De fiscale hervorming is voor dit weekend, maar het onderwerp beroert de Wetstraat op een bredere manier: de hele financiële architectuur van dit land ligt eigenlijk ook wat op tafel. Want met de eis vanuit de Waalse en Brusselse regering, om compensaties te krijgen voor een federale verlaging van de lasten op arbeid, “hebben ze de doos van Pandora wel geopend”, zo zeggen hoge bronnen binnen Vivaldi. Daarbij zijn politieke én juridische bezwaren. Politiek “is dit toch een zeer gevaarlijk precedent”, zo is te horen federaal. “Alles hangt aan alles in dit land. Als wij de perequatie op de pensioenen zouden afschaffen voor ambtenaren, zijn het de deelstaten die meest profiteren. Moeten wij dan compensatie krijgen?” Maar daarnaast is er het juridische: er zijn de regels van de fameuze “Bijzondere Financieringswet”, de BFW, die de geldstromen tussen het federale niveau en de deelstaten regelt. Vorige week gaf staatssecretaris voor Begroting Alexia Betrand (Open Vld) in de Kamer ook aan “dat zo’n compensatiefonds niet kan, zonder die BFW te wijzigen”. Maar dat kan enkel via een tweederde meerderheid, én een meerderheid in elke taalgroep.

In het nieuws: Er zijn “creatieve voorstellen” van het Waalse Gewest om de fiscale hervorming te compenseren.

De details: De eis van Wallonië en Brussel dreigt een sneeuwbal op gang te brengen, die onvermijdelijk leidt tot de moeder aller discussies in de Wetstraat: de geldstromen tussen het federale niveau én de deelstaten.

• Het is de jonge MR-minister van Begroting in Wallonië, Adrien Dolimont (MR), die de lont aan het kruitvat stak, misschien niet ten volle beseffend wat hij op gang ging brengen. Want de MR profileert zich met voorzitter Georges-Louis Bouchez als uiterst ‘Belgicistisch’, maar in deze zaak zijn de centrifugale krachten plots naar boven gekomen. Een beetje tot afgrijzen van het federale niveau.
• Zoals gisteren al vermeld in de nieuwsbrief: de gewesten, en met name Wallonië en Brussel, zijn aan het rekenen gegaan bij de fiscale hervorming die in de steigers staat. Het knelpunt zit hem daarbij in de personenbelasting: de inkomsten daaruit, waar de gewesten opcentiemen op heffen, zouden daar fors gaan dalen door de taksshift. De rekening loopt op tot 350 miljoen voor Wallonië, 100 miljoen voor Brussel en zo’n 750 miljoen voor Vlaanderen: al weet niemand natuurlijk hoe de definitieve taksshift er zal uitzien.
• Om het terrein voor te bereiden, is de minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) gaan praten met de deelstaten. Maar die zijn op een overleg eind april, een ‘interministeriële conferentie’ tussen alle ministers van Begroting en Financiën van de deelstaten en het federale niveau, met hun bezwaren gekomen. En oplossingen.
• Ze willen compensatie, voor de miljoenen die ze gaan verliezen. Daarover maakte Dolimont ook een nota. Vervolgens sprongen ook Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) en zijn Brusselse collega Rudi Vervoort (PS) op die kar.
• “Dat is nochtans eigenlijk compleet een eenrichtingsverhaal: ze eisen geld terug. Maar er zijn een heel pak beslissingen, constant, die we allemaal nemen, die impact hebben op het andere niveau”, zo zegt een federaal regeringslid. De ergernis met het regionale verhaal, nota bene vanuit Franstalige hoek, is groot. Want Vlaanderen eist die compensatie niet, enkel dat als ze er zou komen, die niet louter voor Wallonië of Brussel zou zijn.
  • “Alles wat met activering van werklozen te maken heeft, is voor de gewesten. Maar het heeft rechtstreeks impact op de federale kas, want wij betalen de uitkeringen.”
  • “In de hele discussie rond de pensioenhervorming ligt de perequatie op tafel: het automatisch verhogen van de pensioenen, met de lonen van de huidige ambtenaren. Het zijn vooral de gemeenschappen, met hun onderwijskosten, die daar financieel van zouden profiteren.”
  • “Iets anders is het verlof, voor vaderschap of mantelzorg, van de ambtenaren van de gewesten. Vlaanderen verhoogt het aantal verlofdagen, maar het is het federale niveau dat de uitkering betaalt. Krijgen wij dan een compensatie?“, stelt men schamper de vraag binnen Vivaldi.
• Daarbij wijst men binnen de federale regering op een “gevaarlijk precedent”: want als voortaan dan elke maatregel compensatie moet krijgen op het andere niveau, “hoe is besturen dan nog mogelijk?”
• Bovendien wijst men daar ook op een alternatief: de deelstaten kunnen zelf gewoon beslissen om hun belasting te verhogen. “Ze hebben die autonomie”, om bijvoorbeeld de opcentiemen verder op te trekken.
• Maar tegelijk wil iedereen binnen Vivaldi toch graag de trofee van de fiscale hervormingen. Voor zowel de PS als MR, die vanuit de deelstaten vragende partij zijn, moet dus iets ‘creatief’ uitgewerkt worden, om iedereen tevreden te stellen.

De vraag: Komen er dan toch ‘creatieve ideeën’ om te compenseren?

• Ondertussen ging Van Peteghem aan het werk met een aantal voorstellen, om die compensatie netjes te kunnen doen. En het moet gezegd: zowel Brussel als Wallonië zijn aan het rekenen gegaan.
• Zo zouden ze de btw op wegenwerken en fietspaden willen laten zakken: dat zijn uitgaven van de gewesten, maar de btw daarop verdwijnt in de zakken van de federale overheid. Probleem daarbij, voor Wallonië en Dolimont? Vlaanderen investeert veel meer, en zou dus meer winnen, proportioneel. Zeker ook omdat Sofico, de Waalse investeringsmaatschappij die een deel van die wegenwerken betaalt, zijn btw terugtrekt.
• En er is een pak meer, waar ze op azen: het herfinancieren van de lokale overheden, waar er veel van in vieze papieren zitten, en uiteraard geleid worden door dezelfde partijen, PS en MR.
• Maar ook de politiezones zouden lokaal een injectie kunnen gebruiken, zo meent men vanuit Wallonië, of zelfs een herverdeling van de centen uit de kadastrale inkomens.

The Big Picture: Wie aan de Bijzondere financieringswet komt, komt aan ‘au tout’, alles, en dus het geheel.

• Tussen droom en daad staan in deze praktische en vooral politieke bewaren, maar ook wel wettelijke. Want wie begint met compensatiefondsen, of andere ingrepen, raakt in feite aan het hele mechanisme van de Bijzondere Financieringswet. “De huidige generatie politici kent dat niet altijd even goed, maar dat is de heilige graal he, waar alles inzit”, zo analyseerde een éminence grise van Vivaldi het gisteren.
• In het mechanisme van die wet is destijds, bij de laatste staatshervorming in 2010 ingebouwd, dat er ‘responsabilisering’ inzit: de deelstaten die beter presteren op een aantal parameters, gaan meer geld krijgen. Maar de eerste tien jaar werd nog fors op ‘solidariteit’ gerekend: vanaf de wet inging in 2014, zouden dan proportioneel eerst nog één decennium fors meer middelen naar de armste deelstaten gaan.
• Om het dus helder te maken: Wallonië en in mindere mate Brussel krijgen er vanaf 2024 een fors financieel probleem bij. Het verklaart waarom ze nu zo stevig inzetten op compensatie en een mogelijk nieuw ‘interfederaal compensatiefonds’: elke euro telt straks.
• Maar in de Kamer maakte betrokken staatssecretaris Bertrand al duidelijk dat die plannen gewoon botsen op de Grondwet zelf, en meer bepaald artikel 175, dat de financiën regelt.
  • “Het algemene principe is dat de financiering van de gemeenschappen en gewesten geregeld wordt door een wet aangenomen met een bijzondere meerderheid”, zo stelde Bertrand vorige week, op vragen van N-VA-Kamerlid Sander Loones. Zo’n bijzondere meerderheid wil zeggen: twee derde van de stemmen in de Kamer én een meerderheid in elke taalgroep.
  • “Als jurist kan ik bevestigen dat de oprichting van een dergelijk fonds zonder bijzondere meerderheid van stemmen in strijd is met de Grondwet.”
  • “Er zou dus een zekere mate van juridische creativiteit nodig zijn om een dergelijk compensatiefonds op te richten”, zo antwoordde ze wat cynisch.
  • Want ze is duidelijk een heel koele minnaar van het idee: “Inhoudelijk zou dit ook een fundamentele breuk betekenen met de basisprincipes van ons federalisme, gebaseerd op de principes van autonomie en verantwoordelijkheid.”
• Loones en de N-VA zitten van in de oppositie tegelijk uiteraard op de eerste rij te kijken naar de discussie: de hele methode van zo’n “extralegaal compensatiefonds” zou in de materiaalkoffer van institutionele technieken (om eventueel ook een staatshervorming te doen) ongezien zijn. “Maar dat is wat Wallonië nu voorstelt: met een gewone meerderheid extra federale centen binnenhalen, terwijl de Grondwet een bijzondere meerderheid vereist”.
• “Dat zou een bijzonder precedent zijn dat in de toekomst wel eens zeer relevant kan zijn“, zo stelde Loones. Eerder stelde zijn voorzitter Bart De Wever (N-VA) al voor om desnoods een volgende staatshervorming ook ‘extralegaal’ of rond de Grondwet om te doen.

Rood licht: Het rijbewijs met punten blijft voorlopig in de garage.

• Tot groot ongenoegen van Vooruit, willen MR en PS het rijbewijs met punten niet invoeren. “Zonder argumenten”, reageert Kamerlid Joris Vandenbroucke (Vooruit) boos. Vooruit staat op haar strepen: het was nochtans afgesproken in het regeringsakkoord, daar hadden de Vlaamse socialisten destijds fel over gevochten. “We hebben afspraken gemaakt om dat aan te pakken. MR en PS moeten die gemaakte afspraken respecteren”, zei Vandenbroucke in De ochtend op Radio 1.
• Zij stellen alternatieve sancties voor zoals hogere boetes voor wie op een parkeerplaats voor mensen met een beperking staat of het afschaffen van de tolerantiemarge bij snelheidscontroles. Volgens Vandenbroucke zijn die voorstellen naar de kwestie. “We hebben een enorm probleem van verkeersveiligheid, met te veel doden en gewonden. Tijd om dat aan te pakken, en niet rond de pot te draaien.”
• In 22 Europese lidstaten werken ze al met zo’n systeem. N-VA bood alvast plagend een wisselmeerderheid aan, om het rijbewijs met punten toch goed te keuren.

Opvallend: De vuistslag op Tom Van Grieken (Vlaams Belang) blijft nieuws, zelfs in de Franstalige kranten.

• Zou men bij de Brusselse ordediensten, en zeker op het kabinet van Brussels burgemeester Philippe Close (PS) wakker liggen van het electoraal succes van Vlaams Belang? Het lijkt van niet, te zien aan de manier waarop de politie, die onder de burgemeester valt, alweer de uiterst rechtse Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en zijn partij aanpakte, gisteren op de betoging van de non-profit.
• Zoals bericht gisteren in deze nieuwsbrief, wilde de Vlaams Belang-voorzitter aansluiten, of minstens “steun betuigen” met pamfletten en een spandoek, bij die betoging. Dat doen ze wel vaker, op betogingen, en telkens op dezelfde plek: aan de hoek van de Brusselse Botanique, de Kruidtuin.
• Dat was tegen de zin van de organisatoren ervan, de vakbonden. Maar vervolgens greep de politie toch bijzonder fors in, met veel meer politie dan dat er Vlaams Belangers waren, en uiteindelijk, nadat ze het spandoek in beslag wilden nemen, en daarbij verzet kwam, een vuistslag voor de voorzitter. De betrokken agent werd meteen door een officier naar achter geduwd: men besefte zichtbaar dat hij in fout was.
• De partij gooide meteen alles op sociale media, inclusief de politieman die de slag toediende, goed zichtbaar. Ondertussen diende Van Grieken al een klacht in bij comité P, dat de politiediensten moet controleren. Close zelf liet verstaan dat er een intern onderzoek naar de betrokken agent is geopend. Bevoegd minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) sprak zich ook scherp uit: “Ik veroordeel elke vorm van geweld gebruikt door de politie, als dat geweld illegitiem en disproportioneel is.”
• Opvallend was dat op de betoging andere partijvoorzitters, zoals Jeremie Vaneeckhout (Groen) en Conner Rousseau (Vooruit), maar ook Raoul Hedebouw (PVDA) wél hun gang konden gaan.
• Rousseau haalde zelfs uit naar Van Grieken: “Extreemrechts toont zijn ware gelaat. Vechten met de politie. Agressie. Respect voor de politie. Die mensen doen ook maar hun werk.” Dat leverde dan weer een stroom van woeste reacties van Belang-Parlementsleden op, die verontwaardigd waren dat het geweld bij hen gelegd werd.
• In Het Laatste Nieuws spreekt Van Grieken forse taal: “Ik kan hier niks anders uit afleiden dan dat dit een soort wraakactie van de Brusselse politieke elite is, omdat ze er niet in zijn geslaagd onze ‘Doe ze luisteren’-protestmeeting te verbieden.” Die manifestatie werd eerst verboden door Close, maar de Raad van State liet ze na een rechtszaak van het Belang toch doorgaan.
• Op expliciete vragen wie dan het bevel gaf om Vlaams Belang wél weg te houden, hardhandig, van de betoging, wilden de Brusselse ordediensten geen antwoord geven. Burgemeester Close lijkt in elk geval zeer strikt het ‘Chartre de la Démocratie’, de Franstalige versie van het cordon sanitaire te willen volgen. Dat zit veel strakker ineen dan de Vlaamse versie ervan: los van coalitievorming is er een algemene ban van aandacht voor extreemrechts in de pers, én zit er zelfs een soort manifestatieverbod in: “Alles in het werk stellen om elke samenscholing, manifestatie of optocht op de openbare weg tegen te gaan.”
• Ironisch genoeg komt Van Grieken voor het eerst wel met een (weliswaar heel kort) citaat in de Franstalige krant Le Soir vandaag, over hoe hij de socialist Close beschuldigd van “het order te hebben gegeven”. Een inbreuk op het cordon médiatique dan?

Opgemerkt: Wie blies nu de Nord Stream-pijplijn op? De Nederlandse militaire inlichtingendienst MIVD had info dat het de Oekraïners waren. Maar klopt dat? 

• The Washington Post kwam afgelopen week met het nieuws naar buiten dat de CIA, op basis van info van een Europese veiligheidsdienst, te weten was gekomen dat Oekraïne plannen had uitgetekend om de Nord Stream-pijplijnen, die Russisch gas via de Oostzee naar Duitsland stuurden, op te blazen. Onderzoek van verschillende Nederlandse en Duitse media leggen nu bloot dat die veiligheidsdienst de Nederlandse MIVD was.
• Via een bron in Oekraïne wist de MIVD de plannen te bemachtigen. Die werden vervolgens doorgemaild naar de CIA, maar het is bijna zeker dat ook de Nederlandse minister-president Mark Rutte en minister van Defensie Kajsa Ollongren op de hoogte werden gebracht. De CIA en president Joe Biden hebben vervolgens de Oekraïners gewaarschuwd hun aanslag af te blazen. Dat schreef The Washington Post al vorige week, op basis van Pentagon-documenten die gelekt werden door Jack Teixeira, de soldaat die de geheime documenten in een online chatgroep met zijn vrienden gooide.
• In september, drie maanden na de waarschuwing, ontploften de pijplijnen toch. Volgens de plannen zou dit gebeuren met een klein team van duikers, dat met een zeilboot naar de pijplijnen zou varen, om dan de explosieven te planten. Volgens de gelekte info kwam het bevel van Valery Zaloezjny, de opperbevelhebber van de Oekraïense strijdkrachten, en was president Volodymyr Zelensky zelf niet op de hoogte.
• Dit scenario strookt helemaal met datgene dat in maart werd blootgelegd door The New York Times. Een Oekraïens team, bestaande uit zes mensen, waaronder vier ervaren duikers, zou begin september met een gehuurd jacht en vervalste paspoorten zijn uitgevaren naar de plek waar de explosies zouden plaatsvinden.
• Kenneth Lasoen, specialist inlichtingendiensten aan de Universiteit Antwerpen, geeft aan VRT NWS mee dat hij toch nog vraagtekens heeft bij het verhaal. “De informatie is afkomstig van een lek van Jack Teixeira, die op zijn platform van alles heeft gepost, maar dat specifieke document is enkel in handen van The Washington Post. Eigenlijk zouden we dat toch moeten kunnen vinden op het publieke domein, zoals de andere lekken.”
• Verder haalt Lasoen aan dat uit de info blijkt dat één Oekraïense bron de plannen heeft gelekt aan de MIVD. “Dat is dan ook nog eens een niet-gevalideerde bron die niet de reputatie had betrouwbare informatie aan te leveren.” Ook zegt Lasoen dat slechts enkele landen de capaciteiten hebben om dergelijke pijplijnen op te blazen, maar dat “Oekraïne daar niet bij hoort.” Wie dan wel? De Verenigde Staten en Rusland.

Lastig: Georges-Louis Bouchez (MR) komt duwen, bij het bezoek van de ultraconservatieve burgemeester van Teheran op een conferentie in het Brusselse stadhuis. “Gaan Pascal Smet (Vooruit) en Phillipe Close (PS) nu ontslag nemen?”

• “Hoe kan het dat de baas van een beruchte en gestrafte organisatie een visum van België kan krijgen om naar Brussel te reizen?”, zo brieste Kamerlid Darya Safai (N-VA), zelf vocaal lid van de Iraanse oppositie.
• Het gaat over Alireza Zakani, de burgemeester van Teheran, hoofdstad van Iran. Die was gisteren in het Brusselse stadhuis, en zou volgens opposanten in Iran projecten op poten zetten die genderdiscriminatie in de hand werken en zelf een actieve rol hebben gehad bij het onderdrukken van de studentenprotesten in zijn land.
• Meteen werd Vivaldi door Safai en Francken (N-VA) van “hypocrisie” beticht, omdat de vrijlating van Olivier Vandecasteele nog maar net achter de rug is, en “nu politieke leiders van het gijzelnemende land worden uitgenodigd”.
• Maar kijk: ook binnen de meerderheid is men behoorlijk gepikeerd. Zo reageerde de MR in Brussel ook fel, en vanmorgen sprong voorzitter Georges-Louis Bouchez op de kar: “Emir Kir is uit de PS gegooid, omdat hij twee extreemrechtse burgemeesters vanuit Turkije ontving op de koffie. Wat dan te denken van Pascal Smet en Philippe Close, die de overduidelijk extremistische burgemeester van Teheran ontvingen?”
• Zakani werd in Brussel uitgenodigd op de Brussels Urban Summit, een bijeenkomst om stedelijke uitdagingen te bespreken. Het was Pascal Smet (Vooruit), de Brusselse staatssecretaris voor Europese en Internationale Betrekkingen, die de uitnodiging regelde, zo bevestigde hij aan La Libre. En Close was als Brussels burgemeester de gastheer.
• Maar daarbij wijst hij erop dat er drie internationale conferenties gelijktijdig in Brussel plaatsvinden, mee georganiseerd door Metropolis World Congress waar Teheran lid van is. Het was volgens Smet die organisatie die vroeg om Teheran uit te nodigen “Dat moet je zien in lijn met de status van Brussel als internationale stad en diplomatieke stad.”
• En fijntjes: “En wij hebben via die Metropolis ook een visum aangevraagd voor de man, en altijd gezegd dat we het advies van de minister van Buitenlandse Zaken zouden volgen.” Daarmee duwde Smet het balletje naar Hadja Lahbib (MR), de minister van Buitenlandse Zaken en partijgenoot van Bouchez. “Wij zouden een weigering aanvaard hebben: het is niet aan ons om visa uit te reiken.”
• Maar bij Lahbib en Buitenlandse Zaken ziet men het toch anders: “Wij hebben heel duidelijk negatief advies gegeven. Smet heeft beslist hem toch uit te nodigen. Hij heeft expliciet gevraagd aan onze diensten om ons niet te verzetten en het belang van Brussel onderstreept, over de representatie vanuit Teheran”.
• Evengoed kaatst Smet dan weer terug, in La Libre: “De kabinetschef van Lahbib heeft nog contact opgenomen donderdag om de zaak te regelen. De finale verantwoordelijkheid ligt federaal.”