Geen verrassing: het FANC, de nucleaire waakhond, bevestigt wat MR, cd&v en Open Vld wilden horen, nadat Annelies Verlinden (cd&v) de vlucht vooruit nam, en “dringend advies” vroeg. Ja, Doel 3 kan veilig stilgelegd worden, zonder meteen het reactorvat te spoelen, en dus de kerncentrales onherroepelijk te beschadigen richting sluiting. De vraag is wat nu, politiek gezien, volgt: de MR schakelde meteen een versnelling hoger: “Engie moet ophouden zich achter valse voorwendselen te verschuilen”, zo stelde Georges-Louis Bouchez (MR). En ook cd&v-voorzitter Sammy Mahdi goot olie op het vuur: “Dit moet aangegrepen worden om niet enkel de toekomst van Doel 3, maar die van zoveel mogelijk kerncentrales te herbekijken.” Stevige woorden, maar binnen de coalitie ligt het dossier uiterst gevoelig. En daarbij is er telkens hetzelfde issue: de hele onderhandeling met de uitbater van de kerncentrales moet nog volgen. Daar loopt het dossier van Doel 4 en Tihange 3 voor geen meter. Want Engie gebruikt optimaal de verdeeldheid in de Vivaldi-ploeg en wil één ding: de Belgische staat mee in bad sleuren over de kosten van afbraak en berging.

In het nieuws: “Zoveel mogelijk kerncentrales herbekijken”, zegt cd&v, waar Mahdi een even grote kruisvaart als Bouchez lijkt te lanceren.

De details: Bij cd&v stuurden ze minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) vooruit, en die kon een kortstondig succesje boeken.

• “Het FANC (Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle) sluit een alternatieve planning voor de voorbereiding van de ontmanteling niet uit, als er voldoende zekerheid is over de nucleaire veiligheid.” Met die woorden van bevestiging kon Verlinden naar de studio’s van Terzake trekken: een kleine overwinning op zak.
• Want als minister van Binnenlandse Zaken is zij bevoegd voor een heel klein deeltje van de kernenergie, namelijk de controle op de veiligheid, via de nucleaire waakhond, het FANC. En die had een dag eerder een beetje een getelefoneerde opdracht gekregen: uit te zoeken of Engie ‘gestopt’ kon worden.
• Want het bericht dat Engie, de Franse uitbater van het nucleaire park, meteen na het stilleggen van de reactor op 23 september begint met het chemisch reinigen van het reactorvat en de primaire kring, en die zo meteen onklaar maakt, zette plots de Wetstraat deze week in rep en roer: bij MR, maar ook Open Vld en cd&v, reageerde men verontwaardigd.
• En opvallend, daar waar de MR al maanden schreeuwt dat er meer dan twee reactoren moeten openblijven, zette cd&v haar profiel in het dossier meer kracht bij: voorzitter Sammy Mahdi moet en zal zijn partij meer tanden geven, zo is de redenering. En zo kwam dus Verlinden, die het FANC inriep op het voorplan. Met een positief gevolg: die chemische reiniging is niet hoogst noodzakelijk.
• Meteen sprongen zowel Bouchez als Mahdi op het dossier. De MR-voorzitter had het over “valse voorwendsels van Engie”, waar ze zich “nu niet meer konden achter verschuilen”. “Het is perfect mogelijk om het hele nucleaire park in stand te houden zonder het te ontmantelen“, zo sneerde Bouchez. Die wil al veel langer dat de Vivaldi-regering heel de zaak met Engie heronderhandelt, en een doorbraak forceert over “onze centrales”: diep vanbinnen is hij ervan overtuigd dat die eigenlijk, in het publiek belang, terug zouden overgaan in handen van de Belgische staat.
• Maar ook Mahdi opende na het een-tweetje tussen Verlinden en het FANC de deur: “Niet enkel de toekomst van Doel 3, maar van zoveel mogelijk centrales herbekijken.”

De essentie: Engie zit nu eigenlijk nog wat steviger in een zetel.

• Zo kwam gisteren de kat op de koord: die onderhandelingen tussen Engie en de Belgische staat lopen al maanden. Daarbij ging het tot nu toe voornamelijk over het openhouden van Doel 4 en Tihange 3, een beslissing die Vivaldi na twee jaar getouwtrek dan toch nam, in het voorjaar, en onder immense druk van een energiecrisis.
• Maar waar het doel voor Vivaldi erin bestaat om nu toch centrales open te houden, is het eindspel van het Franse bedrijf helemaal anders. Engie is internationaal een energiereus geworden, het grootste nutsbedrijf ter wereld, na een fusie van initieel Gaz de France en SUEZ (waar Electrabel en dus het Belgische nucleaire park deel van uitmaakte), en daarna een fusie met het Britse International Power. Een reus die zich focust op aardgas en elektriciteit, maar niet op kernenergie: de 7 Belgische reactoren zijn de enige in hun portefeuille.
• Die passen niet in de bedrijfsstrategie, en vervelender: ze houden een financieel risico in voor de toekomst. Want Engie is als uitbater verantwoordelijk voor de kosten van de afbraak van de centrales en de berging van het afval. De miljarden winsten nu, door de energiecrisis, die oplopen tot mogelijks 8 miljard over een paar jaar, wegen eigenlijk niet op tegen die financiële molensteen in de toekomst, zo is al veel langer de redenering in Parijs.
• Het doel van Engie is dus altijd hetzelfde geweest: de Belgische staat fors mee in bad sleuren, en liefst zelfs het hele bergingsdossier overdragen. Plannen van Bouchez om dus te ‘nationaliseren’, klinken in La Défense, de zakenwijk waar Engie kantoor houdt, als muziek in de oren.
• Net dat wilden Groen en Ecolo ten allen prijze vermijden. Niet het openhouden van Doel 4 en Tihange 3, maar het feit dat ze nu door Engie verplicht zullen worden in te stappen in de centrales, is eigenlijk de grote taboe die ondertussen al gesneuveld lijkt.
• Want Engie beweegt allerminst: al maanden is er geen doorbraak. Deze zomer kwam er een flauwe, niet-bindende intentieverklaring, waarbij die overheidsparticipatie wel al in de tekst kroop. Heel relevant, om de dynamiek van de gesprekken te begrijpen. Maar van een akkoord is geen sprake.
• De huidige plotwendingen zijn voor de Fransen het zoveelste bewijs dat hun gesprekspartner niet bepaald ernstig opereert, maar eerder wispelturig is. Het is maar de vraag of Engie nu effectief de chemische reiniging achterwege laat, of het spel keihard speelt. Ze schermen hoe dan ook met nog een gigantische reeks technische en praktische argumenten, voor Doel 3: er is geen personeel meer, er is geen brandstof meer, er is geen wettelijk kader meer, de nodige onderhoudswerken zijn niet meer gedaan, het lijstje loopt eindeloos door.
• Dat allemaal terugdraaien, of andere scenario’s bekijken, Engie zal snel zijn om daarbij het ultieme voorstel nog eens te herhalen: waarom niet gewoon heel het nucleaire park overnemen dan? Inclusief de lasten en lusten, lees: de nucleaire opkuis.

Onderhandelingstechnisch: Niet MR of cd&v zitten aan tafel met Engie, wél Groen en Open Vld.

• Achter de schermen is zowel bij MR als cd&v te horen dat er niet op een deftige manier onderhandeld wordt met de Fransen, en dat het dossier maar niet vooruit gaat.
• Een opvallend samenspel tussen Tinne Van der Straeten (Groen), de minister van Energie, en Engie ontwikkelde zich alvast de afgelopen jaren. Zij had aan de uiterst starre houding van de Fransen altijd een objectieve bondgenoot: beiden willen de kerncentrales dicht, zij het om andere redenen. Forse uitspraken van de Belgische CEO van dochter Engie-Electrabel waren dankbare argumenten voor de groenen: meer dan eens kwam Thierry Saegeman publiek verklaren dat het doek was gevallen over kernenergie in België. Waarna bleek dat het voor Doel 4 en Tihange 3 nu plots wonderwel technisch gezien wél gaat, eens over participatie van de Belgische overheid kan gesproken worden.
• Sinds die Belgische vraag voor Doel 4 en Tihange 3, is bovendien premier Alexander De Croo (Open Vld) mee aan de onderhandelingstafel geschoven. Dat gebeurde op vraag van heel de regering, inclusief Van der Straeten, die zich wilde indekken voor toekomstige kritiek dat zij de onderhandelingen op haar eentje zou laten mislukken. Ook De Croo kreeg overigens nog geen vaart in het dossier met de Fransen.
• Dat Verlinden nu plots ingreep, en het FANC optrommelde, werd binnen de regering niet door allen gesmaakt. “Amateurisme”, was te horen bij de groenen, waar men er fijntjes op wees dat dit niet was doorgesproken op regeringsniveau. Of het De Croo allemaal helpt, in zijn gesprekken met Engie, is ook maar de vraag.
• Het verklaart meteen ook waarom Open Vld wel op de lijn zit van MR en cd&v, om zoveel mogelijk centrales open te houden, maar tegelijk dat niet al te luid van de daken schreeuwt. Binnen de partij is net afgesproken de premier vooral te steunen en zich als “verantwoordelijke beleidspartij” te gedragen.
• Ook te horen in de coalitie: “Als De Croo echt een doorbraak wil, dan stapt hij toch gewoon ultiem naar de grootste aandeelhouder van Engie, namelijk Emmanuel Macron? Of wat speelt er allemaal op dat niveau, dat hij zijn mede-liberaal niet opbelt, om het eindelijk te regelen?”, zo stelt een minister fijntjes.

Politiek dynamiet: Wie kan winnen bij dit dossier, binnen Vivaldi?

• “Onze nucleaire energie is vakkundig in de prak gereden voor fossiel gas. Dat is de realiteit. Elk pleidooi voor kernenergie werd door Vivaldi afgedaan als sabotage. Nu het drama duidelijk wordt, schiet men wakker. Hopeloos te laat.” Het is uitgerekend Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) die vanmorgen zout in de wonde komt strooien. Want al 80 dagen geleden trok ze naar de radio, om daar te waarschuwen voor de sluiting van Doel 3. Vandaag kan ze haar gram halen, en met haar heel de oppositie. Want aan Franstalige kant klinkt dezelfde snoeiharde kritiek bij DéFI en Les Engagés.
• Ook binnen Vivaldi, maar dan op de groene flank, keek men immers de afgelopen dagen met stijgende verbazing naar het offensief, in de allerlaatste minuut, van met name cd&v, rond Doel 3. Die centrale, die het afgelopen decennia jaren stillag omwille van scheurtjes in de reactorwand, en bijgevolg gedoemd leek, maakte zo een onwaarschijnlijke comeback.
• Dat was zodanig wild, dat zelfs toppers binnen cd&v zich vragen stellen: “Niemand bij ons is echt tegen kernenergie, maar de manier waarop we nu blind naar voor stormen in dit dossier? Waar gaat ons dat finaal brengen?”, zo stelt een oranje boegbeeld.
• Want de eis om echt alle centrales open te houden, of minstens ‘on hold’ te zetten, achtte MR-voorzitter Bouchez deze zomer zelf ook nog een brug te ver. “Ik heb al gewonnen, maar ik duw verder, naar zoveel mogelijk, ook al is dat utopisch, want in de perceptie blijft dat goed“, zo vertrouwde hij zijn inner circle toen toe. Maar met de plotse forse steun van cd&v en zachte goedkeuring van Open Vld, is er plots een heel andere dynamiek ontstaan binnen Vivaldi.
• Overigens hebben Egbert Lachaert (Open Vld) en Bouchez zich alweer verzoend. Die eerste weigerde afgelopen weekend nog op de MR-familiedag op te draven, na een zoveelste publieke aanval van Bouchez op premier De Croo. Beiden verschenen gisteren bij de Cercle du Lac, op een debat over energie. Bouchez had het nadrukkelijk over “zijn vriend Egbert”.
• Dat die drie, Bouchez, Lachaert en Mahdi, nu plots Ecolo en Groen helemaal gaan doen draaien, en meer centrales gaan openhouden, lijkt tegelijk hoe dan ook nog steeds politieke fictie: aan de ecologische flank kan men maar zoveel slikken, in het nucleaire dossier. “Iemand gaat dus op het eind met de broek op de enkels staan, op die manier“, zo merkt men in alle rust op, op de socialistische banken.

Op de agenda: Komt er doorbraak voor Vivaldi?

• Een belangrijke kern vandaag, want het gaat over veel geld. Welke maatregelen neemt de federale regering om de energiecrisis aan te pakken? In de loop van de namiddag volgt duidelijkheid.
• Zeker bij de PS was er behoorlijk wat teleurstelling over de EU, die woensdag met Ursula von der Leyen haar State of the Union presenteerde, en daar ‘grote plannen’ zou ontvouwen. Er werd wel een kader geschapen voor een taks op overwinsten, en mogelijk een plafond op de prijzen van elektriciteit uit groene bronnen en kernenergie, maar directe impact is er niet voor de consumenten en bedrijven.
• “Europa heeft alle hefbomen om impact te hebben op de facturen, maar de speech van von der Leyen was niet ernstig, niet genoeg”, gaf Waals minister-president Elio Di Rupo vanmorgen op de RTBF wel duidelijk aan.
• Meteen duwde de kern woensdag stevig door, om vandaag te kunnen landen met maatregelen. De vraag is of men uit de grote ideologische impasse raakt: wie behoort tot de middenklasse, en wie niet? Vooral de MR lag daarbij dwars, en wilde eigenlijk een minimumpakket voor gas en elektriciteit voor alle Belgen, terwijl de meeste andere partijen eigenlijk vooral gericht willen werken, en geen maatregelen nemen voor de 20 procent hoogste inkomens.
• Een aantal technische voorstellen daarover worden bekeken: het zou niet langer de bedoeling zijn om via de fiscaliteit te werken, omdat dan achteraf een bittere nasmaak dreigt. De vraag is hoe men alle nodige info dan bij de energieleveranciers krijgt, om die alles rechtstreeks via de factuur te laten regelen.
• Het idee van een basispakket aan gas en stroom voor 5.000 kilowattuur, voor ieder die niet van het sociaal tarief geniet blijft wel: dat zou zo’n 650 euro korting per gezin opleveren. En omdat er toch altijd sprake is van wafelijzerpolitiek, komt er ook iets voor de gebruikers van stookolie: een cheque van iets meer dan 200 euro. Terwijl de olieprijzen niet echt significant gestegen zijn, moet toch daar een tussenkomst voor: in Wallonië gebruiken nu eenmaal veel meer mensen stookolie, en politiek gezien is het niet haalbaar om voor hen niets te doen.

Opvallend: Een deal tussen Zuhal Demir (N-VA) en vier groene ministers, over de verdeling van 1,5 miljard euro Europees Klimaatgeld.

• Zowaar een “constructieve samenwerking”, zo tweette Tinne Van der Straeten (Groen), na afloop van een meeting geleid door Demir: het is eens iets nieuws in de Wetstraat. Maar gisteren kondigde die aan “dat in de luwte overleggen werkt, met dank aan alle collega’s”. En dat waren liefst vier andere klimaatministers: allen groenen. Het ging naast Van der Straeten om de federale Zakkia Khattabi (Ecolo), de Brusselse klimaatminister Alain Maron, en de Waalse klimaatminister Philippe Henry (Ecolo).
• Die moesten al veel langer samen een deal maken over de verdeling van de Europese centen die België krijgt uit de Europese CO2-markt. Op die emissierechtenmarkt moeten bedrijven rechten kopen om CO2 te mogen uitstoten, en het gaat om liefst 1,5 miljard euro voor 2021 en 2022: wel een stevige boterham dus.
• Dat geld raakte maar niet tot bij de deelstaten en de federale regering, want die bikkelden over de verdeelsleutel. Demir was sinds begin dit jaar voorzitter van het clubje dat de onderhandelingen moest doen, vorig jaar was dat Wallonië, volgend jaar Brussel. Ze had dus de leiding van de meeting, maar was wel de enige niet-groene aan tafel. En ze had eisen: Vlaanderen wilde een groter deel van de koek dan de oude verdeelsleutels. Net voor de onderhandelingen haalde Khattabi nog eens fors uit in de pers, naar Demir.
• Volgens bronnen paste Demir de klassieke trucs toe: iedereen aan tafel brengen, maar geen eten serveren, zolang er geen deal was. En wat ook meespeelt: zeker Wallonië heeft geld nodig, nu zelfs huisbankier Belfius aarzelt, en de kassen echt leeg zijn. Een financiele doorbraak kwam hen ook goed uit.
• Het compromis bestaat erin dat Vlaanderen nu toch voor dit deel de oude verdeelsleutels aanvaart, maar dat het systeem van klimaatresponsabilisering, dat er nog inzat op vraag van de groenen, wel geschrapt wordt. Zo komt nog 136 miljoen extra vrij, dat iedereen kon verder verdelen. Vlaanderen krijgt overigens wel het leeuwendeel: 791 miljoen.
• De echte deal is wel niet gemaakt: hoe zit het met de klimaatdoelstellingen tegen 2030. Daar heeft België op het federaal toezeggingen gedaan voor een besparing van 47 procent CO2-uitstoot, maar Vlaanderen heeft dat nooit aanvaard. Die deal lijkt onhaalbaar, binnen dit clubje, eten of geen eten. 

Opgemerkt: België doneert zware mitrailleurs aan Oekraïne, goed voor 12 miljoen euro. Of Oekraïne hier iets aan heeft, valt te betwijfelen.

• In een interview met L’Echo deelde minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) mee dat ons land nog eens voor 12 miljoen euro aan wapens en munitie levert aan Oekraïne. Het gaat hierbij om zware mitrailleurs en munitie, voornamelijk materiaal van FN, de Luikse wapenfabrikant in handen van de Waalse overheid. Daarnaast levert België ook winterkleding, helmen en nachtkijkers aan de Oekraïense soldaten, vanaf 2023 volgen er ook ambulances en vrachtwagens voor medische evacuatie.
• De totale steun aan Oekraïne komt nu op 45 miljoen euro te staan. Niet alleen is dit een fractie van wat andere landen doneren (Polen, wel een buurland van Oekraïne, geeft 1,8 miljard euro aan militaire steun alleen), het is vooral niet wat Oekraïne nodig heeft nu. Kiev verspreidde gisteren een verlanglijstje: wat heeft het echt nodig om de oorlog te winnen en Rusland buiten te sjotten?
• Mitrailleurs en helmen staan alvast niet op het lijstje. Wel Amerikaanse ATACMS-raketten, die met HIMARS-systemen tot wel 300 kilometer ver kunnen worden afgeschoten. De VS houdt de levering tegen, omdat het verdere escalatie wil voorkomen. Nog op het lijstje: MiG-gevechtsvliegtuigen. Oekraïense piloten leren werken met westerse F-16’s of Eurofighter Typhoons zou maanden duren, de MiG’s van Polen lijken de beste optie. Polen zelf was al in maart bereid de vliegtuigen te doneren, via een constructie waarbij het zich achter de brede schouders van Uncle Sam kon verschuilen. Die nonkel weigerde echter mee te werken, escalatie vermijden was toen nog prioriteit nummer één.
• Verder wil Oekraïne ook Duitse Leopard 2-tanks en Marder-pantservoertuigen, maar dit houdt Duitsland zelf dan weer tegen, met alweer escalatie als excuus. Rheinmetall, de fabrikant van de Marder en medefabrikant van de Leopard, gaf zelf al aan voertuigen gereed te maken voor levering aan Oekraïne, maar Duitsland weigert een exportvergunning te geven. Wel doneert het 40 Marders aan de Grieken, zodat die 40 verouderde Sovjet-pantservoertuigen aan Oekraïne kunnen geven.

Genoteerd: Bpost krijgt extra centen. En de 166,6 miljoen euro om papieren kranten te bussen elk jaar, blijft overeind.

• Een forse verhoging van de dotatie om het kantorennetwerk van Bpost open te houden: Vivaldi trekt vanaf 2022 nu liefst 125 miljoen euro per jaar uit, of 40 procent meer dan de jaren daarvoor. Dat schrijft De Tijd.
• Die overheidsenveloppe krijgen ze omwille van “diensten van algemeen economisch belang”. Die leveren het beursgenoteerde bedrijf over vijf jaar liefst 634 miljoen euro op. Daarmee organiseren ze onder meer hun postbank, een dienst voor de financieel zwaksten, en ook de uitreiking van de pensioenen.
• Financieel nog belangrijker: ook de concessie van het verdelen van de kranten en tijdschriften, ook een 166,5 miljoen euro per jaar, is opnieuw toegewezen aan Bpost. Dat kan moeilijk anders: er is geen echte andere speler die het doet. Op die manier kunnen de Belgische uitgevers, DPG, Mediahuis, Rossel en IMP hun distributie van papieren kranten aan erg voordelige tarieven organiseren.
• Zeker de Vlaamse spelers boekten de afgelopen jaren miljoenenwinsten, en deden daar buitenlandse overnames mee. Onder meer de Nederlandse regering stelde zich zo vragen over de royale Belgische staatssteun voor hun privéspelers in de media: bij de noorderburen namen DPG en Mediahuis zowat heel de papieren pers over.
• De uitgevers zelf verzetten zich tegen die kritiek: volgens hen roomt Bpost grote delen van de concessie af, zijn de prijzen helemaal niet voordelig voor hen en heeft het overheidsgeld weinig impact op hun netto cijfers. Wel vreemd, in die context, dat de lobbying in het dossier vanuit hun hoek tegelijk dan zo fel blijft.

Verwacht: Vandaag een nieuwe peiling in de Wetstraat. Een makkelijke voorspelling (al zijn we er tegenwoordig ook al naast geweest): de Vlaamse socialisten blijven het daarin goed doen. De andere Vivaldi-partijen zijn op zoek, al is er hier en daar wat herstel mogelijk. Afwachten ook of N-VA marktleider blijft, of Vlaams Belang kan terug klimmen.

Met bijdragen van Kasper Goossens.