De Belgische begroting gaat van kwaad naar veel erger, volgens de laatste ramingen van het Planbureau, die gebruikt worden als basis voor de begrotingsopmaak waar Vivaldi mee bezig is. Men gaat voor 2023 uit van een tekort van liefst 5,44 procent, of meer dan 30 miljard euro. En de verwachtingen zijn dat het nog negatiever kan: voor volgend jaar gaat men nog uit van een economische groei van 0,5 procent, terwijl veel economen een diepe recessie voorspellen voor Europa. Staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld) predikt een vermindering van de uitgaven, maar roept in de woestijn: Vivaldi maakt zich op om opnieuw fors de geldbeugel nog eens open te trekken, om de schokken van de energiecrisis te dempen. Daarbij ligt een voorstel van een ‘basispakket energie’ dat al snel opnieuw 1,5 miljard kost. De federale regering voert dat in, als de EU het straks niet eens geraakt over fors ingrijpen op de gasmarkt: premier Alexander De Croo (Open Vld) en Energieminister Tinne Van der Straeten (Groen) voerden een Europees diplomatiek offensief om dat te forceren. Een pleidooi om ook de CO2-prijs te verlagen, wat de Vlaamse regering vroeg, ketst Van der Straeten af.

In het nieuws: Alle ogen gericht op een EU-raad van de 27 energieministers.

De details: België voerde een opvallend offensief, in de media en diplomatiek.

• Ze schreeuwden het van de daken de afgelopen 24 uur, zowel De Croo als Van der Straeten, dat ze het niet eens waren met Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie. “Die gaat niet ver genoeg”, zo stelden beiden in koor, over het voorstel van een prijzenplafond op gas.
• Dat stokpaardje, waar het Vivaldi-duo nu al maanden mee leurt in Europa, krijgt men er nog altijd niet door: hoogstens wil de Commissie een plafond voor enkel Russisch gas, niet voor gas uit pakweg Noorwegen en Qatar, naar analogie met wat de G7 beslisten over Russische olie. Die kan maar tot een bepaalde maximumprijs verkocht, anders hebben ze geen kopers.
• Maar zelfs dat voorstel levert in Oost-Europa spanning op: anders dan België, dat nauwelijks afhankelijk is van dat Russische gas, leunen daar nog een pak landen wel degelijk voor hun bevoorrading op Moskou. En Vladimir Poetin dreigt de kraan definitief dicht te draaien, als de EU een plafond voor hem invoert.
• De Croo en Van der Straeten, die de afgelopen dagen intensief belden met hun collega’s binnen de EU, willen net nog verder gaan, en maken er een erg publieke strijd van: vanmorgen was Van der Straeten in zowat alle media aanwezig, om nog eens te duiden dat ze “alles uit de kast zal halen”, en “dat België zal vechten“.
  • De opmerking dat zo’n prijzenplafond toch wel heel fors ingrijpen op de markt is, met alle gevaren van dien, veegde ze van tafel: “Het is iets complex, maar daar heb je slimme mensen voor die dat kunnen uitwerken”, zo stelt ze op Radio 1.
  • “Ons voorstel is een formule te zoeken, te ontwikkelen, om te garanderen dat er geen bevoorradingsonzekerheid ontstaat“, zo zegt ze. Maar de vraag is of die te vinden is, zo is bij meer sceptische lidstaten te horen.
  • “Die zotte markt, zoals we die nu zien, die moeten we onder controle krijgen. Vergelijk het met een aandeel dat heel zotte sprongen maakt, dat je ook schorst”, herhaalt ze nog eens de uitleg.
• De tegenstanders van De Croo en Van der Straeten binnen Europa zijn gekend. Vooral Nederland ligt helemaal dwars: “Maar dat land heeft de Europese gasbeurs in eigen land, dat is een logische verklaring, ze willen die niet schorsen”, stelt de groene minister.
• Die rekent onder meer Luxemburg, maar ook de conservatieve regering in Polen tot haar bondgenoten. Maar de belangrijkste twijfelaars zitten, niet voor het eerst tijdens deze crisis, in Berlijn.
• En zo hangt het lot van Van der Straeten en De Croo grotendeels af van de Duitse groene ‘superminister’ voor Energie en Economie: Robert Habeck. Die kopman van Die Grünen heeft er al een wisselend parcours opzitten in deze energiecrisis, met veel aarzelen. En ook nu zijn ze in Berlijn vooral ‘bezorgd’ over de bevoorradingszekerheid, en niet geneigd om dus te drastisch in te grijpen.
• Maar Van der Straeten bleef vanmorgen hoopvol: “Tijdens zo’n meetings kan nog veel aan teksten gewerkt worden“, zo pompte ze zich op vlak voor de meeting vanmorgen. Er hangt veel van af, want “als Europa niet ingrijpt zullen wij het doen”, is de mantra die Vivaldi de laatste dagen telkens liet luiden.

Ook opvallend: Terwijl Van der Straeten met Polen vecht voor zo’n prijzenplafond, vecht ze tegen N-VA en tegen Polen om voor de CO2-uitstoot de prijzen te verlagen.

• In de Europese vergadering vandaag dringen de Oost-Europese landen, Polen op kop, ook aan op een andere ingreep die de Europese Commissie niet wil doen: de prijs van de CO2-emmissierechten verlagen.
• Die uitstootrechten zitten in een Europees ‘Handelsemissiesysteem’, waarbij betaald moet worden om CO2 te mogen uitstoten. Die emissierechten zitten in de energiefactuur, voor zo’n 10 procent. En ook daar is de prijs enorm omhoog geschoten, door de energiecrisis: ze gaat nu richting 100 euro per ton, veel meer dan ooit voorzien door de Commissie.
• De EU zou dat kunnen verlichten, door uit haar marktreserve CO2-rechten te lossen. Maar ideologisch ligt dat heel gevoelig: klimaatdoelstellingen worden dan de facto wat gelost. De Commissie, met Klimaat-tsaar Frans Timmermans, wil er niet van weten.
• Op het Overlegcomité vorige week legde Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) het dossier op tafel, met als voorstel om ook België in Europa korting op de CO2-prijzen te laten bepleiten. Vivaldi weigert dat fel, en verzet zich in de Europese vergadering ook tegen het voorstel van Polen.
• “Tijdens het Overlegcomité was Van der Straeten oorverdovend stil. Maar ze kon onze vraag om de torenhoge Europese CO2-taksen te verlagen wel horen. Toch mag die maatregel van Groen niet op de Europese tafel komen. ‘Alles uit de kast?’ Blijkbaar niet”, zo sneert Demir vanmorgen. “Onbegrijpelijk dat de andere regeringen in dit land zich laten leiden door groene dogma’s en deze maatregel niet meteen steunen.”

De essentie: Een nieuwe miljardenfactuur hangt boven het hoofd van Vivaldi.

• Wat als de groene Duitser Habeck en de Nederlanders straks weer ‘neen’ zeggen tegen een Europees prijzenplafond? Ook de federale kern zat vanmorgen al bijeen, om verder hun ‘strijdplan tegen de energiecrisis’ te verfijnen. Want, “als Europa niet ingrijpt, gaan we het zelf doen”, klinkt het strijdvaardig.
• Alleen, dat dreigt bijzonder duur te worden. Want koken kost geld, en elke regeringspartner heeft wel plannen.
  • Het grootste dat in de pijplijn zit: het idee van premier De Croo om een basispakket per burger aan gas en/of elektriciteit te voorzien aan een lage prijs, zoals nu al het geval is met water. De discussie draait daarbij rond of het voor iedereen is (zoals MR wil) of toch weer gericht op de zwakkeren (wat socialisten en groenen willen). Maar de prijs is navenant: tussen de 1 en zelfs 2 miljard euro.
  • Daarnaast is er een pakket dat lijkt op wat men tijdens Covid ook toepaste: tijdelijke werkloosheid in bedrijven, wat de PS wel wil, en overbruggingsrechten voor zelfstandigen, waar de MR op aandringt. Tijdens de coronacrisis liep die factuur van tijdelijke werkloosheid, voor 800.000 mensen, op tot 5,8 miljard euro. Voor de overbruggingsrechten van zelfstandigen voor 5,4 miljard euro uitgekeerd, over de periode van 2020-2022, zo lang de Covidcrisis duurde.
  • Een ander idee is de bedrijven toe te laten hun RSZ later te laten betalen, en ook fiscale uitstellen te geven. Dat kostte in corona-tijden al eens 1,6 miljard euro aan Vivaldi.
• In totaal kostte de hele de covid-crisis de staat, die toen massaal ingreep om de schok op te vangen, liefst 36,4 miljard euro, volgens de Hoge Raad van Financiën. De federale regering gaf in de huidige energiecrisis ook al een enorme som uit, 4 miljard in totaal, om de pijn wat te verlichten. Indien de federale regering echt wil doorpakken, wat ze stoer aankondigt “als Europa het niet doet”, dan loopt de rekening nog veel hoger op.

The Big Picture: De federale begroting is nu al een compleet drama.

• Bij de slechtste begrotingscijfers van heel de eurozone, en de bodem lijkt niet bereikt: het kalf lijkt nu al verdronken, bij het begin van de begrotingsbesprekingen voor Vivaldi, die tegen de State of the Union midden oktober klaar moet zijn. Dan verwacht de Europese Commissie immers de definitieve plannen. En De Croo en co willen meteen 2023 en 2024 doen: dat laatste jaar is een verkiezingsjaar, dus pakt men dat traditioneel al een jaar op voorhand aan.
• Het Planbureau komt nu met ramingen, volgende week volgt het Monitoringscomité. Maar het wordt een bloedbad: de teller staat op 5,4 procent tekort ten opzichte van het bbp, of meer dan 30 miljard euro tekort. Over de zomerperiode kwam er in de ramingen dus zo maar even 5 miljard euro tekort bij
• De economische vooruitzichten zijn gewoon veel slechter, met nog maar 0,5 procent economische groei voorzien voor volgend jaar. En dat is geflatteerd, zo lijkt: het Planbureau zelf waarschuwt dat het nog veel erger kan worden, veel economen voorspellen dat Europa naar recessie gaat.
• De Europese Commissie heeft ook voor 2023 de strenge regels voor begrotingen geschrapt: normaal moeten die in de eurozone maximum 3 procent tekort hebben. Maar hoe dan ook dreigt de schuldgraad met dat enorme tekort verder te ontploffen: de Belgische overheden samen zouden dan naar ruim 115 procent schuld ten opzichte van het bbp opschuiven.
• Vorig jaar, toen Vivaldi nog rooskleurige economische vooruitzichten had, was afgesproken om het tekort met 0,5 procent terug te dringen: 0,2 procent vaste besparingen en 0,3 procent variabel, of zo’n 2,5 miljard. De Bleeker duwde toen om zo’n 3 miljard te krijgen. Vandaag zijn die ambities verdampt: de context is compleet anders geworden.
• Om de hoek loert wel een gigantisch probleem: vroeg of laat, tegen 2024 waarschijnlijk, gaat de Europese Commissie die 3 procent wel afdwingen. Met de huidige 5,4 procent tekort, en een heel verlanglijstje aan nieuwe steunmaatregelen in de pijplijn, wordt die 3 procent in 2024, of zelfs een pad daar naartoe, niet meer realistisch. Vivaldi dreigt zo een financiële molensteen rond de nek van de volgende federale ploeg te hangen.

Opvallend: De Vlaamse regering worstelt met haar begrotingsopmaak. Vooral met de timing ervan.

• Vanmorgen zit ook de Vlaamse regering samen. Ook daar draait het om de energiecrisis. Alleen, nu al is duidelijk dat er geen maatregelen uit de bus komen die geld gaan kosten aan de ploeg van Jan Jambon (N-VA). Die reserveert “alles wat met extra uitgaven te maken heeft” voor de begrotingsbesprekingen, die nog volop lopen binnen zijn ploeg. Die monden traditioneel uit in de Septemberverklaring, de Vlaamse tegenhanger van de federale State of the Union.
• Die is traditioneel gepland op de laatste maandag van september, deze keer de 26ste. Maar dat betekent dat er nog ruim twee weken overgaan, voor de Vlaamse regering aankondigingen zou doen over steunmaatregelen, zoals subsidies voor bedrijven die fors onder de energieprijzen lijden. Daarover morren coalitiepartners cd&v en Open Vld al langer.
• Een optie zou nu zijn om de Septemberverklaring een weekje te vervroegen, naar 19 september. Dan kan meteen het beeld ontkracht worden dat Jambon en co talmen. Het gerucht doet de ronde, in de wandelgangen van het Vlaams Parlement, zo signaleert Het Nieuwsblad ook. Bij Jan Jambon reageerden ze voorlopig niet op de vraag of de zaak vervroegd wordt.
• Evident ligt dat niet, wil men het begrotingswerk grondig doen: bij de Vlaamse minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA), die het begrotingsspel stuurt, werd alvast dat plan niet bevestigd.
• Voor de N-VA staat er politiek ook veel op het spel: op dit moment zit de ploeg van Jambon op koers om tegen 2024 een begroting in evenwicht te kunnen presenteren. Dat zou een enorme politieke opsteker kunnen zijn voor Jambon en co, voor hun politieke beeldvorming: de Vlaamse mier, ten opzichte van de Vivaldi-krekel, een beeld dat N-VA-voorzitter Bart De Wever zonder veel moeite zal zetten. Nu al verwijt hij de federale ploeg “Griekse toestanden”, over de federale begrotingscijfers.
• Wat vandaag dan wel op tafel ligt aan het Martelarenplein: maatregelen die niets kosten.
  • Daarbij onder meer om voor huurwoningen de indexering te bevriezen, als de verhuurder geen investeringen genoeg heeft gedaan op vlak van isolatie of groene stroom.
  • Nog een dossier: de subsidies voor de zonnepanelen afschaffen, en die middelen vrijmaken voor het isoleren van woningen. “Hoe kunnen we de premies zo goed mogelijk oriënteren naar de zaken die echt impact hebben?”, zo opperde vice-ministerpresident Bart Somers (Open Vld) vanmorgen op Radio 1. Die wees er op dat vandaag die zonnepanelen zichzelf terugbetalen in mum van tijd: nu nog extra subsidies geven (tot 1.500 euro maximum per Vlaams gezin) heeft niet echt meer zin, mensen leggen ze hoe dan ook.

Een beetje pijnlijk: “In strijd met de neutraliteit van de staat en te weinig onderbouwd”, zegt de Brusselse rechtbank over uitspraken van minister van Justitie van Vincent Van Quickenborne (Open Vld).

• De Belgische staat, in casu de minister van Justitie Van Quickenborne, is veroordeeld door de Brusselse rechtbank van eerste aanleg. Dat schrijft Le Soir. De aanleiding: het ontslag van Salah Echallaoui, die ondervoorzitter was bij de Moslimexecutieve.
• Van Quickenborne vocht een robbertje uit met dat orgaan, dat in principe de gesprekspartner van de moslims voor de Belgische overheid zou moeten zijn. Maar dat is een uiterst moeizaam proces, omdat er telkens inmenging lijkt te bestaan vanuit het buitenland, in wat in moskeeën in België wordt gepredikt.
• Het was in elk geval de Staatsveiligheid die daar in 2020 voor waarschuwde in een rapport. Vervolgens greep Van Quickenborne dat rapport aan om keihard publiek uit te halen, over die “Marokkaanse inmenging in de Grote Moskee”, waarbij hij Echallaoui niet bij naam noemde, maar het voor iedereen duidelijk was dat hij geviseerd werd door de minister.
• De man nam ontslag, maar stapte gekrenkt naar de rechtbank. Die geeft hem nu twee jaar later gelijk: de uitspraken van Van Quickenborne waren “in strijd met de neutraliteit van de staat,” en bovendien “te weinig onderbouwd”. Een stevige blaam dus, want de staat moet nu ook Echallaoui een schadevergoeding betalen van 5.000 euro.
• Vanuit de coalitie klonk al kritiek op de ‘botte methode’ van de minister van Justitie: met name cd&v had het daar moeilijk mee.
• Maar Van Quickenborne zet door: hij gaat in beroep tegen de veroordeling. “De minister heeft van meet af aan de problemen met en bij de Moslimexecutieve duidelijk benoemd en uitgesproken: het administratief wanbeheer en de buitenlandse inmenging. In het belang van de moslimgemeenschap in ons land zullen we die klare taal blijven spreken en het gekonkel en geknoei aanpakken”, zo reageert zijn woordvoerder in De Morgen.

Opvallend: Amir Bachrouri, de 19-jarige voorzitter van de Vlaamse Jeugdraad, moet zich fel verdedigen, nadat 20 kilo coke gevonden is in zijn huis.

• Amir Bachrouri is een gekend gezicht in de Vlaamse media: de jonge, erg mondige kerel kwam regelmatig op tv en heeft een column in Knack. Een nieuw politiek talent leek geboren.
• Maar dinsdag vielen speurders binnen in het huis bij zijn ouders, en namen er bijna 20 kilo aan coke en cannabis in beslag, zo schrijft De Gazet van Antwerpen. Verschillende familieleden, waaronder de jongeman zelf, werden verhoord, maar zijn terug naar huis mogen gaan.
• Bachrouri ontkent op Facebook met klem iets met de drugs te maken te hebben: “Die werden buiten ons medeweten in de woning verstopt door een derde die vrije toegang had tot de woonst. We zijn geschrokken en ontredderd door dit misbruik van vertrouwen. We hebben alle vertrouwen in het verdere verloop van het gerechtelijk onderzoek en zullen hieraan onze volledige medewerking verlenen. Sinds dinsdagavond leeft ons gezin in een waas en gaan we door een zeer moeilijke periode. Wij hopen van harte dat de verantwoordelijke hiervoor de gepaste straf zal krijgen.”

Voorspelling: Vlaams Parlementslid Maaike De Vreese (38) is straks de nieuwe ondervoorzitter van N-VA.

• Na het behoorlijk plotse vertrek van Lorin Parys, naar de Belgische profclubs van de Pro League, en Valerie Van Peel, die wil stoppen met politiek, stond de N-VA plots zonder haar twee traditionele ondervoorzitters. Die functie is van behoorlijk belang bij de N-VA, waar Bart De Wever de petjes van voorzitter en Antwerps burgemeester combineert: haast onmogelijk in politiek.
• De ondervoorzitters nemen traditioneel dan ook erg veel praktisch werk uit handen van De Wever: als soort manusje-van-alles lopen ze rond om allerlei interne problemen te ontmijnen in afdelingen, of ‘speciale opdrachten’ te vervullen voor de voorzitters. Zeker Parys deed die taak tot voor kort met glans.
• Bovendien geeft de job toegang tot de hoogste echelons van de partij: het ‘Dagelijks Bestuur’ of ‘DB’ bij de N-VA, de vergadering waar de echte knopen worden doorgehakt. Om die reden liet Steven Vandeput (N-VA), oud-minister en burgemeester van Hasselt, zich verkiezen als opvolger van Parys. Daarbij versloeg hij nipt Maaike De Vreese, die als ex-medewerker van Theo Francken (N-VA) steun uit Vlaams-Brabant had, en uit haar thuisprovincie West-Vlaanderen.
• De Brugse is nu opnieuw kandidaat, en heeft niet veel tegenstand. Enkel Lieve Truyman (N-VA) de 41-jarige schepen in Temse, is de andere uitdager. Zaterdag stemt de N-VA-partijraad, en haalt De Vreese het zonder verrassingen. Meteen heeft De Wever dan een nieuwe rechterhand.