Is het plan voor de terroristische aanslag op de kantoren van Charlie Hebdo ontstaan in een Parijse gevangenis? Het lijkt er in elk geval op dat minstens twee van de drie daders elkaar in de gevangenis hebben ontmoet en een radicalisering hebben doorgegaan. Franse cipiersvakbonden klagen al lang dat het toenemende moslimfundamentalisme in de gevangenissen hun werk steeds moeilijker maakt.

In de gevangenis van Fresnes net buiten Parijs werd de minuut stilte ter nagedachtenis van de slachtoffers van de terreuraanslag verstoord door een vijftigtal islamitische gevangenen. Ze schreeuwden “Allahu Akbar. Die vuile ongelovigen verdienden het!”

Dagelijks incidenten met fundamentalisten

“Dat soort incidenten komt steeds vaker voor,” zegt Emmanuel Gauthrin, secretaris-generaal van de Franse cipiersvakbond FO-Péntentiaire. “Alle instellingen worden dagelijks geconfronteerd met daden van fundamentalisme die het gevangenisleven moeilijk maken.”

Het probleem ontstond in eerste instantie in een aantal gevangenissen waar vooral lange straffen worden uitgezeten. In de gevangenissen van steden zoals Arles of Condé-sur-Sarthe werden onder meer leden van de GIA, een Algerijnse terreurgroep die in de jaren negentig ook bomaanslagen op Franse bodem uitvoerde, opgesloten.

“Het gevaarlijkst zijn echter de bekeerlingen, want die hebben het meeste te bewijzen,” zegt vakbondsman James Vergnaud. Dat was onder meer het geval met Lionel Dumont, stichter van de Bende van Roubaix, een groep bekeerlingen die overvallen pleegde om terroristische acties te financieren. Zijn bewakers omschrijven Dumont als één van de meest invloedrijke en wraakzuchtige gevangenen. 

Spirituele mentor

Het lijkt er sterk op dat ook twee van de daders van de recente aanslagen in Parijs in de gevangenis geradicaliseerd zijn. In Fleury-Mérogis, de grootste gevangenis van Europa, blijken Chérif Kouachi en Amed Koulibaly niet alleen elkaar ontmoet te hebben, maar vonden ze in Djamel Beghal ook een medegevangene die hun spirituele mentor zou worden.

Beghal is een getrouwe van Osama Bin-Laden die in fundamentalistische moskeeën in Londen predikte vooraleer naar Parijs te komen en daar een aanslag op de Amerikaanse ambassade voor te bereiden. 

Noch Kouachi noch Koulibaly waren overtuigde fundamentalisten voor ze de gevangenis ingingen. Na hun vrijlating begonnen ze blijkbaar in alle discretie met de voorbereiding van aanslagen. Ook Mohammed Merah (die onder meer een aanslag pleegde op een joodse school in Toulouse) en Mehdi Nemmouche (de dader van de aanslag op het joods museum in Brussel) radicaliseerden tijdens een verblijf in de gevangenis.

Frankrijk telt volgens een parlementair rapport ongeveer 40.000 gevangenen die zichzelf als moslim beschouwen. De gevangenisautoriteit beschikt over een eigen inlichtingendienst van een tachtigtal agenten die afwijkend gedrag bij de gedetineerden zou moeten opsporen. 

Maffia

Er zijn gevangenissen waar pogingen worden ondernomen om de verspreiding van fundamentalistische ideeën tegen te gaan. Zo besloot de directeur van de gevangenis van Fresnes alle radicale moslims op één afdeling samen te zetten. Ook heeft het Franse ministerie van justitie moeite gedaan om meer officiële imams aan te werven voor de gevangenissen.

Maar die laatsten hebben het vaak moeilijk hun autoriteit te bevestigen tegen zelfbenoemde radicale predikanten, die zich vaak als een soort maffiabazen zouden gedragen.

In de gevangenis van Ensisheim hoorde een bewaker één gevangene tegen een andere zeggen: “Als je je bij onze familie aansluit zal je nooit alleen zijn. Als je familie iets nodig heeft zullen we er zijn voor hen.” Volgens de bewaker moet men als moslim wel erg sterk in zijn schoenen staan indien men in de gevangenis niet wil toegeven aan dit soort ultras.