Wanneer een bubbel uitbarst – zoals recent met de bitcoin of in het begin van deze eeuw met de dotcom-aandelen, wordt telkens weer verwezen naar de zogenaamde Tulpengekte in Nederland tijdens het tweede kwart van de zeventiende eeuw. In werkelijkheid kan volgens Anne Goldgar, professor moderne geschiedenis aan het King’s College London, geen vergelijking worden gemaakt.

De Tulpenmanie was volgens haar immers helemaal geen bubbel. In haar boek ‘Tulipmania: Money, Honor and Knowledge in the Dutch Golden Age’ maakt Goldgar dan ook komaf met een groot deel van de verhalen en theorieën die aan de Hollandse tulpengekte worden gekoppeld.

Verzinsels

“Algemeen wordt gesteld dat de Tulpengekte een irrationeel en krankzinning fenomeen was, waarbij iedereen in Nederland – van de schoorsteenveger tot de aristocraat – was betrokken,” aldus professor Goldgar. “Dezelfde tulp werd op papier tot tien keer per dag verkocht, zonder dat ooit iemand de echte bloem in handen had.”

“Niemand wou de bloemen, maar wel de winsten. Het was een fenomeen van pure inhaligheid. Tulpen werden voor onbegrijpelijke prijzen verkocht. De bloemen hadden vaak meer waarde dan een Amsterdams herenhuis. Dankzij de tulpen werden fortuinen gemaakt en verloren, maar vooral werd de Nederlandse economie zwaar beschadigd.”

Handel was irrationeel

“Het merendeel van die verhalen is echter gewoon onwaar,” benadrukt Anne Goldgar. “De tulpenhandel was helemaal niet irrationeel. De bloemen vormden een nieuw luxeproduct dat de interesse van de opkomende rijke klasse trok. De prijzen stegen, maar dat was te wijten aan de moeilijke teeltmethodes, waarin heel veel energie moest worden geïnvesteerd.”

“Bovendien was er helemaal geen sprake van een koortsachtige handel, want in het algemeen kon een rustig en georganiseerd marktverloop worden geregistreerd. Bovendien kwamen de bloemen niet eindeloos met exploderende prijzen verder doorverkocht. Onderzoek heeft slechts één keer vijf verschillende eigenaars kunnen identificeren.”

© iStock

“Het is ook onzin te verklaren dat de tulpenkoorts het gevolg was van de pest die de regio had getroffen en die het leven uitzichtloos zou hebben gemaakt en zinloos gokken zou hebben aangemoedigd,” zegt Goldgar. “Er was weliswaar sprake van pest, maar de hoogste prijzen op de tulpenmarkt werden opgetekend op een ogenblik dat de epidemie al over zijn hoogtepunt was.”

“Zelfs de hoge tulpenprijzen blijken vaak geen enkele link met de realiteit te hebben. Er werden enkele exemplaren geregistreerd met een prijs van 5.000 gulden, waarvoor inderdaad ook een herenhuis kon worden gekocht, maar uiteindelijk haalden minder dan veertig exemplaren een prijs van meer dan 300 gulden. De meest bloemen waren veel goedkoper.”

Nergens sporen van faillissementen

Uiteindelijk blijken ook de verhalen van de crash volgens Goldgar niet meer dan een verzinsel. “Beweerd wordt dat de crisis werd veroorzaakt door onervaren beleggers, die geen besef over de spelregels hadden,” aldus de historica.

“Daarentegen moet waarschijnlijk worden gewezen naar een vrees voor dreigende overschotten op de markt. De meeste planten waren immers nog aan het groeien, zodat men geen goede inschatting over de uiteindelijke markt kon maken. Er moet ook worden vastgesteld dat nergens in de boeken sporen van faillissementen door de tulpenmanie kunnen worden teruggevonden. Evenmin blijken wanhopige investeerders zichzelf in de Hollandse kanalen te hebben gegooid.”

Satire

Er zijn volgens Goldgar echter een aantal elementen die verklaren waarom de tulpengekte tot een dergelijke mythe is kunnen uitgroeien. “Kort na de crash begon in Nederlands immers een bloeiperiode van satirische liederen en op pamfletten werd met de handelaars de spot gedreven,” zegt de auteur.

“Die teksten werden later in de zeventiende eeuw door schrijvers opgepikt. Op het einde van de achttiende eeuw werden die verhalen ook in het Duits en het Engels vertaald. Daarin vond Charles Mackay, die over massahysterie schreef, het verhaal, waarna de tulpengekte zijn weg vervolgde in allerlei publicaties en uiteindelijk ook in financiële en economische werken een plaats kreeg.”

“De tulpengekte was helemaal geen bubbel,” zegt Anne Goldgar nog. “Er is alleen sprake van een historisch gebeuren in een historische context.”