Om te volgen: De greep van de partijpolitiek op de burgemeesterssjerp vermindert serieus.

• Een nieuw decreet over de verkiezing van burgemeesters levert straks in 2024 een heel ander spel, met andere spelregels op. De Vlaamse regering heeft daarvoor het voorontwerp goedgekeurd.
• Belangrijkste verandering is dat de stemplicht is afgeschaft. Hoe vooral CD&V daarmee is akkoord gegaan, mag een raadsel zijn: zij kunnen buigen op een ouder, loyaal gemeentelijk kiespubliek. Maar zullen zij nog gemotiveerd zijn om te komen opdagen, als het niet meer moet? Binnen de christendemocraten was daar al felle kritiek over. Maar de liberalen, die het als een grote overwinning zien, en ook N-VA, die het samen in het Vlaams regeerakkoord kregen, gaan die trofee niet meer afstaan.
• Inhoudelijk is het ‘initiatiefrecht’ misschien wel de grootste vernieuwing. Gedurende 14 dagen heeft de grootste fractie in de gemeente of stad het recht om een coalitie te vormen. Daarmee moeten voorakkoorden, die schering en inslag zijn bij gemeenteraadsverkiezingen, toch wat getemperd worden. Of dat kan verhinderen dat er toch afspraken gemaakt worden, en men dan gewoon twee weken wacht, is straks in 2024 de vraag.
• Meer bindend is de nieuwe regel dat de persoon met de meeste stemmen binnen de grootste fractie van de coalitie de burgemeester moet worden. Een bijna-rechtstreekse verkiezing van de burgemeester dus. Kandidaten die na een uitslag ‘op de wip zitten’, en dus als klein partijtje een coalitie kunnen beslissen, gaan daarvan geen gebruik meer kunnen maken om de sjerp te claimen.
• Tenslotte ook nog belangrijk: de lijststem gaat ervantussen. Het is dus puur het aantal voorkeurstemmen dat een zetel toewijst. Daarmee wordt de interne partijdiscipline helemaal aan banden gelegd: enkel de voorkeurstemmen gelden nog, en niet de meest getrouwe partijsoldaten, maar de populairste stemmentrekkers raken in de gemeenteraad.
• Om de onbestuurbaarheid van gemeentes, na conflicten in de coalitie, aan te pakken, komt er ook een mogelijkheid tot een ‘constructieve motie van wantrouwen‘, waarbij een nieuwe coalitie geïnstalleerd kan worden.