Hoe wordt straks het geld in het gemeentefonds uitgedeeld? Dat wordt voer voor discussie in de volgende Vlaamse regering, maar nu al lijkt het erop dat Gent en Antwerpen zullen inleveren.

• Het is een kritiek die al langer loopt bij discussies over de overheidsfinanciën: de grote steden krijgen te veel geld. Zeker met de gemeenteraadsverkiezingen in het vooruitzicht is het een kreet die klinkt vanop het platteland: de verdeling van het gemeentefonds, waar nu zo’n 3 miljard per jaar aan opcentiemen en de personenbelasting uit komt dat richting de de 300 Vlaamse steden en gemeenten vloeit, zit niet juist. 
• Want Antwerpen met 20 procent en Gent met 10 procent nemen het grootste deel van die pot voor zich. En dat komt door een systeem van zogenaamde ‘voorafnames’: nog voor er op basis van allerlei criteria zoals inwoners, fiscale draagkracht, open ruimte of sociale behoeften centen verdeeld worden, is er al 40 procent van heel de pot verdeeld, op basis van historische afspraken. Centrumsteden, provinciesteden en ook de gemeenten aan de kust krijgen daardoor proportioneel meer.
• Maar tegenover die historische deal stonden niet alleen lusten, maar uiteraard ook lasten: grote steden als Gent en Antwerpen trekken problematieken aan die nauwelijks op het platteland denkbaar zijn. 
• Alleen, de hele zaak is een politiek geladen dossier geworden, onder meer omdat zowel cd&v (dat in Gent en Antwerpen electoraal nauwelijks nog bestaat) als Open Vld er in de Vlaamse regering wel in wilden gaan roeren in dat potje. Zeker omdat de grootste ‘verdiener’ uiteraard Antwerpen, met burgemeester Bart De Wever (N-VA) is. 
• Binnen de Vlaamse regering was Bart Somers (Open Vld) als Mechelaar veel minder geneigd om echt de boel te laten overkoken, hij bestelde een studie, om de zaak toch te objectiveren. Die is nu klaar. De onderzoekers van de UGent, KULeuven en UAntwerpen hebben een rekenmodel met liefst 27 scenario’s. In zowat elk scenario vangen Gent en Antwerpen klappen, maar ook veel andere centrumsteden betalen het gelach.
• “Op basis van cijfers kunnen we nu beoordelen, maar het is uiteraard een politieke discussie”, zo erkende Gwendolyn Rutten (Open Vld), die Somers opvolgde op Binnenlands Bestuur. 
• Rutten, zelf van het landelijke Aarschot, heeft duidelijk een andere lijn: “Het is nu heel moeilijk om nog te verantwoorden waarom er eerst geld uit de pot moet komen voor bepaalde steden wél en andere niet. Waarom in Aalst wel, en niet voor Ninove of Vilvoorde? Je kan niet meer uitleggen waarom sommigen wel uit de voorafname geld krijgen en anderen niet.” 
• Of ze zich daarbij populair maakte bij haar partijgenoot Mathias De Clercq (Open Vld), de burgemeester van Gent, is maar de vraag: “Het is vandaag meer een grootstedenfonds dan een gemeentefonds, en dat is een scheefgetrokken situatie.” 
• Tegelijk stelde Rutten diplomatisch dat “Gent en Antwerpen niet te veel krijgen, maar de anderen vooral te weinig”, ze wil dus de koek vergroten. “Maar als er geen euro bijkomt, zullen uiteraard de grote steden de verliezers zijn”. Dat wordt dus een stevige discussie voor de volgende Vlaamse regering.