“Wat komt er nog allemaal naar boven? Een biecht, inclusief de tranen, waarin ze onze partij en de politiek mee in de modderpoel trekt?” Een kopstuk van Open Vld maakt zich zorgen, en hij is niet de enige in de Wetstraat, over de zaak El Kaouakibi. Ruim een jaar geleden verliet Sihame El Kaouakibi (36) haar partij, Open Vld, nadat de druk onhoudbaar was geworden: de stroom van beschuldigingen rond fraude en oplichting werd te sterk. Maar tot vandaag blijft de handel en wandel in de saga rond het Vlaams Parlementslid de voorpagina’s beheersen: nu volgt het nieuws dat de fiscus het loon van El Kaouakibi in het Vlaams Parlement (dat ze blijft krijgen) in beslag neemt. Belangrijker is dat het Antwerpse parket klaar is met haar onderzoek, en de opheffing van de parlementaire onschendbaarheid vraagt. Die komt er ongetwijfeld, en dan moet de Raadkamer in Antwerpen beslissen of er een proces komt. Ook dat lijkt onvermijdelijk. Timing is daarbij alles. Want in 2023 staat de Wetstraat aan de vooravond van een verkiezingsjaar. Een dergelijk onfris verhaal, in combinatie met een VRT-documentaire die gemaakt wordt rond El Kaouakibi, zorgt voor hoofdbrekens. Over het moment wanneer die documentaire komt is “nog geen duidelijkheid”, zegt de VRT.

In het nieuws: El Kaouakibi vraagt, tevergeefs, dat de fiscus haar loon bij het Vlaams Parlement, niet in beslag neemt.

De details: De Antwerpse is nog steeds Vlaams Parlementslid, al kwam ze al bijna twee jaar niet meer opdagen in het halfrond.

• “Hoe groot wordt de schade voor ons, als partij?“. Het was een vraag die deze zomer op tafel kwam, bij de obligate vooruitblik die men maakt voor een nieuw politiek jaar. En voor Open Vld blijft daarbij, los van alle bekommernissen rond de federale ploeg, de positionering van Vivaldi en premier, één grote onzekerheid rondcirkelen: Sihame El Kaouakibi.
• De sociaal onderneemster was de eerste twee jaar van de legislatuur een absolute ster in het Vlaams Parlement, waar ze zichzelf regelmatig afzette van de centrumrechtse coalitie, en extra pigment gaf aan de Open Vld-fractie: een nieuwe it-girl in de Wetstraat leek geboren voor de Vlaamse media, die hele krantenpagina’s en weekendbijlages vulden met diepgaande vraaggesprekken.
• In februari van 2021 leek er maar weinig aan de hand, toen El Kaouakibi in conflict kwam met enkele leden van de raad van bestuur van haar eigen vzw Let’s Go Urban, die een onafhankelijke audit vroegen.
• Maar een intern lek bij Open Vld was benzine op het smeulend vuurtje: daarin kwam naar boven dat de Antwerpse bij haar komst naar Open Vld had bedongen dat ze 53.000 euro van de partij kreeg, als ’tekenpremie’, om haar persoonlijke campagne te ondersteunen in 2019. Dat is een totaal ongebruikelijke praktijk in de Belgische politiek, waar kandidaten doorgaans zelf geld toestoppen aan campagnes. Het zette kwaad bloed in eigen rangen, en het deksel ging eraf.
• De onafhankelijke audit die volgde, legde maar het topje van een ijsberg bloot: in het kluwen van vzw’s, die voor miljoenen subsidies gekregen hadden van de politiek, maar evengoed investeringsgeld van captains of industry, waaronder Thomas Leysen en Luc Bertrand, zaten een pak vennootschappen van El Kaouakibi en haar partner Erika Xuan Nguyen. En daarbij was manifest sprake van het illegaal doorsluizen van die subsidies en investeringen, naar de privé-zakken van beiden. Beiden bouwden zo op enkele jaren tijd een vastgoedportefeuille uit, die meer dan 2 miljoen euro waard is.
• Naast discussies voor de handelsrechtbank, die een aantal van de vennootschappen die leeg gehaald waren failliet moest verklaren, sprong de Centrale Dienst voor Bestrijding van de Corruptie (CDBC), op de zaak. Zij leidden de ondervragingen, al was dat wel enigszins speciaal omdat El Kaouakibi al die tijd Parlementslid bleef, en dus enige speciale juridische bescherming geniet: Parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA) moest zo telkens meekijken over de schouders van de speurders, om te zien of alles correct en wettelijk verliep.
• El Kaouakibi haar politieke loopbaan is de facto dan wel dood en begraven, juridisch en technisch gezien loopt ze nog steeds rond als volksvertegenwoordiger: de Antwerpse nam wel ontslag uit haar partij Open Vld, maar behield mooi haar mandaat én salaris als Vlaams Parlementslid.
• Dat zette dan weer veel kwaad bloed, omdat ze telkens met een nieuw ziektebriefje afwezig bleef, maar wel het royale salaris bleef ontvangen. Speciaal om dat wat te beteugelen stemde het Vlaams Parlement een reglementswijziging: wie te lang ziek blijft, verliest 40 procent van het salaris. El Kaouakibi viel terug op 3.000 euro netto per maand.
• Het gerechtelijk onderzoek van de CDBC, dat officieel draait om “valsheid in geschrifte, fouten in de boekhouding, subsidiefraude, misbruik van vennootschapsgoederen en misbruik van vertrouwen”, was in mei al klaar. Maar de gerechtelijke molen draait langzaam in België, pas nu blijkt ook het Antwerpse parket haar eindvordering afgerond.
• Ze vragen nu de logische doorverwijzing naar de Raadkamer, zo schrijft Het Laatste Nieuws, de laatste stap voor er een proces kan komen. Tegelijk moet het Vlaams Parlement nu stemmen over het opheffen van de onschendbaarheid van hun collega: dat wordt een formaliteit, want in het halfrond is geen enkele sympathie voor de ex-partijgenoot of collega.
• Maar interessanter is dat de Parlementsleden van de Commissie voor Vervolgingen dan ook meteen inzage krijgen in het dossier, en El Kaouakibi zelf haar kan komen verdedigen voor haar collega’s. Dat kan meteen een eerste keer worden dat de Antwerpse introspectie toont, of een boodschap van berouw de wereld instuurt.

Waarom dit ertoe doet: De affaire spreekt tot de verbeelding. En is allerminst ‘afgerond’ op de bühne en in de media.

• Wat opviel, toen de hele zaak in februari vorig jaar losbarstte, was de verbetenheid waarmee El Kaouakibi en haar hele entourage aanvankelijk de verdediging voerden. In alle toonaarden, zeker op de eigen sociale mediakanalen, werd ontkend dat er sprake was van een probleem, laat staan een fout.
• Assertief en strijdlustig verscheen El Kaouakibi op een zelf georganiseerde persconferentie, live uitgezonden op de kanalen van de openbare omroep, waarbij er een hoofdrol was weggelegd voor de advocaat die daar plots optrad namens de Antwerpse: niemand minder dan Johan Vande Lanotte (Vooruit). Het socialistische kopstuk maakte urenlang brandhout van de aantijgingen tegen de toen nog Open Vld’ster, een optreden dat hem achteraf bijzonder kwalijk genomen werd door de partijtop. “Wij hadden hier niets mee te maken als partij, en plots zie je daar een oud-kopstuk verschijnen. Ongepast.”
• Toen in de dagen en weken nadien een cascade aan bezwarende feiten en documenten lekten, en het deksel helemaal van de beerput vloog, ging het kop in kas bij El Kaouakibi, die sindsdien geen enkele verklaring meer aflegde. Haar advocaten, de flamboyante broers Omar en Mounir Souidi, schreeuwden initieel nog haar onschuld uit, en hadden het over “karaktermoord”. Een jaar later komen zij niet meer voor in het toneelstuk: ze zouden niet langer werken voor El Kaouakibi. Die hult zich verder in stilzwijgen.
• Maar met het proces in aantocht, meer dan vermoedelijk in 2023, komt daar onvermijdelijk verandering in: de Antwerpse heeft dan geen keuze dan zich te moeten verantwoorden, voor de rechtbank, bij een waslijst aan beschuldigingen.
• In tussentijd blijft het verhaal woekeren, omdat het zo aanspreekt: elk bericht met haar naam en foto op de nieuwssites leidt steevast tot hoge klikcijfers. En elke voorpagina is een hit: vandaag focust Het Laatste Nieuws andermaal op haar loon als Parlementslid, dat maar blijft doorlopen, tot onbegrip van velen. Want daar heeft de fiscus nu bezwarend beslag op laten leggen: een teken dat ook de belastingsdienst nu al het onderste uit de kan wil halen om iets te recupereren van de rokende put die El Kaouakibi achterlaat. Want ook haar belastingen werden blijkbaar niet betaald zoals het hoort, ze zou “een significant bedrag” moeten aan de fiscus.
• Tegelijk houdt het stilzwijgen van El Kaouakibi ook een soort ‘stilte voor de storm’ in: ze kon haar systeem van afroming van de subsidies maar organiseren, omdat de politiek en enkele grootindustriëlen blijkbaar zo gretig in de rij stonden om geld uit te delen aan haar projecten en vzw’s. Een boekje opendoen over dat aspect van haar handelen, zou dus stevige schade kunnen opleveren, voor een rijtje bekende namen.

Wie gaf allemaal geld? De lijst lijkt wel eindeloos.

• Eén voorbeeld dat meteen tot de verbeelding spreekt, is een subsidie van 400.000 euro die Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (Open Vld) in 2017 gaf aan El Kaouakibi. Daarmee moest het Urban Center gerenoveerd worden, een nieuwe danscentrum aan het Kiel in Antwerpen. Bijzonder pijnlijk was de vaststelling dat daarbij doodleuk 320.000 euro vooraf overgemaakt werd, als voorschot, zonder één factuur. Daarvoor was alvast geen duidelijke wettelijke basis, en later zou er geen enkele factuur volgen als bewijs, ondanks aanmaningen.
• Het is maar één voorbeeld uit een lijst die de Inspectie voor Financiën opmaakte, voor alle subsidies die El Kaouakibi sinds 2012 aanvroeg én kreeg. In totaal gaat het om 18 dossiers en 1.363.622 euro aan Vlaamse subsidies.
• Het was de N-VA, van Vlaams minister van Begroting Matthias Diependaele, die dat Vlaams subsidiegeld liet onderzoeken. Het rapport toonde volgens hem “systematisch en symptomatisch misbruik van subsidiestromen” aan, maar het toonde evengoed aan dat er grove fouten gemaakt zijn door de administratie en de kabinetten bij de wettelijkheid van de dossiers en de opvolging.
• Maar evengoed waren er enorme bedragen vanuit het federale niveau. WannaWork, het commerciële agentschap voor jobs van El Kaouakibi, kreeg in 2018 een subsidie van 450.000 euro van toenmalig minister van Digitalisering Alexander De Croo (Open Vld). Volgens VTM Nieuws sluisde ze daarvan minstens 89.000 euro door naar haar eigen privévennootschap.
• En niet alleen Open Vld-kopstukken deelden gretig subsidiegeld uit: nog een vzw van El Kaouakibi, ‘We Love BXL’ kreeg in 2017 van toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) ook plots 200.000 euro toegestopt “om Molenbeekse jongeren te betrekken in de strijd tegen radicalisering”, hoewel ze als Antwerpse heel weinig ingebed was in de Brusselse wijken. Ook daar bleek achteraf overheidsgeld weggesluisd voor eigen gebruik.
• En daar houdt het voor N-VA niet op: want de stad Antwerpen, met destijds schepen van Jeugd Nabilla Ait Daoud (N-VA) deelde voor miljoenen uit aan Let’s Go Urban, het initiële project van El Kaouakibi. Sinds 2014 zou er in totaal voor liefst 5,2 miljoen euro aan stedelijke subsidies aan die vzw zijn uitgekeerd. Naast budget van Ait Daoud kwam dat voornamelijk via het stedelijk onderwijsproject A’REA 2020. Onrechtstreeks kwam er zo ook kritiek op het gebrek aan toezicht door Onderwijsschepen Jinnih Beels (Vooruit), of Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA).
• Tot nu toe veegde alle betrokken politici beschuldigingen dat ze El Kaouakibi “een voorkeursbehandelingen” zouden gegeven hebben van tafel. Zowel Gatz als De Croo, of Jambon en De Wever claimden dat ook zij om de tuin waren geleid: “Het is toch niet meer ernstig dat het slachtoffer van de inbraak wordt verwisseld met de dader“, zo stelde De Wever in de Antwerpse gemeenteraad, waarbij hij zwaaide met een financiële audit, die niet wees op enige speciale behandeling voor het Vlaamse Parlementslid en haar dossier.

En nu? Blijft het feit dat El Kaouakibi nog steeds veel schade kan berokkenen, politiek dan. Zeker wanneer ze uiteindelijk zal spreken. En dat komt, in documentairevorm, op de VRT.

• Wordt 2023 een verkiezingsjaar of niet? Die vraag houdt al langer de Wetstraat in de ban, al verkleinen de kansen als er een enorme economische storm over heel Europa trekt. Onder meer het dossier over de loonnormwet, waarbij de vakbonden meer marge eisen in loonsonderhandelingen, en dat steevast genoemd wordt als mogelijke struikelsteen voor De Croo I, wordt dan klein bier in het geheel van de sociaal-economische uitdagingen.
• Los daarvan, of het nu stemmen is in 2023 of 2024, dreigt de affaire El Kaouakibi wel in electoraal vaarwater te komen. Want in de logische timing komt het proces volgend jaar voor. En dan steekt ongetwijfeld de mediastorm rond haar persoon in alle hevigheid terug op.
• Daarbij kijkt de Wetstraat met enig afgrijzen naar een documentaire die journalist Eric Goens voor de VRT momenteel aan het draaien is. Daarbij kreeg hij, als enige van de pers, toegang tot El Kaouakibi op een aantal cruciale momenten in heel haar val. Tel daarbij een aantal gesprekken die hij al opnam, waarin ze haar versie van de feiten doet, en er rolt straks een egodocument naar buiten dat kan tellen, en golven zal veroorzaken.
• In Dag Allemaal lichtte Goens al eerder een tipje van de sluier:
  • Hij heeft het over “een publieke biecht”, die El Kaouakibi zal doen.
  • “De interviews die ik met haar deed, zijn bij momenten erg ontluisterend. Het zijn vaak harde maar ook oprechte confrontaties.”
  • Daarbij lijkt het ook alsof El Kouakibi zelf ook een stuk als slachtoffer zal worden neergezet: “Ze schudt ook niet constant het hoofd als ik haar de beschuldigingen voor de voeten gooi. Maar dat er in de nasleep van deze zaak veel onzin is verteld, is al even duidelijk. Wie fout is, moet op de blaren zitten. Maar de publieke schandpaal van social media is degoutant.”
• Meteen is over de uitzending van die documentaire, en de timing, wel veel te doen. De makers wilden net wachten op het verloop van het juridisch onderzoek, om ook die spanningsboog in het verhaal mee te nemen. Die voorwaarde lijkt nu stilaan ingelost, als straks haar onschendbaarheid wordt opgeheven. In Dag Allemaal zei Goens dat hij “niet zou zwichten voor politieke druk”. Bij de VRT zelf zeggen ze “dat er op dit moment nog geen duidelijkheid is” over wanneer de documentaire wordt uitgezonden.
• In oktober vorig jaar reageerde Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert ontstemd op het project van de VRT: “Onbegrijpelijk dat de openbare omroep belastinggeld spendeert aan iemand die iedereen om de tuin leidde. Waarom geld spenderen om hier een forum aan te bieden?”, tweette hij toen.
• Vandaag blijft de bekommernis bij Open Vld huizenhoog, al blijft ze achter de schermen. Niemand wil zich ‘verbranden’ aan commentaar. “Maar uiteraard wordt dat afwachten: iemand die op dergelijke manier fraude heeft gepleegd en mensen om de tuin heeft geleid, zeker in onze partij ook, met welke beschuldigingen gaat die allemaal zwaaien om haar eigen rol af te zwakken?”, zo is bij een liberale topper te horen. “Het beeld dat gaat blijven hangen van de politiek, zal vrees ik dodelijk zijn. En is dat wat men wil bij de openbare omroep, de antipolitiek nog voeden?“
• Net omdat El Kaouakibi zo opgehemeld werd in bepaalde milieus, maar evengoed omdat er in extreemrechtse kringen een enorm leedvermaak leeft, spreekt haar publieke val zo tot de verbeelding: het is een politieke thriller, maar ook een puur human interest-verhaal met voorlopig nog een erg open einde.

Om te volgen: Overleg over Ventilus.

• De Vlaamse regering verkast vandaag naar Brugge, naar het provinciehuis, waar de minister-president Jan Jambon (N-VA), de vice-ministerpresidenten Bart Somers (Open Vld) Ben Weyts (N-VA) en Hilde Crevits (cd&v) als ook minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) aanschuiven. Daar zien ze, in drie shiften, alle betrokken burgemeesters van de West-Vlaamse gemeenten waar de hoogspanningskabel Ventilus straks moet passeren.
• Dat dossier zorgt voor hoogoplopende spanning, in de streek, maar bij uitbreiding ook in de Vlaamse regering zelf: voor de zomer wilde niemand de knoop doorhakken.
• Hoewel het technisch complex ineen zit, komt het er op neer dat de windmolenparken op zee, die nog fors gaan uitbreiden, een stroomverbinding nodig hebben die veel robuuster is dan de huidige. Maar die nieuwe verbinding stuit op verzet: hoogspanningskabels botsen uiteraard op NIMBY, not in my back yard.
• Politiek gezien hebben de lokale burgervaders goud geroken: heel wat lokale actiegroepen hebben al duidelijk gemaakt dat ze de kabels niet in de lucht willen, maar wel onder de grond. Alleen: de intendant die de zaak moest ontmijnen en onderzoeken, kwam met wel heel duidelijke conclusies. Een netwerk onder de grond kost liefst 5 miljard euro meer, 6,4 miljard tegen 1,6 miljard en zal veel later klaar zijn.
• Alleen, het Belgische juridische systeem zit ondertussen zo ineen dat als een aantal lokale actievoerders, laat staan lokale besturen, zich systematisch en juridisch gaan verzetten tegen een groot bouwproject, dat er heel moeilijk kan komen. Jarenlange procedures, en een ultieme Raad voor Vergunningsbetwisting die heel hoge percentages van vernietiging van aanvragen haalt, kunnen de facto heel de zaak saboteren.
• Er moet dus eigenlijk een vergelijk gevonden worden, een soort pacificatie, die er destijds ook was rond de Oosterweelverbinding in Antwerpen.
• Vandaar dat men de burgemeesters nu wil zien. Alleen, de energiecrisis levert een enorme stok achter de deur voor de twee coalitiepartners die zich eigenlijk scharen achter het realistische scenario van bovengrondse leidingen. Open Vld doet dat openlijk, N-VA aarzelt, om dat het lokaal nogal wat inbedding heeft.
• Cd&v schaarde zich manifest achter de actievoerders en burgemeesters, en ligt al lang dwars. Het is afwachten of zij die houding kunnen blijven voeren. Met torenhoge energiefacturen en een enorme push om meer te investeren in groene energiebronnen, is het moeilijk te verantwoorden om nog eens 5 miljard toe te voegen aan de Vlaamse stroomfactuur.

Nog om te volgen: Europa wil ‘ongeziene interventie’ in de energiemarkt; ook belasting op overwinsten wind-, zon- en kernenergiebedrijven ligt op tafel.

• De EU denkt niet alleen aan een prijzenplafond voor gas om de torenhoge energieprijzen het hoofd te bieden. Naar aanloop van de top van de Europese energieminsters op 9 september, gonst het van de geruchten over mogelijke voorstellen om de chaos op de energiemarkt de kop in te drukken.
• Soms zijn er ook officials die onomwonden zeggen wat op tafel ligt; Mechthild Woersdoerfer, adjunct-directeur-generaal van de afdeling energie van de Commissie, is zo iemand. Volgens Woersdoerfer onderzoekt de Europese Commissie namelijk of het mogelijk is belasting te heffen op de uitzonderlijke winsten die bedrijven boeken door de stijgende energieprijzen. Dat vertelde ze aan het persagentschap Reuters.
• EU-lidstaten zijn elk verantwoordelijk voor hun eigen belastingheffing, maar de Commissie heeft in mei al eens geopperd dat regeringen de winsten kunnen belasten die energiebedrijven maken door de torenhoge gasprijzen, en dat ze de opbrengst hiervan kunnen gebruiken om hogere elektriciteitsrekeningen te compenseren.
• Daarbovenop: door de koppeling tussen de gas- en de stroomprijs, maken ook de kerncentrales, maar eveneens wind- en zonnenergieproducenten, superwinsten. Die koppeling tussen gas en elektriciteit wil de Commissie eigenlijk afschaffen. De vraag is alleen wat dan in de plaats komt, als mechanisme.
• Italië heeft overigens al, onder de aftredende technocraat Mario Draghi, een belasting op overwinsten in de energiesector ingevoerd. Op Europees niveau ligt dit wat moeilijker: voor elke belastingheffing die voor de hele Unie zou worden doorgevoerd, is de goedkeuring van alle 27 lidstaten vereist, een hoge drempel voor goedkeuring.

Genoteerd: De liberalen van MR willen plots een Franse haatprediker op de lijst van gezochte personen, en dat moet zowaar op de kern besproken worden.

• Beetje consternatie vanmorgen in de Wetstraat: “België mag niet de vluchtplaats van de radicale islam worden. We moeten handelen zonder te wachten”, zo tweette Georges-Louis Bouchez (MR).
• Hij kondigde aan dat de MR officieel vraagt, via de kern, om “onmiddellijk imam Hassan Iquioussen (58) op de lijst van gezochte personen te zetten, na contact met de Franse autoriteiten”.
• Bouchez reageert fel, omdat de man, met dubbele Frans-Marokkaanse nationaliteit, helemaal in het nieuws zit in Frankrijk omwille van zijn systematische haatpreken. De Franse Raad van State wees hem onlangs uit naar Marokko. “Deze man heeft lak aan essentiële waarden van de Franse Republiek en dat kunnen wij niet dulden”, zo reageerde de Franse minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin . Alleen, in Lourches, bij het Noord-Franse Valenciennes, is de vogel gaan vliegen: de imam is op de vlucht. Een prefect in Frankrijk suggereerde dat hij naar België is gevlucht, maar dat blijft niet meer dan giswerk.
• “Voor een partij die het al moeilijk vindt om burgemeesters in de strijd tegen drugs iets meer slagkracht te geven, omdat ze “geen sheriffs willen”, was dit wel erg sterk sheriff-gedrag”, zo is nu binnen Vivaldi te horen. Want zomaar mensen op een lijst zetten van “gezochte personen”, zonder dat die een misdrijf hebben gepleegd in België, of voorkomt op een lijst van de Belgische veiligheidsdiensten? Het deed de wenkbrauwen fronsen bij sommigen in de federale ploeg.
• Een beetje onderkoeld is bij de minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne (Open Vld) te horen dat “de persoon in kwestie blijkt spoorloos te zijn in Frankrijk”. “Maar vooralsnog is er geen bevestiging dat hij zich in ons land zou bevinden”, zo reageert woordvoerder Edward Landtsheere.
• “De Belgische inlichtingen- en veiligheidsdiensten laten niets aan het toeval over en staan in contact met de Franse diensten. Als effectief blijkt dat hij zich in ons land bevindt, dan zal de procedure buitenlandse haatpredikers worden gevolgd. Wat betekent dat hij het land zal worden uitgewezen. Daarvoor is geen beslissing nodig van de kern.”

Met bijdragen van Laurens Bouckaert.