Geld ontwikkelingssamenwerking in herkomstlanden en woonstbetreding bij verblijf van sans papiers straks onvermijdelijk toch weer op tafel: bezoek aan Marokko wordt grote testcase voor Vivaldi

Vivaldi mag zich opmaken voor een nieuwe ronde discussies over de migratie-aanpak. Dat is het gevolg van de focus op de meer dan 120.000 sans papiers, die illegaal in België verblijven, en waar dader Abdeslam Lassoued als uitgewezen Tunesiër één van was. Open Vld, de partij van premier De Croo, duwde het debat opvallend in die richting, weg van de veiligheidsdiscussie; maar door de migratie-aanpak aan te snijden, komt links onvermijdelijk weer tegen rechts te staan in de coalitie. Zo komt het koppelen van steun in de vorm van ontwikkelingssamenwerking aan de wil van Afrikaanse landen om staatsburgers terug te nemen onvermijdelijk op de agenda. En ook woonstbetreding van de politie, tegenwoordig herdoopt tot ‘visitatierecht’, is een dooddoener. Daar dringen de liberalen, maar ook cd&v nu fel op aan. Bij de groenen en de PS houden ze de boot af, en huiveren ervoor om dat debat weer aan te snijden. Vooruit-voorzitter Conner Rousseau nam een opvallend stevig standpunt in, maar wil tegelijk niet zo ver gaan om die ontwikkelingssamenwerking te koppelen. “Natuurlijk, zijn eigen minister Caroline Gennez (Vooruit) weigert dat”, zo is binnen de coalitie te horen. Een groots opgezet bezoek aan Marokko, later dit jaar, wordt voor Vivaldi een echte testcase.

In het nieuws: Het migratiedebat voert alweer de boventoon in de Wetstraat, zelfs bij een veiligheidscrisis.

De details: Iedereen moet zich wat herpositioneren na de dodelijke aanslag, over de aanpak van uitgeprocedeerde asielzoekers.

“Waarom stelt u deze vraag? Dit is niet het moment.” En nog meer: “Ik moet nu naar de premier gaan luisteren, excuseer me.” Wie gisterenavond de doorgaans flamboyante en breedvoerige Denis Ducarme (MR) zag wegvluchten voor de camera’s van Terzake, had weinig context nodig, om te begrijpen dat de Franstalige liberaal lastig zat. “De premier is niet aan het spreken, het is pauze”, riep VRT-journalist Pieterjan De Smedt hem nog na, terwijl Ducarme verdween.
Dat de MR het zo lastig had, lag voor de hand: in de Commissiezitting hadden Ducarme en de onvermijdelijke Marie-Christine Marghem (MR) maar zitten uithalen naar hun eigen regering, waar niet alleen de premier was komen opdraven, maar ook minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v), minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en staatssecretaris Nicole de Moor (cd&v). Daarbij ging Marghem crescendo over de “meer dan 100.000 illegalen”: “wat gaat u daaraan doen”.
Het werd Koen Geens (cd&v) zichtbaar te gortig. De voormalige minister van Justitie had immers in de Zweedse regering maandenlang een voorstel op tafel liggen over ‘woonstbetreding’: daarbij zou de politie in woningen van mensen in illegaal verblijf, vaak uitgeprocedeerde asielzoekers, kunnen binnengaan na interventie van een onderzoeksrechter. Het was de linkervleugel van de MR die daar fel tegen in opstand kwam, samen met striemende kritiek van Carina Van Cauter in de Kamer, die het voorstel deed sneuvelen.
“In een vorige regering heb ik die wet proberen te verkrijgen. Ik kreeg toen weerstand, ook van mensen die er nu plots voor zijn. Ik werd een barbaar genoemd. Dat deed me pijn. Veel pijn”, zo ging Geens crescendo, richting de MR en ook Open Vld. De Moor herinnerde er in de commissie meteen aan “dat zij dit al op de regeringstafel had gelegd”, bij Vivaldi, “maar dat het niet weerhouden werd”.
Daarmee ligt het dossier van de woonstbetreding, vandaag herdoopt tot ‘visitatierecht’ weer op tafel binnen Vivaldi. Daarbij was de MR in de Kamer, met Ducarme, nog niet helemaal mee, maar voorzitter Georges-Louis Bouchez (MR) heeft minder moeite om in een handomdraai z’n kar te keren. Op RTL klonk het plots dat die wet er destijds niet gekomen was “omwille van de linkse krachten”: de MR vandaag is dus zeker voor.
En ook Conner Rousseau (Vooruit) was al eerder naar de camera’s van Villa Politica gemarcheerd, om daar stevige taal te spreken. “Ik doe een oproep aan de coalitiepartners: laat de heilige huisjes vallen, krijg controle op migratie.” Daarmee lijkt hij minstens te willen nadenken over dat ‘visitatierecht’.
Zo komt daar de druk bij de groenen te liggen. Voor de camera’s van Terzake wees Eva Platteau (Groen) het idee af, al moest ze toegeven het niet helemaal ten gronde te kennen. De vraag blijft of daar, zeker gezien de permanente gevoeligheden in het dossier van sans papiers bij Ecolo, veel ruimte bestaat voor een maatregel die ook in een veel rechtsere regering niet kon.

Wat nog meer speelt: Hoe zit het dan met ontwikkelingssamenwerking?

Naast dat visitatierecht, dook nog een dossier op. Rousseau had immers voor de camera’s van Villa nog meer stevige taal gesproken: “De heilige graal bestaat niet. Het is en-en-en”, zo stelde hij. En daarbij heel expliciet: “We spreken in Europa en Afrika andere talen, maar er is een taal die iedereen spreekt: de taal van geld. Als landen weigeren om terroristen terug te nemen, moeten we met Europa maar eens onze tanden laten zien. Eerst politiek, dan financieel.”
Alleen, toen de vraag kwam of ook ontwikkelingssamenwerking dan mee in de pot zou gaan, om druk te zetten, kwam toch een ontwijkend antwoord: “Ontwikkelingssamenwerking is er om mensen in nood te helpen, niet om met leiders te onderhandelen.”
In de commissie ging oud-minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir (Vooruit) daarover ook nog eens expliciet op de rem, wat zichtbaar tot reactie leidde aan de rechterkant. Ook hier stal Geens eigenlijk de show, met z’n repliek: “Mag ik zeggen dat ik veel hypocrisie hier waarneem. Zo’n partijvoorzitter die dan een interview komt geven, en met een vingerknip alles gaat oplossen, maar dan wel concrete vragen uit de weg gaat? Daar kan ik niet tegen, dat is een beetje schijnheilig”, zo deelde hij nog een verbale mep uit.
Want ook in dit dossier loopt wel een scheidingslijn door de Vivaldi-coalitie. Groen-voorzitter Jeremie Vaneeckhout herhaalde het op X duidelijk: “ Ontwikkelingssamenwerking is het leven van gewone mensen beter maken, kansen geven. Dat is de grondoorzaak van mensen op de vlucht. Dat afschaffen is geen optie”, zo stelde hij ferm.
Maar aan de rechterkant ziet men dat als “hypocriet”, zeker vanuit Vooruit bekeken: “Ze willen wél stoer doen op het dossier van migratie, maar als het dan plots hun departement zou raken, waar Caroline Gennez (Vooruit) op zit, ja dan mag het niet”, zo stelde een regeringsbron. “Het is duidelijk dat Rousseau een lijn heeft gekregen van zijn regeringsduo Gennez en Frank Vandenbroucke (Vooruit) en dat hij zich daaraan moet houden”, concludeerde een ander.

The Big Picture: De discussie speelt wel degelijk, in alle diplomatieke betrekkingen met Noord-Afrika.

Later dit jaar trekt Vivaldi naar Marokko, voor wat een breed diplomatiek bezoek moet worden, met een pak ministers en mogelijk zelfs de premier. Initieel was het enkel Van Quickenborne, de minister van Justitie, die na Qatargate de plooien zou gaan gladstrijken. Maar nu wil die graag meer volk mee.
Marokko was immers samen met Qatar het land dat genoemd werd: volgens de Belgische justitie kochten zij in Brussel actief Europese parlementsleden om met hun veiligheidsdiensten. De Marokkaanse regering reageerde daarover al bijzonder boos, en vond het onbehoorlijk dat de Belgische Justitie hen “zo hard aanpakte”.
De reactie van bij Van Quickenborne was tweeledig:
- “Er werd de Marokkanen toch duidelijk gemaakt dat er hier scheiding der machten bestaat: wij hebben niets te zeggen over wie het gerecht viseert of onderzoekt.”
- “Maar tegelijk is wel duidelijk dat dit soort acties van een buitenlandse veiligheidsdienst, die hier Parlementairen komt omkopen, een absolute rode lijn is, die wij niet tolereren”.
Dat maakte dat de diplomatieke relaties met Marokko naar een vriespunt gingen, te meer omdat er aan de top van de Marokkaanse macht een aantal personen ook een fluistercampagne tegen België begonnen. “We weten ondertussen wie”, zo klinkt wat mysterieus binnen Vivaldi.
Tegelijk is het toch een belangrijk land in de hele discussie over uitgeprocedeerde asielzoekers, die niet worden teruggenomen door de Noord-Afrikaanse landen als Tunesië, Algerije en Marokko. “Voor Marokko gaat het maar om een tiental personen, een peulschil”, zo weten ingewijden. De Moor zou dat aantal graag veel hoger zien gaan, want na de coronacrisis kwam die uitstroom nooit meer echt op gang.
En hetzelfde geldt voor Van Quickenborne die graag de druk op zijn gevangenissen wil verlichten, door de landen van herkomst hun criminelen te laten terugnemen, en dus de celstraffen in Marokko, Algerije of Tunesië wil laten uitvoeren. Dat ligt, zeker na Qatargate, helemaal op apegapen.
De gebeurtenissen van de afgelopen dagen, doet Vivaldi beslissen de planning om te gooien: plots is sprake van een grote regeringsdelegatie, met dus ook Nicole de Moor (cd&v) van Asiel en Migratie en zelfs mogelijks de premier zelf, die naar Rabat zou trekken, om daar de plooien glad te strijken én die vragen vriendelijk maar dwingend te formuleren.
Maar komt ontwikkelingssamenwerking dan ook op tafel? Binnen Vivaldi merkt men fijntjes op “dat Gennez daar heel recent nog geweest is”. En tegelijk ook: “De Marokkanen beschouwen die hulp in ieder geval als een integraal deel van het internationale diplomatieke spel. Kijk maar naar hun reactie na de aardbeving: ons B-Fast-team heeft hier dagen staan wachten, en mocht net als een hele resem andere landen niet binnen.”
Overigens integreren landen als Zweden en Zwitserland al langer ontwikkelingssteun in hun buitenlands beleid en met name migratiebeleid, en gebruiken het als hefboom. Dat is overigens ook de methode die de Europese Unie wil gaan hanteren, in hun migratieplannen.

Opvallend: Was het nu een veiligheidsdebat, of een migratiedebat? En wie wint op het eind dan?

De oppositie was alvast snoeihard voor wat fout liep in de aanloop naar de aanslagen, gisteren in de Kamer. “Minister van Quickenborne, nog geen twee weken geleden herhaalde u dat het beter is om de weduwen van de IS-terroristen naar hier te halen, om ze hier dan beter te kunnen controleren. We hebben lijstjes en dreigingsanalyses daarvoor. Proficiat. Hoe geloofwaardig zijn zo’n zaken, als iemand die hier bekendstaat voor illegaal verblijf, verdachte handelingen, mensensmokkel en veiligheid van de staat niet eens op de lijst staat dan?”, zo haalde Barbara Pas, fractieleider van Vlaams Belang uit.
“Bij Van Quickenborne stond de radar duidelijk niet aan. Bij Verlinden stond de radar ook niet aan. Maar bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), draaide de radar aan honderd per uur, daar dook die man telkens weer op? Ik kwam papier te kort om het allemaal op te schrijven, telkens die man oppopte. En dat stroomde niet door naar de andere diensten?”, zo onderstreepte ook Theo Francken (N-VA) nog eens.
Daarbij probeerde andermaal Koen Geens (cd&v) te sussen, door te verwijzen naar een vergadering die de politiediensten uitgerekend gepland hadden, één dag na de aanslagen. “Dat wijst toch op een zeker vorm van alertheid Een dag te laat. Jammer. Doodjammer”, zo stelde die. Al moest men in de wandelgangen toegeven dat op die bewuste geplande meeting ook DVZ (Dienst Vreemdelingenzaken), die wél een goede kijk hadden op de radicalisering van de man, niet uitgenodigd was.
De Croo kon niet anders dan tenslotte toegeven “dat de dader voor radicalisering niet opdook in de lijsten”, waarbij hij opvallend genoeg wel richting Zweden en het gebrek aan informatiedoorstroom uithaalde, net zoals zijn minister van Justitie Van Quickenborne. “Hadden wij geweten dat hij daar voor criminele feiten vastgezeten had, dan was het mogelijk anders gelopen.”
Even tevoren, op de herdenkingsplechtigheid, had de Zweedse premier Ulf Kristersson nog gezegd “dat hij de Belgische regering niets kwalijk neemt” en dat ze in Zweden “met exact hetzelfde probleem kampen”. Het deed de premier vervolgens wel in het Kamerdebat uithalen naar Vlaams Belang, die hij “desinformatie” verweet, omdat zij net boze woorden van de Zweedse regering aanhaalden. Die waren in foute vertaling op een pak nieuwssites verschenen.
Interessanter was de vaststelling dat de meerderheid in de Kamer uiteenviel in twee kampen: de linkerflank, met PS en de groenen, maar ook cd&v (die uiteraard de bevoegde staatssecretaris leveren), wilde het vooral over ‘veiligheid’ hebben, en niet over migratie, waar toch Open Vld en MR stevig op duwden, de afgelopen twee dagen. “Dit gaat om een veiligheidsprobleem, geen asielprobleem”, zo stelde Khalil Aouasti (PS). En ook Groen zat op die lijn, met Platteau: “We mogen deze daad niet verengen tot één probleem, we mogen er geen asieldebat van maken. Dit gaat om terugkeer, ja, maar ook om terrorisme en veiligheid. Dit zal niet opgelost worden met alleen een strenger terugkeerbeleid.”
De oppositie, met name Vlaams Belang, kon enkel maar in de handen wrijven: doordat de premier zo fors had ingezet op “migratie”, kregen zij hun corebusiness weer volop in de schijnwerpers. Barbara Pas kan zich meteen al opmaken om de komende maanden de beloften van een strengere aanpak in het gezicht van de rechterflank te gaan wrijven: “Hoe geloofwaardig is dit nu, al die beloften? Ik ben benieuwd, in een regering met PS en Groen. Die zijn er net trots op dat woonstbetreding niet mogelijk is.”

Ook in het nieuws: Op Europees niveau ligt het terugkeerbeleid nu toch echt op tafel.

De Europese ministers van Binnenlandse Zaken en Asiel zitten vandaag op een Europese top in Luxemburg samen. En op de agenda: het terugkeerbeleid bij uitgeprocedeerde asielzoekers. Niet toevallig is Zweden voorzitter van de EU op dit moment, gisteren sprong de Europese Commissie ook op het dossier, nadat De Croo en Kristersson ook bij Ursula von der Leyen langs gingen.
Zo wordt het stof geblazen van een oud voorstel, de Europese terugkeerrichtlijn. Die moet Europese landen de macht geven om staatsburgers van zogenaamde ‘derde landen’ terug te sturen, als die geen recht op asiel krijgen en een veiligheidsrisico vormen. Dat voorstel ligt al vier jaar te wachten op een consensus, in het Europees Parlement.
Het is gevoelige politieke materie, maar de Commissie gaat nu wel een versnelling hoger. “We hadden deze regels gisteren al nodig”, stelde von der Leyen gisteren aan Belga. De herziening en verscherping van de regels, zou dan deel uitmaken van het Europees migratiepact, dat België als EU-voorzitter dan moet rond krijgen. Von der Leyen drukte daarover ook nog eens haar hoop uit.
Daarbij blijft de vaststelling dat Europa wel een dergelijke richtlijn zou kunnen goedkeuren, het blijft nog altijd aan de ‘derde landen’ om hun onderdanen dan terug te nemen. Vandaar dat de meeting vandaag ook belangrijk is: er moet meer eenheid komen, op Europees niveau in de aanpak van landen. Enkel als men met visa-verplichtingen of zelfs economische maatregelen gaat zwaaien op niveau van de 27 lidstaten, kan dat echt effect hebben. Op Europees niveau lijkt er, minder dan in België, discussie over de fondsen voor ontwikkelingssamenwerking: ook die zitten mee in de dans.
Europees commissaris voor Binnenlandse Zaken Ylva pakte overigens gisteren nog eens uit met de harde cijfers. Zelfs nu Europa die terugkeer al meer coördineert, krijgen in heel de EU jaarlijks 400.000 mensen de boodschap dat hun asielprocedure niet aanvaard is en ze moeten terugkeren. Daarvan zijn er 65.000 ook effectief uitgevoerd.

Opvallend: België gaat shoppen bij de ‘eigen’ wapenboer, een exclusief contract van 1,7 miljard euro is in de maak bij FN Herstal.

Deze week zou de deal achter gesloten deuren besproken worden in de commissie Legeraankopen van de Kamer, maar er waren niet genoeg Kamerleden aanwezig. Die wisten duidelijk niet allemaal welk gigantisch dossier er op hun bord kwam te liggen: jarenlange wapenaankopen bij FN Herstal, die zo nieuwe productielijnen kunnen bouwen.
Daarbij onthult L’Echo de deal: de federale overheid wil via Defensie, met PS-minister Dedonder, en politie, het departement van Verlinden, voor in totaal 1,7 miljard euro aan wapens en munitie gaan aankopen. Die deal zou liefst 20 jaar gelden, en werkgelegenheid verzekeren voor de Waalse wapengigant.
FN Herstal is al jaren 100 procent in handen van het Waalse gewest: opvallend, omdat onder meer Ecolo daar mee bestuurt en daar geen graten in lijkt te zien. Nochtans leverde FN Herstal in het verleden al voor gigantische sommen aan regimes zoals dat van Saoedi-Arabië, dat in een bloedig conflict in Jemen verwikkeld is.
Maar Dedonder wil gebruikmaken van een Europese reflex om meer de eigen “strategische autonomie” te laten spelen en dus ook de Europese defensie-industrie te gaan oppompen. Ze hoopt dat andere Europese landen ook naar FN Herstal trekken. Enkel de Fransen zouden al geïnteresseerd zijn, met een contract voor 100 miljoen. Volgens Dedonder moet dit “de strategische en nationale autonomie versterken”, ook al verlengt het tegelijk vooral de levensduur van FN Herstal met 20 jaar.
Meteen kan met dat argument immers de vrije markt omzeild worden: de bestelling van 1,7 miljard over 20 jaar loopt niet via een openbare aanbesteding, maar wordt gewoon bij het overheidsbedrijf besteld. Dat kan, op basis van een uitzondering in de regels van de eengemaakte Europese markt, als het gaat over “essentiële veiligheidsbelangen”.
Daarbij komt meteen ook een “communautair” argument naar boven in het dossier, om mogelijke kritiek te counteren: FN Herstal zal ook in Limburg in een fabriek gaan investeren, de jobmachine draait dus ook aan de andere kant van de taalgrens, wat zou moeten volstaan om het dossier erdoor te krijgen binnen Vivaldi.
De Inspectie van Financiën is in haar advies alvast bijzonder kritisch, zo weet L’Echo. De concurrentie wordt zo voor 20 jaar buitenspel gezet, is hun conclusie. Dedonder wil het dossier er dit jaar nog doorkrijgen binnen Vivaldi. De oppositie is na de artikelen in de pers ondertussen wel wakker, en wil het dossier inzien in de commissie Legeraankopen.

Nu toch van de grond: BoerBurgerBelangen, geïnspireerd door de Nederlandse BoerBurgerBeweging ziet het levenslicht en doet mee aan de verkiezingen

In maart toonde het overdonderende succes van de BoerBurgerBeweging in Nederland aan dat er een landelijk ongenoegen leeft, dat een protestpartij wel eens zou kunnen gaan capteren, ook in Vlaanderen. Een vaststelling die cd&v, die een felle pro-landbouwkoers ging varen, helemaal niet ontging.
Het inspireerde in het voorjaar de Kempense boerendochter Tine Hermans, een voormalige militante van cd&v, al om de BBB te vertalen naar België. Nu wordt ze aangesterkt door Filip Boone, een vastgoedmakelaar in de landbouwsector uit West-Vlaanderen. Hij richtte eerder de partij Gezond Burger Verstand Vlaanderen (GBVV) op, deze twee partijen vormen nu samen de BoerBurgerBelangen, meldt Het Nieuwsblad.
De focus van de partij: steun aan de landbouwsector in zijn strijd tegen het stikstofbeleid. Maar het gaat volgens Boone breder, hij verwijst ook naar onderwijs, ouderenzorg en kinderopvang. “We willen ook niet zomaar een protestpartij zijn.” Ambitieus zijn ze alleszins. “We mikken op minstens één verkozene per provincie”, zegt Boone. Ze komen op met de slogan “gezond verstand”.
Het zijn voornamelijk cd&v en het Vlaams Belang die er zo een concurrent bij krijgen. Beide partijen scoren beter in landelijke gebieden. Bij de christendemocraten maakte men zich de afgelopen maanden ook sterk dat men Hermans wel “terug naar de eigen stal” zou krijgen, met name die van cd&v. Quod non dus. Zelfs al haalt de BBB zo in elke provincie overal maar een half procentje, het kan bij de eindafrekening wel pijn gaan doen voor Sammy Mahdi (cd&v) en Tom Van Grieken (Vlaams Belang). (ddw)