracht worden.

De essentie: Het lijkt alsof er na maanden nog niets veranderd is. Maar achter de schermen is wel degelijk veel gebeurd.