Hoogspanning binnen Vivaldi over een van de laatste agendapunten die de federale regering moet regelen: de aanduiding van de artikelen in de Grondwet die voor wijziging vatbaar zijn, in de volgende legislatuur. Want wat op zich een formaliteit leek, blijkt nu toch nog ferme discussies op te leveren. De groenen gaan niet langer mee in de redenering dat artikel 195, dat de Grondwet zelf regelt, zomaar kan dienen als passe-partout voor al de rest. Zij willen een uitgebreidere lijst artikelen. Ook de PS wil wel nog meer zaken aanduiden, met name alle ‘grondrechten’ in titel II van de Grondwet. Daar kan dan onder meer de scheiding van kerk en staat, maar ook abortus of andere zaken als ‘grondrecht’ mee worden opgenomen de volgende keer. Dat alles ligt uiterst gevoelig bij cd&v, die zeker over artikel 195 geen discussie meer willen: het was hun ‘garantie’ in 2020 om in Vivaldi te stappen. Doordat op het eind van de regering-Michel geen artikels werden aangeduid, kon er technisch gezien deze legislatuur ook geen staatshervorming komen. “Het is de zoveelste keer dat De Croo de deur openzet voor discussies en spelletjes. In plaats van in schoonheid te eindigen, moet het weer op deze negatieve manier gaan”, zo zegt een regeringslid.

In het nieuws: Vivaldi discussieert over het aanduiden van de artikels in de Grondwet die mogen gewijzigd worden, de volgende legislatuur.

De details: De groenen gooien daarbij een bommetje. Want zij willen niet dat artikel 195 nog als “oplossing voor alles” gebruikt wordt: in de motivatie van de artikelen kan de regering de uitleg geven over hoe zo’n aanduiding voor wijziging gezien wordt. Zo dreigt een van de laatste daden van Vivaldi met flinke ruzie te eindigen, want voor cd&v is dit een principe dat ze bij de regeringsvorming met veel bombarie binnen haalden.

• “Waarom toch altijd toelaten dat er kleine spelletjes gespeeld worden, in plaats van gewoon de ploeg strak te leiden? Het is echt de rode draad van Alexander De Croo (Open Vld) als eerste minister: er zat veel meer in, als het maar één team was geweest. Maar het is de premier zelf, die de deur telkens open zet voor dolken in de rug en wantrouwen in de ploeg”, dixit een regeringslid. 
• Bij cd&v zijn ze niet te spreken over de aanpak van de premier, bij de laatste grote opdracht die Vivaldi nog moet vervullen: de artikelen aanduiden in de Grondwet, die de volgende Kamer mag wijzigen. 
• Dat is traditioneel een gevoelige kwestie, telkens op het eind van een federale regeerperiode. De grendel op de Grondwet in België is immers behoorlijk: de vorige legislatuur moet de nodige artikels hebben aangeduid voor herziening, die de volgende dan met een tweederde meerderheid kan wijzigen. 
• En ook dat aanduiden zelf is ook fors vergrendeld: het vereist niet alleen een meerderheid in de Kamer en Senaat, maar ook de consensus binnen de regering. Op het einde van een regeerperiode bleek telkens tot spanningen te leiden: zowel de regering van Elio Di Rupo (PS) als die van Charles Michel (MR) worstelden ermee. Bij de val van de Zweedse ploeg werd zelfs niets aangeduid voor herziening. Meteen maakte dat in 2019 en 2020 de onderhandelingen extra moeilijk: een staatshervorming kon eigenlijk gewoon niet, technisch gezien, tot 2024.
• Toen de PS en N-VA in de zomer van 2020 over een regering onderhandelden, kwamen ze overeen al iets ‘symbolisch’ te stemmen, als ze zouden starten: waarom niet meteen de nodige artikels aanduiden in de Grondwet bij het begin van de regering, eerder dan op het eind? 
• Zeker cd&v vond dat een goed idee: ook voor toenmalig voorzitter Joachim Coens (cd&v) bleek die staatshervorming een cruciaal punt. Hij verkreeg dat het principe onder Vivaldi behouden bleef: meteen de nodige artikelen aanduiden. In 2021 kwam de regering-De Croo dus al overeen vijf artikelen voor herziening vatbaar te verklaren, waaronder het fameuze artikel 195. Dat artikel werd in het regeerakkoord zelfs expliciet vermeld: geen toeval.

Waarom dit ertoe doet: De ‘passe-partout’-methode van artikel 195 wordt nu in vraag gesteld.

• Artikel 195 regelt de werking van de Grondwet zelf. Het is niet de meest elegante methode, maar eerder een techniek langs-de-achterdeur, om toch alles in de Grondwet te kunnen wijzigen. Eerdere staatshervormingen werden ook zo geregeld, voor cd&v volstond het dus in 2021 om dat artikel meteen voor herziening vatbaar te verklaren. 
• Alleen trekt men bij Groen nu expliciet die methode in twijfel: “Er zal geen consensus zijn met betrekking tot het gebruik van artikel 195 als passe-partout”, zo laat een hoge bron weten. Met andere woorden: een veto van de groenen.
• Want bij het aanduiden van de artikelen staat uiteraard een motivatie, van ‘hoe de regering de aanduiding wil interpreteren of laten gebruiken’. “En die motivatie, daarover zijn we het niet eens. Voor ons kan dit niet dienen als passe-partout, wij willen een uitgebreidere lijst van de artikelen zelf”, zo is men stellig bij de groenen.
• Dat irriteert cd&v mateloos: “Waarom laat de premier toe dat hier weer gedoe over ontstaat? Het is telkens hetzelfde. Voor ons volstaan die vijf artikelen die in 2021 zijn aangeduid, en moet en vooruitgang maken nu”, zegt een oranje regeringsbron. In de Kamer werd al meermaals de Commissie Grondwet over dit onderwerp uitgesteld: men wacht op een akkoord in de regering, dat er maar niet komt.
• Bij de premier wijst men er fijntjes op “dat cd&v vast en zeker hun Vlaamsche (sic) roots aan het herontdekken zijn, zo vlak voor de verkiezingen”. Maar voor de Zestien is het gebruik van artikel 195 als passe-partout niet in gevaar. “Het is in het verleden al gebruikt, daar kan je alles mee wijzigen”. Overigens: in 2011 keurden de groenen al een staatshervorming goed, die via dat bewuste artikel ging.
• “De groenen willen dat er wat meer politieke vernieuwing bijkomt, wij zijn bereid om daaraan tegemoet te komen via een werkgroep”, zo is bij de liberalen te horen. Maar de vraag is of de kous daarmee af is. 

En nu? Wordt het nu toch een bredere lijst, of niet?

• De groenen staan niet alleen, in hun vraag om met een uitgebreidere lijst te werken. Zelf willen ze zeker ook ‘Titel II’ van de Grondwet, de artikelen van 8 tot 32, voor herziening vatbaar laten verklaren. En ook de PS heeft daar wel oren naar.
• Want die artikelen van Titel II regelen de ‘grondrechten’. En daar zou men wel één en ander willen bijschrijven: onder meer de scheiding van kerk en staat is een oude eis van zowel de PS als de liberalen. En ook het recht op abortus is iets waar de liberalen op aandringen. 
• Bovendien ging ook het regeerakkoord van Vivaldi eigenlijk uit van een bredere lijst. Want eerst voorzag men dat er over de Grondwet en (staats-)hervormingen een “groot democratisch debat” zou komen, dat de ministers van Institutionele Hervormingen, Annelies Verlinden (cd&v) en David Clarinval (MR), moesten organiseren. 
• “Daarna zal de lijst worden vervolledigd met de artikelen die noodzakelijk zijn om de richtinggevende aanbevelingen te vertalen, in het bijzonder inzake democratische vernieuwing en de bevoegdheidsverdeling. Het doel is een nieuwe staatsstructuur vanaf 2024 met een meer homogene en efficiënte bevoegdheidsverdeling”, zo verkondigde Vivaldi in 2020 zelf in hun basistekst.
• Dat ‘debat’, met een grote burgerbevraging en gemengde commissies met burgers in Kamer en Senaat, met een sisser af: de MR was nooit echt geïnteresseerd, en bij cd&v verloor Verlinden de enige medewerker die werkte op staatshervorming, omdat de man gedesillusioneerd opstapte.
• Maar de belofte om met een bredere lijst te werken staat er nog, en daar willen groenen en socialisten, maar ook de liberalen, gebruik van maken. Het is het kabinet van de premier dat met voorstellen zal komen, op een overleg tussen de kabinetten deze week. Ondertussen moeten Kamer en Senaat wachten, net als de onrustige cd&v’ers.

Onvermijdelijk: Op 19 juni, tien dagen na de verkiezingen, zal België op de Europese strafbank belanden.

• De nieuwe cijfers van Eurostat zijn onverbiddelijk: in 2023 zakte de Belgische begroting weg naar een vijfde laatste plek qua begrotingstekort in de eurozone. Het staat ook in de top drie van landen met het grootste overheidsbeslag. 
• Het gemiddelde tekort in de eurozone ging van 3,7 procent van het bbp naar 3,6 procent, een lichte verbetering. Maar niet voor België, dat zakte van 3,6 procent, naar een tekort van 4,4 procent in 2023. De redenen zijn bekend: de vergrijzingskost, de rente die weegt op de staatsschuld, de hogere sociale uitkeringen én de automatische indexering van de lonen.
• Belangrijk om op te merken: met Italië (-7,4 procent tekort ten opzichte van het bbp) en Frankrijk (met een tekort van 5,5 procent) deden twee politieke zwaargewichten in de EU het vorig jaar nog slechter. Dat maakt dat men zich in België toch wat ‘beschut’ voelt: gaat de Europese Commissie die grote landen dan hard aanpakken?
• Alles wijst erop. Want de Europese Commissie kondigde al aan dat het vanaf dit jaar strenger wordt. Zowel Frankrijk als Italië gaan wel meer saneren: hun tekort zakt dit jaar onder dat van België. 
• Op 19 juni, exact tien dagen na de verkiezingen, komt de Commissie met haar rapport over dat begrotingswerk van 2023, dat de basis voor een ‘strafprocedure’ zal vormen of niet. Zeker omdat de vooruitzichten niet significant beter zijn voor dit jaar, is er geen ontsnappen meer aan. En wat ook meespeelt: de Belgische schuldgraad is met 105,2 procent van het bbp hoog, en opnieuw gestegen.
• Dat betekent meteen dat de nieuwe regering een begrotingsplan moet maken, dat zich houdt aan de nieuwe Europese regels: 3 procent tekort nu, maar op termijn toch minstens 1,5 procent tekort als maximumgrens.

Op de agenda: De stemming van de nieuwe begrotingsregels, in het Europees Parlement. 

• Ondanks stevig protest van vakbonden, maar ook klimaatactivisten en zowel de extreemlinkse als extreemrechtse blokken, keurt het Europees Parlement vandaag waarschijnlijk finaal de nieuwe regels goed voor de begrotingen van de Europese lidstaten.
• De grote kritiek van links: deze regels laten geen ruimte meer voor investeringen in onderwijs, gezondheidszorg of groene projecten. De kritiek van uiterst rechts: dit is typische bemoeizucht van Europa.
• Verwacht wordt dat de drie grote middenblokken, de EPP, de Europese socialisten en Renew, de Europese liberalen, allemaal voor gaan stemmen. Maar er zijn uitzonderingen, zoals de Italiaanse socialisten, die tegen de plannen van hun eigen Commissaris Poalo Gentiloni zijn. Het kan dus nog best spannend worden, als er plots te veel dissidenten in het midden opduiken. 

On the campaign trail (1): Maxime Prévot (Les Engagés) neemt fors afstand van de MR en zeker van Georges-Louis Bouchez (MR).

• “De MR staat geïsoleerd. Ik ben niet hun stroman.” Veel duidelijker kan Prévot niet zijn: het is meteen de vette titel boven zijn interview in La Libre. 
• Prévot is het nieuwe fenomeen in de Franstalige Belgische politiek, ook al loopt de burgemeester van Namen al lang mee: hij wist in alle stilte zijn partij, de voormalige christendemocraten, in peilingen op te tillen tot zo’n 17 procent. En dus vrijt iedereen hem nu op. Maar hij laat zich duidelijk niet voor het karretje van anderen spannen.
• Want zeker de leider van de MR, Georges-Louis Bouchez, wil alles en iedereen overtuigen dat hij één blok vormt met de christendemocraten, zowel met de cd&v van Sammy Mahdi, als met hun ‘zusterpartij’ Les Engagés’.
• “Nee, er zijn geen twee blokken, in tegenstelling tot wat de MR probeert te zetten als verhaal, alsof ze niet geïsoleerd staan”, zo merkt Prévot fijntjes op. En hij gaat verder: “Met zijn houding van voortdurende agressie onderscheidt Bouchez zich op het politieke toneel. Waarvan akte. Ik heb een ander temperament. Ik wil een rustiger, genuanceerder, constructiever soort politiek belichamen. (…) Vandaag de dag is het verdedigen van nuance een daad van verzet geworden”, zo stelt hij.
• Dat er zeker voor de Waalse regering al een voorakkoord is, tussen PS, Ecolo en Les Engagés, is tegelijk een gerucht dat wel heel hardnekkig rondgaat in de Wetstraat. Bij PS en Ecolo doet men ook weinig moeite om het te ontkennen. Maar ook daar blijft Prévot voorzichtiger: “Het is te vroeg om te zeggen dat er al een Olijfboomcoalitie is. Dat soort speculaties zijn inherent aan de kiescampagne.”

On the campaign trail (2): Bij cd&v maakt Mahdi zich sterk dat hij wél kan werken met de MR, aan een fiscale hervorming.

• Terwijl Prévot afstand neemt van Bouchez, is er bij cd&v een ander verhaal te horen. Daar haalde de partij via boegbeeld Hilde Crevits (cd&v) gisteren uit naar Vooruit en Groen, als zouden die de fiscale hervorming laten mislukken. 
• Dat schoot in het verkeerde keelgat bij beiden, en strookte ook niet met wat cd&v er altijd zelf via vicepremier Vincent Van Petegem (cd&v) over gezegd had: bij de mislukking wees die heel fel naar de MR. Bij Crevits stelde men later op de dag wel bij: het was vooral de MR geweest die de boel kelderde.
• Maar tegelijk weigert voorzitter Mahdi zijn geloof in een as met Bouchez op te geven. Integendeel, Bouchez zou, net als Prévot, bereid zijn mee te gaan met een fiscale hervorming, zo bezweert Mahdi aan Doorbraak: “De MR zegt ons mee te willen werken, ook voor het afschaffen van bepaalde fiscale koterijen die liberalen normaal liever willen behouden. Zij stellen wel één voorwaarde: een arbeidsmarkthervorming met de beperking van de werkloosheid in de tijd.”
• Al in de zomer van vorig jaar, toen de fiscale hervorming finaal op tafel kwam, bleek dat Mahdi en Bouchez er wel onder elkaar konden uitraken, met een deal over een kleinere hervorming. Het was toen Van Peteghem zelf die niet akkoord ging, en op meer wilde blijven mikken.

On the campaign trail (3): Vlaams Belang duwt door. Tom Van Grieken zet zich helemaal achter lijsttrekker Britt Huybrechts.

• “Ander en beter” was nog de brede pre-campagne van Vlaams Belang, waarbij ze vooral op het thema ‘verandering’ inzetten. Met ‘Vlaanderen weer van ons’ is een veel klassiekere campagne ingezet, die helemaal terugvalt op het speerpunt van het Belang: migratie.
• En kijk, een dag nadat de uitspraken van de Vlaams-Brabantse lijsttrekker Britt Huybrechts leidden tot wat opschudding, reageert voorzitter van Grieken zelf met duidelijke taal.
• “Wat heeft ze dan gezegd? Wel, dat het telkens dezelfde groepen zijn die de boel op stelten zetten bij mooi weer, in onze recreatiedomeinen en openbare zwembaden. Dat het al te vaak allochtone jongeren zijn van Islamitische achtergrond, in plaats van diepgelovige christenen. En dat is dus voldoende om ervan te maken dat ‘Britt Huybrechts zwaar onder vuur ligt?’ Ik raad de journalisten aan om eens al die reacties onder het artikel te lezen.”
• “Het enige wat Huybrechts gedaan heeft, is de waarheid vertellen. De media mag daarvan maken, ‘hysterische uitspraken’ of ‘oud Vlaams Blok-taalgebruik’, maar dat is wat het Vlaams Belang altijd zal doen, de dingen bij naam noemen. Goed gedaan, Britt.”

Om te volgen: Een bommetje voor het Europees Parlement: een medewerker is vanmorgen aangehouden op verdenking van spionage.

• In de Duitse stad Dresden is Jian G. aagehouden. Hij is een parlementair medewerker die werkte voor Maximilian Krah, lijsttrekker van de extreemrechtse AfD bij de aankomende Europese verkiezingen.
• G. wordt ervan verdacht dat hij tegenstanders van het Chinese regime in Duitsland bespioneerde. Hij zou ook informatie over het Europees Parlement gedeeld hebben met de Chinese inlichtingendiensten, aldus het Openbaar Ministerie.
• De man is overigens geen onbekende voor de Duitse politie: meer dan tien jaar geleden bood hij zichzelf aan bij de inlichtingendiensten, maar werd afgewezen omdat hij er toen al van werd verdacht een mol te zijn voor China, meldt de publieke omroep ARD.

Om bij ons te volgen: Filip Dewinter bijt van zich af na nieuwe beschuldigingen van Chinese spionage.

• Ook Filip Dewinter (Vlaams Belang) blijft verwikkeld in zaken rond spionage. De centrale vraag rond een mondmaskerdeal die Dewinter sloot: wist hij nu dat de Chinese spion Shao Changchun daar bij betrokken was of niet?
• Toen hem dat gevraagd werd door de commissie Deontologie in het Vlaams parlement, verklaarde Dewinter dat hij “misschien naïef was geweest”, maar dat hij geen contact meer had gehad met Shao nadat die België had verlaten. Om zijn onschuld te bewijzen, legde hij een brief voor van de Internationale Medische Pilootzone van de stad Fangchenggang. Zij deden de levering van de mondmaskers, merkte Dewinter toen op.
• Nu komen Humo en Apache met het nieuws dat Shao wel te maken had met die pilootzone. Zo schreef hij de speech die president Xi Jinping hield bij de oprichting in 2019 en werd die oprichting voorbereid op een internationaal forum dat georganiseerd werd door Shao.
• Dewinter geeft in Het Nieuwsblad toe dat Shao mogelijk toch betrokken is bij de mondmaskerverdeling. “Het zou kunnen dat Shao ergens een functie had in een of ander comité achter die medische zone. Mijn Chinese contacten dateren uit de tijd dat hij hier legaal in België was en ik te goeder trouw met hem samenwerkte. In die tijd, via zijn vzw, heb ik mijn contacten opgebouwd. Het is dus niet onlogisch dat er nog een link is”. 
• Maar hij ontkent andermaal wel de aantijgingen: “Ik heb niks illegaal gedaan. Ik ben zelfs fier dat ik die mondmaskers heb besteld. Het omgekeerde zou pas een probleem zijn. Iedereen met Chinese contacten zette die in om aan materiaal te geraken. Het zou zonde zijn geweest dat niet te doen.”
• De nieuwe beschuldigingen noemt Dewinter dan ook “een beschadigingsoperatie voor de verkiezingen”. De deontologische commissie verklaarde de eerdere klacht van Groen-fractieleider Mieke Schauvliege onontvankelijk, maar daarmee lijkt de kous niet af te zijn. Schauvliege denkt na of ze opnieuw klacht indient, omdat Dewinter volgens haar loog over zijn contact met Shao. Ook Vooruit bekijkt of het stappen zet.