Alle lichten op rood voor de Belgische ambities om voor 2024 de afspraken met de Europese Commissie na te komen. Daarbij beloofde België om voor al haar begrotingen samen het tekort te beperken tot 4,2 procent, om zo toch een pad te hebben richting een tekort van 3 procent in de jaren die komen. Die 3 procent is immers de heilige Europese norm, waar eurolanden binnen moeten blijven. Alleen, ontsporende begrotingen in alle deelstaten, zowel in Vlaanderen, Wallonië, de Franse Gemeenschap en Brussel, maken dat die 1,1 procent van het totaal tekort zal stijgen naar mogelijk 1,5 procent. Vivaldi kan dan doen wat het wil, de afspraken halen met de Europese Commissie wordt onmogelijk. Bovendien rommelt het in de federale coalitie ook al over welk doel men wil halen: blijft de 0,2 procent inspanning, of 1,2 miljard, overeind? Open Vld en cd&v dringen daarop aan, maar voor socialisten en groenen hoeft het allemaal niet. Het linker motorblok van Vivaldi denkt bovendien aan nieuwe taksen: een overwinstbelasting voor de banken of een verviervoudiging van de effectentaks leggen zij op tafel.

In het nieuws: Vandaag het centendebat in het Vlaams Parlement, maar het echte nieuws komt van bij de Franse Gemeenschap.

De details: Op 27 september, vandaag, viert die Franse Gemeenschap haar feestdag. Maar hun minister-president Pierre-Yves Jeholet (MR) komt met een noodkreet. “De financiële situatie is rampzalig.”

• “We herdenken vandaag de dagen van de revolutie in 1830, waarop de Belgen wonnen van de Hollanders, bij enkele gevechten.” Pierre-Yves Jeholet, een van de vele minister-presidenten die het land rijk is, wist het vanmorgen wél, waarom ‘zijn’ Franse Gemeenschap vandaag haar feestdag viert, op vraag van de RTL-radio. Niet door de mand vallen, was de boodschap. Maar waar Vlaanderen dan toch een ‘eigen’ overwinning viert, de Guldensporenslag, vieren de Franstaligen dus een soort ‘Belgische’ victorie, die niemand over de taalgrens precies weet te benoemen.
• Jeholet is vandaag overal in de Franstalige media, voor die ‘feestdag’. Maar wat geldt voor 11 juli in Vlaanderen, geldt nog veel meer aan de overkant van de taalgrens: het is niet echt een volwaardige vakantiedag, enkel voor de ambtenaren van die gemeenschap, in overgrote meerderheid de Franstalige leerkrachten: vandaag geen les dus, in Franstalig België.
• Overigens gaat 75 procent van het budget van die Franse gemeenschap naar het Franstalige onderwijs, en daarvan dan meteen 85 procent naar de salarissen van het personeel.
• De boodschap die Jeholet vandaag brengt, in onder meer Le Soir en bij RTL, is ondertussen niet mis te verstaan. Anders dan Elio Di Rupo (PS) en Jan Jambon (N-VA) begin deze week, die beiden toch met positieve en optimistische boodschappen over hun cijfers kwamen, schreeuwt Jeholet op één jaar van de verkiezingen moord en brand over de financiën. “Sommigen zeggen dat staten nooit failliet kunnen gaan, maar ik zeg u, schuld, dat betaal je altijd.”
• Dat Jeholet een liberaal is, helpt om anders naar schulden te kijken. Maar er is meer aan de hand. Zijn Franse Gemeenschap is in bijzonder zwaar financieel water terechtgekomen, en hij wil en kan dat niet langer ontkennen. Vandaar zijn reeks noodkreten in de pers.
  • “Onze financiële situatie is rampzalig, we moeten nu handelen.”
  • “We moeten de realiteit onder ogen zien. De status quo is financieel onmogelijk, zowel voor de Federatie Wallonië-Brussel als voor de gewesten.”
  • Daarbij moet men ophouden te denken dat de overheid er is als een soort “Mr. Cash”, waar je zonder probleem geld van afhaalt.”
  • “Nee: de Europese Commissie kan op een gegeven moment wel ‘stop’ zeggen.”
• En nog opmerkelijker: één jaar voor de verkiezingen bepleit hij een hele reeks forse besparingen, die volgens hem “noodzakelijk zijn”.
  • Daarbij het logische pleidooi, dat men al veel langer hoort, om een interne staatshervorming door te voeren in Franstalig België. “Tegen 124 Parlementsleden in Vlaanderen zijn er 160 Parlementsleden voor Brussel en Wallonië. En voor 9 ministers in Vlaanderen, hebben wij er liefst 21“, zegt Jeholet.
  • Maar straffer nog Jeholet wil gaan besparen op de RTBF, die 400 miljoen per jaar krijgt. “Moeten zij The Voice Kids maken?“
  • En even lastig als boodschap: “De kosten van de pensioenen in het onderwijs worden steeds groter, we moeten daarover durven spreken. En alleen al de indexering van de lonen, dat kost ons 130 miljoen euro.”

De essentie: De Franse Gemeenschap zit tegen haar limieten, van wat financieel kan, waarschuwde de Nationale Bank onlangs nog.

• Gisteren nog kwam de Waalse minister-president Elio Di Rupo met het nieuws dat “zijn begroting in 2024 in evenwicht zal zijn“. Dat klonk heel erg als “tout va bien, madame la marquise“, waarbij de 72-jarige Di Rupo, die letterlijk op z’n leeftijd wat hardhorig aan het worden is, de financiële waarheid gewoon niet meer wil horen.
• Alles heeft te maken met hoe de Waalse overheid rekent: ze steken een tekort van 3 miljard euro voor 2024 helemaal op “investeringsbudgetten”, en tellen het dus niet mee op hun “lopend tekort”. Dat is een discussie die aan Vlaamse kant ook telkens opduikt, met Oosterweel: dat staat voor 1 miljard op de Vlaamse begroting. Rekent men die kost mee, wat Jan Jambon (N-VA) maandag opvallend genoeg wel deed, dan kom je op een tekort van 3,7 miljard voor 2024 aan Vlaamse kant.
• Om eerlijk te kunnen vergelijken, moet vooral het tekort afgemeten worden ten opzichte van de inkomsten van elke deelstaat. Daarbij zit Vlaanderen met jaarlijkse inkomsten van zo’n 58 miljard, 6,3 procent dus. Het Waals gewest heeft maar zo’n 18 miljard inkomsten, en komt zo aan een schuldopbouw die bijna 3 keer hoger ligt, met 16,6 procent.
• Helemaal problematisch is daarom de toestand van de Franse Gemeenschap, zo onderstreepte de Nationale Bank vorig jaar nog in een rapport over de duurzaamheid van de financiën van de deelstaten: “Bij afwezigheid van eigen financiering zijn zij volledig afhankelijk van hun transfers vanuit de federale overheid.” Met andere woorden: ze hebben hun lot niet in eigen handen.
• Meer recente cijfers van het Cerpe, een onderzoekscentrum van de Universiteit van Namen, maken projecties voor de schulden de komende jaren:
  • De schuld van Waals Gewest stijgt van 124,4 procent van de inkomsten vandaag tot 172,4 procent in 2028.
  • In het Brussels Gewest stijgt die schuld zelfs van 194 procent nu tot 286 procent in 2028.
  • De Federatie Wallonië-Brussel gaat van 83,1 procent nu naar 118,9 procent, maar zonder eigen financiering dus.
  • De Vlaamse schuld zit in 2028 op 86 procent van de inkomsten.

Waarom dit ertoe doet: De deelstaten gooien met hun grotere tekorten nog meer roet in de Belgische begrotingssoep.

• Omdat de deelstaten geen eigen bbp hebben, is het moeilijk te vergelijken met hoe we traditioneel de federale begroting beoordelen. Vandaar dat men voor de deelstaten werkt met percentages ten opzichte van de inkomsten.
• De federale regering Vivaldi zat vorig jaar aan een tekort van 3,8 procent ten opzichte van het bbp. Maar het ‘Belgische’ cijfer, op basis waarvan de Europese Commissie rekent, was 4,8 procent tekort voor 2023: alle tekorten, ook die van de deelstaten en de gemeenten, mee opgeteld.
• En daar wringt nu wel het schoentje. Via de federale regering beloofde België aan de Europese Commissie voor volgend jaar een tekort van 4,2 procent van het bbp, om zo toch iedereen rustig te krijgen: op die manier werd een ‘pad’ gebouwd richting de 3 procentnorm die Europa eist. Van die 4,2 procent zou 3 procent tekort van de federale kas komen, de rest zou dan 1,1 procent tekort uit de deelstaten zijn, en nog 0,1 procent uit de gemeentekassen.
• Maar nu al is duidelijk dat de deelstaten compleet hun targets niet halen voor volgend jaar. Vlaanderen sprong van een verwacht tekort van net geen 2 miljard naar uiteindelijk 3,7 miljard. En ook het Waalse tekort, waar Di Rupo over een “evenwicht” spreekt, wordt 3 miljard, of één miljard meer dan voorzien: in totaal dreigt zo, los van het federale niveau, het tekort voor 2024 al naar 4,6 procent te gaan.
• De Europese strafbank dreigt zo hoe dan ook, los van wat de federale overheid nog doet, bij hun begrotingsopmaak. Meteen een argument voor de linkerflank, de PS op kop, om niet te veel in te zitten met de begrotingsdiscipline.

Het federale spel: Het gevecht richting State of the Union is begonnen.

• Vorige vrijdag sprak men op de kern een eerste keer over de cijfers, richting de laatste begrotingsopmaak voor Vivaldi, die van 2024. Daarbij dringen zowel Open Vld als cd&v erop aan om toch maar vast te houden aan het voornemen om nog 0,2 procent tekort weg te trimmen op de federale begroting.
• Maar dat zou een zoektocht zijn van 1,2 miljard, in nieuwe besparingen én nieuwe taksen. De vraag is of die er nog komt, wanneer de deelstaten zichtbaar de teugels lossen in een verkiezingsjaar. Al grijpt premier Alexander De Croo (Open Vld) dat net aan om federaal nog wél te gaan besparen: dat wordt dan straks een handig argument in de verkiezingsdebatten richting N-VA. “Zie eens, Jambon deed het niet, ik wel.”
• Maar bijkomend argument voor de linkerflank om niet al te ver te gaan: het Monitoringscomité rekende recent uit dat door wat meevallers er geen 1,2 miljard nodig is om de beloftes aan Europa vanop het federale niveau te houden, maar ‘slechts’ 832 miljoen.
• De linkerflank dringt bovendien aan op ‘oplossingen’ via de inkomstenkant. Zowel Vooruit als PS en de groenen gaven al een stevig schot voor de boeg. Want terwijl Di Rupo “geen nieuwe taksen”, beloofde aan zijn Waalse burgers, schermen de socialisten federaal wel met forse fiscale plannen.
  • Vooruit heeft vorige week al een nieuwe “overwinstbelasting” uitgewerkt, om de grootbanken aan te pakken. Een Spaanse wet is het modelvoorbeeld. Geen genade voor de banken, nadat zij al enorm onder vuur kwamen omdat ze hun rente op spaarboekjes niet optrekken, maar wél superwinsten boekten, is de redenering. Die taks zou een kleine 600 miljoen moeten opleveren, of de helft van de verwachtte inspanning federaal.
  • PS en de groenen dromen van een ingreep in de effectentaks. Die werkt volgens de linkerflank uitstekend, en treft alleen de allerrijksten. Men houdt zich dus niet in: een verviervoudiging van het tarief zou meteen 1,2 miljard opleveren.
  • De groenen zitten bovendien al langer met een nieuwe vliegtaks in hun hoofd.
• Zo ver komt het ongetwijfeld niet: de spelregels liggen dan misschien nog niet vast rond de hoogte van het bedrag, wel rond de samenstelling. Die is bij Vivaldi altijd 1/3 besparingen, 1/3 nieuwe taksen en 1/3 varia geweest, bij begrotingsinspanningen. Dat zal nu niet anders zijn, met dus maximum 400 miljoen aan nieuwe taksen.

Straks: Debat in het Vlaams Parlement, sluit de meerderheid de rangen?

• Hoewel het dossier van het stikstof als een zwaard van Damocles boven de Vlaamse coalitie van N-VA, cd&v en Open Vld hangt, moeten ze vandaag in het Vlaams Parlement eenheid gaan tonen. Na de relatief rustige begrotingsbesprekingen volgde maandag een triomferende Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), die zichtbaar opgelucht met bloemetjes gooide naar al zijn ministers, en die applaus op alle meerderheidsbanken kreeg. Het debat vandaag zal een verlengstuk zijn: harmonie onder de meerderheid is het orderwoord.
• Daarbij mogen Jambon en co zich aan een hele reeks aanvallen van de oppositie verwachten over de politieke keuzes die de centrumrechtse regering maakte. Zichtbaar komen een paar lijnen nu al terug, waarbij de oppositie zich gesteund mag voelen door kritische experts in de media: die branden sommige beslissingen echt af.
• Twee keer wijst men daarbij naar kroonjuwelen van de liberalen. Zo wordt de verhoging van de jobbonus, een stokpaardje van Open Vld’er Bart Somers, al bijzonder kritisch onthaald: het zou een te dure maatregel zijn met weinig effect om meer mensen aan de slag te krijgen.
• Nog erger vergaat het de subsidie van 5.000 euro voor de elektrische wagens onder de 40.000 euro: daarover valt in de Vlaamse media werkelijk geen enkele expert te vinden die het een goed idee vindt, al zegt dat mogelijks iets over wie een platform krijgt. De oppositie schreeuwt hoe dan ook moord en brand omdat niet nog meer geld naar De Lijn gaat, in de plaats van naar die maatregel.
• En uitgerekend gisteren kwamen er nieuwe cijfers over de files: in Vlaanderen zitten die op recordhoogte. Van vorige zomer, in 2022 tot nu in 2023 stond er elke werkdag gemiddeld 820 kilometer file, één uur lang, volgens Statistiek Vlaanderen.
• Anderzijds: terwijl Di Rupo in Wallonië wel aankondigde dat er geen nieuwe taksen komen voor de Walen, gaan door vorige hervormingen de belastingen voor elektrische auto’s daar net fors omhoog. Daar tellen het vermogen en het gewicht van het voertuig mee, bij de inschrijvingstaks. Daarbij kijkt men niet meer naar of die elektrisch is of niet, maar enkel naar de fiscale PK. Een Tesla Model Y stijgt zo bijvoorbeeld van 61,5 euro naar 1.404,5 euro. Toch een interessante andere aanpak bij Noord en Zuid.
• Binnenskamers schuifelt men tegelijk wat gegeneerd aan het Martelarenplein over die nieuwe subsidie elektrische wagens: niet iedereen was fan. “Het gaat enkel om de goedkoopste modellen”, zo sust men wel.
• “Maar ja, dit werd op lange tanden onthaald. Kan ook moeilijk anders, want als N-VA-fractieleider heeft Matthias Diependaele destijds die maatregel afgebrand. En nu moet hij ze als begrotingsminister weer slikken. Maar zo gaat het in politiek hé: het was Open Vld die er heel hard op aandrong”, zo is binnen de Vlaamse regering te horen. 

Ook genoteerd: Is Bart Somers dan te ‘close’ met Jan Jambon? Men gromt binnen Open Vld én cd&v.

• “De besparingen van de Vlaamse regering zijn twee lastenverhogingen voor bedrijven, dat is de harde waarheid”, zo maakt men ondertussen bij Open Vld de harde analyse over het begrotingswerk. “Want de kilometerheffingen gaan omhoog en we schrappen ook die lastenverlaging voor oudere werknemers. Dat kost de bedrijven”, zo stelt een hoge blauwe bron.
• “Dat zou je misschien toch niet van een ‘centrumrechtse’ regering verwachten?”, zo voegt men er fijntjes aan toe. ”Dan wil men zo graag centrumrechts en dan marcheert dat blijkbaar toch niet?”, zo maakt men met de nodige ironie de verwijzing naar Vivaldi, waar een groep rond ex-voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) forse kritiek op heeft.
• En opvallend daarbij: de switch die Vlaams vice-ministerpresident Bart Somers heeft gemaakt. Die was destijds eerder deel van het progressieve kamp bij Open Vld, dat voor paarsgroene coalities wilde gaan. Maar menigeen binnen de Vlaamse liberalen valt het nu op: Somers is duidelijk close met Jan Jambon en zijn N-VA geworden.
• Ook cd&v-ministers in de Vlaamse regering merken dat overigens te pas en onpas op: het zet hen vaker dan hen lief is in een twee-tegen-één positie. “Somers verdraagt geen onvertogen woord over de N-VA, zo ver gaat het”, zo stelt een cd&v-excellentie daarover.
• “Hij maakte een opmerkelijke position switch: van tegengewicht tegen “de ranzige N-VA die aanschurkt bij het Vlaams Belang”, zoals hij het verwoordde tot nu ‘BFF van de Vlaams-nationalisten’”, zo merkt een blauw kopstuk fijntjes op. Voor wie het niet weet, ‘BFF’ staat voor ‘Best Friend Forever’, het meer hippe taalgebruik. 
• Tegelijk is het niet zomaar een grapje, voor de Open Vld’ers. “De N-VA bespeelt ons meesterlijk”, zo concludeert een kopstuk daar, over het telkens uiteenvallen van de liberale partij in verschillende kampen.

Genoteerd: Georges-Louis Bouchez (MR) gaat alweer op oorlogspad tegenover de Franstalige media, met name La Première.

• “Er is toch een algemene focus bij La Première (de Radio Eén van de RTBF, red.) die opvallend is. Objectief gezien, ik nodig mensen uit om dat eens te beluisteren, best één keer want daarna word je echt depressief. Maar dat is een opeenvolging van denkbeelden en visies vanuit een puur linkse wereld, over eerst het klimaat, daarna de ongelijkheid, dan toch zeker over racisme en vervolgens zeker nog eens de relaties tussen Noord en Zuid in dit land”, zo sneerde de MR-voorzitter Bouchez gisteren bij LN24 naar de RTBF.
• “Hebt u deze ochtend nog eens geluisterd? Dan doen ze een debat, met twee mensen. Die zijn allebei enorm tegenstander om de gevangenisstraffen ook allemaal effectief uit te voeren. Ze vragen zich zelfs niet af of het niet nuttig zou zijn om ook een tegenstem uit te nodigen.”
• Het is niet de eerste keer dat Bouchez zich in het mediadebat mengt, en daarbij de forse helling naar links aanklaagt, die hij naar eigen zeggen vaststelt in Franstalig België.
• Overigens kwam Bouchez recent ook in een zoveelste relletje met Paul Magnette (PS) over media terecht. Die laatste weigerde een interview te geven aan C-News, een Franse tv-zender, over de brandstichtingen in scholen in Charleroi, zijn thuisstad. “U bent een organisatie die veroordeeld is voor racisme en haatzaaierij. En het zijn net dat soort kanalen, die bij ons deze crisis veroorzaakt hebben”, zo stelde Magnette aan de zender.
• Daarop haalde Bouchez dan uit naar Magnette, die “de vrijheid van media niet zou respecteren”. En vervolgens haalde hij aan dat ook de RTBF al veroordeeld is voor haar journalistiek, “gaat hij daar dan ook niet meer naartoe?” Om maar te zeggen: de sfeer is hartelijk.

Alweer: Het blijft gisten, de asielaanpak van Nicole de Moor. Ecolo valt nog maar eens aan.

• Op de laatste persconferentie van de Vivaldi-ploeg zat staatssecretaris van Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) nog opvallend geflankeerd door Groen-minister Tinne Van der Straeten. En terwijl die eerste haar aanpak op de asielcrisis nog eens toelichtte, liep die laatste alvast niet gillend weg, maar bleef ze naast haar collega luisteren.
• Maar tegelijk blijven de groenen politiek enorm worstelen met het idee dat de staatssecretaris een openlijke instructie gaf om alleenstaande mannen niet langer opvang te geven. Dat kan de facto niet wegens plaatsgebrek. Maar de staatssecretaris ging een stapje verder door het ook tot haar officiële beleid te maken, wat een logische afwijzing door de Raad van State opleverde: de asielwet werd geschonden.
• In de praktijk verandert er wel niets: er zijn geen plekken. En dat blijft kleven aan de groenen. Gisteren haalde Ecolo-fractieleider in de Kamer, Gilles Vanden Burre, alweer hard uit, op zender BX1. “Haar beslissing om jonge mannen niet meer te ontvangen, is niet overlegd, en enkel door haarzelf genomen. En wat wij nu al weken vragen, en met meer en meer kracht, is dat ze de rechtstaat respecteert. Er moet gewerkt worden aan meer plekken”, zo stelde Vanden Burre fors.
• “En ja, het feit dat ze de beslissing van de Raad van State zomaar naast zich neerlegt, stelt ons voor een groot probleem. Ze zegt wel dat ze de rechtstaat wil respecteren, wel dan moet er meer gebeuren. Er zijn oplossingen. Ik zal niet aanvaarden dat er deze winter asielzoekers op straat slapen. Als Nicole de Moor haar job niet kan doen, moet ze maar zelf haar conclusies trekken”, zo stelde die ook een ultimatum.
• Zo blijft heel de zaak van migratie stevig sudderen. Want los van de opvang, blijft er de vraag rond de Europese aanpak. Daar willen zowel de Moor als premier De Croo werk van maken, als voorzitter van de EU in 2024: daarop stellen ze hun hoop, om de instroom te verminderen. Maar dat vereist nieuwe migratieakkoorden met landen buiten de EU, zoals Tunesië.
• Dat soort deals zijn bij de achterban van de groenen compleet aangebrand. Die lezen in de pers bijzonder onheilspellende berichten over de houding van Tunesië, zeker in De Standaard werd de Tunesië-deal van de EU met de grond gelijk gemaakt.  In die krant refereren groene bronnen nu naar een mogelijke regeringscrisis, als er nieuwe soortgelijke deals komen, zoals met Tunesië. Een lastig veto, want dat gaat helemaal in tegen de logica van de Moor en De Croo en die van de Europese Commissie, waar Ursula von der Leyen het al openlijk aankondigde.