Volgend jaar in april vinden in Frankrijk opnieuw presidentsverkiezingen plaats. Sinds enkele weken is er in Frankrijk de steile opgang in de peilingen van journalist en “polemist” Éric Zemmour, die volgens de laatste peilingen zo maar tot 18% in de eerste ronde zou halen, wat meer is dan Marine Le Pen. Hij zou daarmee in de tweede ronde belanden, waar hij het met 45% tegen 55% wel zou moeten afleggen tegen de huidige President, Emmanuel Macron. 

Dit is allemaal behoorlijk indrukwekkend voor iemand die zich zelfs nog niet officieel kandidaat stelde, al is dit wel bijzonder waarschijnlijk nu. Zemmour dankt zijn populariteit aan zijn snedige tussenkomsten op televisie, die niet bepaald van controverse zijn gespeend, zeker niet omdat de man zich voluit profileert op het gevoelige politieke thema bij uitstek: migratie en integratie, waarbij hij naar eigen zeggen de politieke ideologie van het “Gaullisme” en het “Bonapartisme” verdedigt.

Zeker de laatste jaren was hij vaak te zien op de zender CNews, soms wel de “Fox News van Frankrijk” genoemd. De televisiezender werd door miljardair Vincent Bolloré uitgebouwd tot een forum voor controversiële debatten, wat een enorm succes bleek. Het werd de op één na meest bekeken nieuwszender in Frankrijk. 

De kansen van Zemmour in de eerste ronde

De opiniepeilingen geven op dit moment aan dat Macron de onbetwiste nummer 1 is in de eerste ronde, terwijl Zemmour samen met een peloton van Marine Le Pen en drie centrumrechtse figuren zouden strijden om de begeerde tweede plaats.

Xavier Bertrand, Valérie Pécresse en voormalig Brexit-onderhandelaar Michel Barnier zijn de voornaamste kanshebbers om kandidaat te worden van de Franse centrumrechtse partij “Les Républicains”, hoewel Bertrand, die volgens de peilingen het meeste van die drie kans maakt om Macron in de tweede ronde te verslaan, nu toch weer zou overwegen om los van de partij op te komen. Dit omdat Barnier naar verluidt wel eens de overhand zou kunnen halen in de interne strijd om de kandidaat van de partij te worden, die wordt beslecht op 4 december. Indien er uiteindelijk twee van die drie opkomen, heeft Zemmour een nog grotere kans om de tweede ronde te halen.

Zemmour haalt zijn kiezers vooral van de kiezers van Marine Le Pen, die ooit beloofde niet op te zullen komen indien er in haar kamp een meer populaire kandidaat zou opstaan. Daarboven slaagt Zemmour, die Le Pen als vulgair beschouwt, er echter in om ook centrum-rechtse kiezers aan te trekken. Hij zou bijna twee derde van de kiezers hebben overtuigd van de Franse “soevereinist” Nicolas Dupont-Aignan, die op een relatief constante 5 procent van het electoraat teert, en als gevolg daarvan is teruggevallen in de peilingen. Zemmour werd onlangs met alle égards ontvangen door de Hongaarse premier Viktor Orbán – een internationale proponent van het “populisme”, waarop een insider van Le Pen’s partij stelde: “Het is een teken dat hij [Orbán] Zemmour steunt en dat is slecht nieuws voor haar.”

Zemmour’s kansen in de tweede ronde

Indien de huidige trend doorzet, heeft Zemmour nog veel potentieel om kiezers van Le Pen te overtuigen, waardoor hij steeds meer kans maakt om de tweede ronde te halen. Een goed resultaat in de eerste ronde kan zijn kansen in die tweede ronde dan alleen maar vergroten.

Ook al verslaat Macron Zemmour op dit moment nog overtuigend in de peilingen voor de tweede ronde, betekenen scores tot 45% voor Zemmour dat hij zeker niet kansloos is. Er kan nog veel gebeuren tussen nu en april, om bijvoorbeeld een winter met steeds duurdere energieprijzen niet te noemen.

De minieme mogelijkheid moet worden vermeld dat de drie linkse kandidaten Jean-Luc Mélenchon, Yannick Jadot en Anne Hidalgo zich achter één gezamenlijke kandidaat scharen. Het blijft een kleine kans dat dit gebeurt, maar indien zowel Zemmour als Le Pen opkomen, kan een gemeenschappelijke kandidaat voor die drie met een gezamenlijke 23% wel eens de tweede ronde halen. 

Eén ontwikkeling is in elk geval overduidelijk: De populariteit van Le Pen is in vrije val, zowel in de eerste ronde als in een eventuele nieuwe eindstrijd met Macron. De drie kandidaten van “Les Républicains” hebben bovendien ook echt een “mainstream establishment” – profiel, ondanks de recente eurosceptische en immigratie-kritische uitlatingen van Michel Barnier, dus de parallellen met de campagne van Donald Trump in 2016 vallen moeilijk te ontkennen. 

Ontevreden centrumrechtse kiezers die verandering willen, zouden wel eens kunnen overwegen om deze keer naar de stembus te gaan. Zemmour is de “new kid in town”, en de verkiezing van Macron maakte duidelijk hoe grote omwentelingen goed mogelijk zijn in de Franse politiek. Macron startte immers slechts een jaar voor de Presidentsverkiezingen van 2017 met een eigen partij, hoewel hij voordien wel als Minister van Economie had gediend in het nogal onsuccesvolle socialistische kabinet van François Hollande.

Kortom, op dit moment kunnen we een overwinning van Zemmour niet uitsluiten. Hij beschikt over een groot stemmenreservoirvan zowel uiterst rechtse als centrumrechtse kiezers. En als hij nu niet wint, kan dit als voorbereiding voor een nieuwe poging in 2027 gelden.  

De ideologie van Zemmour

Er gaat geen dag voorbij of Zemmour wordt “xenofoob“, “extreem rechts” of zelfs “racistisch” genoemd. Zijn uitspraken over de islam, criminaliteit en integratie hebben ook geleid tot gerechtelijke onderzoeken en zelfs boetes “wegens het uitlokken van rassenhaat”. Daarover stelde Zemmour’s advocaat in juli wel dat in de loop der jaren “de heer Zemmour twaalf keer is vervolgd en we tien keer hebben gewonnen: we hebben ervoor gekozen om niet in beroep te gaan tegen één veroordeling”, terwijl een andere “nog steeds hangende is bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM)”. 

Zonder ophouden waarschuwt Zemmour voor wat hij de “grand remplacement” of “grote vervanging” noemt van de mensen met een “zuiver Franse achtergrond” door moslimimmigranten. Daarbij voegt hij er altijd wel aan toe dat hij zelf een Jood van Algerijnse afkomst is. Zemmour is een groot voorstander van “assimilatie, wat een pijnloze integratie mogelijk maakt”. In dat verband wil hij dat er een verbod op “niet-Franse” voornamen” komt, iets wat in zekere vorm in Frankrijk tot 1993 van kracht was. Hij ziet het als een methode om mensen toe te laten om hun eigenheid te behouden via de familienaam en de Franse cultuur op te dringen via de voornaam, waarbij hij graag verwijst naar de bekende Franse zanger Charles Aznavour. 

In welke ideologische categorie men hem ook onderbrengt, het is dan ook duidelijk dat Zemmour het staatsgeweld als nuttige methode ziet om de integratie van vreemdelingen te bevorderen, waarbij hij zichzelf consequent een geslaagd voorbeeld van integratie noemt.

Hij wijst daarbij de kwalificatie “extreem-rechts” van de hand, door te stellen dat het gebruik ervan gewoon neerkomt op de “oude stalinistische methode van de jaren dertig, die erin bestaat alle tegenstanders als “fascisten” te behandelen”. Volgens Zemmour vertegenwoordigt hij niet meer of niet minder de standpunten van “de RPR in 1990”, de partij die voorganger is van “Les Républicains”.

Zemmour benadrukt ook steeds dat hij helemaal geen racist is. Vorige maand nog won hij een rechtszaak over een zoveelste controverse, toen het Hof van beroep te Parijs oordeelde dat “geen van de uitspraken [van Zemmour] gericht was tegen alle Afrikanen, immigranten of moslims, maar slechts tegen fracties van deze groepen”.

Toch zal uiteraard op een bepaald moment de vraag komen wat te doen met zij die weigeren of niet in staat zijn te “integreren” of te “assimileren”. In dit verband raakte Zemmour in 2014 zwaar onder vuur, toen hij in een interview met de Italiaanse krant Corriere della Sera zei dat het vertrek van de moslimbevolking van Frankrijk “onrealistisch is, maar de geschiedenis is soms verrassend. Wie zou in 1940 hebben gezegd dat een miljoen Pieds-Noirs twintig jaar later Algerije zouden hebben verlaten om naar Frankrijk terug te keren? Of dat na de oorlog vijf of zes miljoen Duitsers Midden- en Oost-Europa, waar zij eeuwenlang hadden gewoond, zouden hebben verlaten”.

Uit alles blijkt dat Zemmour oprecht geen voorstander is van deportatie, maar het toont aan hoe overheidsmaatregelen om de integratie van immigranten te bevorderen – iets wat over nagenoeg het hele politieke spectrum steun geniet – allesbehalve evident zijn. Van zodra de Staat definieert wat “integratie” betekent – zeker de Franse staat, die in dit opzicht een twijfelachtige geschiedenis heeft – kan men maar beter op zijn hoede zijn. 

Dit maakt ook duidelijk hoe gevaarlijk ongecontroleerde immigratie is. Op een gegeven moment kunnen politici – niet alleen Zemmour, maar ook Macrons minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin – hun toevlucht wel eens nemen tot verregaande staatsinterventie, in een wanhopige poging te voorkomen dat de samenleving uiteenvalt in verschillende groepen die niet meer met elkaar omgaan. Omwille van zijn gretigheid om de macht van de Staat te gebruiken om sociale veranderingen te bewerkstelligen wordt Zemmour dan ook op de vingers getikt door Professor Jacques Garello, een prominente liberaal-conservatieve intellectueel die ooit de Franse liberaal-conservatieve presidentskandidaat Alain Madelin adviseerde. Volgens Garello is Zemmour een “totalitair”,  die erop gebrand is om “de nieuwe burger te gaan trainen”.

Zemmour over de EU en economisch beleid

Zemmour stelde meermaals de overheersing van Frankrijk door “vreemde” machten – waarbij hij zowel op Brussel als op Berlijn doelt – aan de kaak. Toch wil hij niet dat Frankrijk de Europese Unie verlaat. Daarover zei hij: “We kunnen 70% van de mensen verenigen met mijn ideeën over identiteit, immigratie. Maar wat Europa betreft, laten we het best voor wat het is. […] Er zijn zoveel dingen te doen dat ik kiezers niet in twee wil opdelen.”

Iemand van Zemmour’s team van adviseurs vertrouwde bovendien anoniem aan het tijdschrift Capital toe dat “we op economisch vlak geloofwaardig willen zijn, wat avonturen zoals het verlaten van de euro of de Unie uitsluit”. 

Ook zei hij:   

“Wij worden geconfronteerd met een dramatische vaststelling: het handelstekort en de staatsschuld nemen voortdurend toe, terwijl de Franse industrie aanzienlijk verzwakt is, zoals blijkt uit de gezondheidscrisis en onze moeilijkheden om aan maskervoorraden te komen. We moeten dus de federalistische droom opgeven die sommige van onze leiders koesteren en onze belangen prioritair behartigen in het kader van de Europese Unie, iets wat Duitsland uitstekend doet. Dit door het verdedigen van een moratorium op nieuwe vrijhandelsakkoorden en door het promoten van het idee van een ‘Buy European act’.”

Ondanks zijn ijver voor protectionisme is Zemmour naar verluidt wel voorstander van “lagere belastingen, (…) om onze bedrijven in staat te stellen hun concurrentievermogen te herwinnen. (…) De prioriteit moet zijn om de belastingen op productie in veel grotere mate te verlagen dan wat de regering van Emmanuel Macron heeft gedaan.” – aldus opnieuw de anonieme adviseur, die verder toevoegt: “[Zemmour] gelooft sterk in het verlagen van de belasting op benzine”, omdat dit hem kan helpen de steun van de “Gele hesjes” te verzekeren.  

Het tijdschrift Capital voegt hieraan toe dat Eric Zemmour in plaats van het aantal ambtenaren te verminderen of te bezuinigen op sociale uitkeringen, het voordeel van sociale uitkeringen wil voorbehouden aan Fransen en buitenlanders die belastingen betalen. Dit voorstel zou de belangstelling voor de hervormingen die de Britse premier Cameron in 2016 met de EU heeft onderhandeld, enkele maanden voor de Britse kiezer uiteindelijk toch voor Brexit stemden, wel eens opnieuw kunnen aanwakkeren. Wat Brexit betreft, gaat Zemmour ook voluit in tegen de consensus binnen medialand. Hij stelde dat “de Engelsen de slag om Brexit hebben gewonnen”. 

Een Franse Trump?

In een artikel vergelijkt de Franse columniste Anne-Elisabeth Moutet Zemmour met Donald Trump. Volgens haar zijn er duidelijk verschillen, al was het maar omdat “ik, in tegenstelling tot mijn rivalen, al mijn boeken zelf schrijf”, zoals Zemmour het zelf formuleert. De gelijkenissen zijn echter overduidelijk, zoals Moutet opmerkt: 

 “Zemmour spreekt, net als andere populisten, kiezers aan (en velen die niet langer kiezen) die wanhopig op zoek waren naar een kandidaat die hun zorgen ter harte neemt. Hij is bezig met waarvoor ze angstig zijn: het verlies van de Franse identiteit en de toenemende onveiligheid, zaken die volgens hem worden veroorzaakt door de ongecontroleerde immigratie.”

en:

“Wat interessant is aan Zemmour is dat, net als bij Donald Trump, zijn groeiende schare aanhangers zijn verbale uitspattingen afdoet als gewoon “’Le Z’ is weer eens ‘le Z’”. In een land waar uitgesproken meningen al eeuwenlang hooghartig moeten worden verdoezeld – er is een reden waarom de Franse pers gedurende decennia geld verloor, voor de komst van het internet – wordt Zemmour vooral gezien als een onbehouwen ‘shock jock’, niet als een gevaarlijke fascist – behalve dan bij de weldenkende klasse, die hij woedend maakt. Dit komt hem natuurlijk goed uit.”

Tenzij het succes van Zemmour een media-zeepbel blijkt te zijn die snel weer barst, kunnen de verkiezingen in Frankrijk wel eens heel interessant worden.