Met Arizona in de problemen, kan en mag formateur Bart De Wever (N-VA) een andere richting uitkijken. Gedacht wordt om Vooruit, dat dwarsligt, te vervangen door Open Vld. Vlaams Parlementslid Egbert Lachaert (Open Vld) solliciteert openlijk.

Key takeaways

• Egbert Lachaert lijkt te hopen op regeringsdeelname, maar beseft dat de kans klein is.
• Verschillende opties om Open Vld in een regering te krijgen worden onderzocht.
• Tegelijk hopen de onderhandelende partijen toch op een doorstart van Arizona. Dat hangt af van MR en Vooruit.

In het nieuws: Egbert Lachaert wil in de volgende regering, zoveel is duidelijk.

• “Als ons land ontploft, en de begroting maand na maand verder ontspoort, zijn we verantwoordelijke democraten en kent men ons telefoonnummer”, zegt Lachaert in Villa Politica. Een duidelijke hoop op regeringsdeelname kan eigenlijk niet. Achter de schermen is bij de liberalen te horen dat een aantal van hen het vervelend vinden dat ex-voorzitter Tom Ongena (Open Vld) op de avond van de verkiezingen direct duidelijk maakte dat zijn partij in de oppositie zou zetelen. Open Vld zou te resoluut zijn geweest. Daar nu van terugkomen is erg lastig.
• Dat beseft ook Egbert Lachaert, die toch ook vooropstelt dat “Arizona eigenlijk een logische coalitie is”. “Het zijn de partijen die in juni de verkiezingen wonnen, en in oktober ook. Ze zijn overal samen in coalities gegaan: in deputaties, steden, gemeenten, de Vlaamse regering…” Lachaert wil niet zeggen of Arizona dan zijn voorkeur heeft, maar haalt wel aan dat hij denkt dat er een kans is dat De Wever en de anderen eruit zijn voordat de formateur dinsdag weer naar de koning moet.
• Lachaert ziet ook dat cd&v-voorzitter Sammy Mahdi duidelijk ‘nee’ zei tegen een Zweedse coalitie waarin Vooruit vervangen wordt door Open Vld. Mahdi noemde dat “niet bespreekbaar” omdat de Zweedse coalitie maar 1 zetel op overschot heeft. “Een meerderheid van één enkele zetel (…) is geen ernstige poging, ik denk dat de meeste mensen dat wel weten”, zei Mahdi eerder deze week in De Afspraak. “Ik merk dat een aantal van die partijen in de modus zitten om de Arizonacoalitie te maken”, concludeert Lachaert.
• “Wij zijn beleefde mensen. Wie met ons wil praten, kan ons opbellen. Maar we weten niet eens welke vraag er zou voorliggen op dit moment”, vervolgt de Open Vld’er. Lachaert zegt begrepen te hebben dat er nog altijd geen formeel contact is geweest tussen De Wever en huidig Open Vld-voorzitter Eva De Bleeker. “Het is ons onduidelijk wat men wil van Open Vld”, zegt hij.
• Egbert Lachaert hekelt die onzekerheid en roept op om open kaart te spelen. “Formuleer een heldere vraag en zeg wat je van ons verwacht. Maar als de eerste de beste partijvoorzitter op tv komt zeggen dat we er niet bij mogen, dan weet ik niet goed welke vraag er ligt op dit moment”.

Optie met weinig gezichtsverlies

De opties: Een ‘gewone’ vervanging, gedoogsteun of iets experimenteels?

• De meest logische optie waar al de hele week over gesproken wordt, is een vervanging. Arizona, met Vooruit, heeft een comfortabele meerderheid van 82 zetels. Die vervangen door de Zweedse coalitie geeft 76 op 150 zetels, zoals gezegd dus een krappe meerderheid. Bovendien is er dan geen Vlaamse meerderheid: N-VA, cd&v en Open Vld hebben dan 42 van de 90 Vlaamse zetels. Daar is De Wever altijd principieel tegen geweest.
• Open Vld-kopstuk Maurits Vande Reyde gaf na de verkiezingen van juni te kennen dat hij een minderheidsregering zonder Vooruit met gedoogsteun wel een optie vindt. Open Vld zou dan als verliezende partij woord houden en geen lid worden van de regering. Tegelijk steunt men wel de centrumrechtse minderheidsregering van De Wever. Die minderheidsregering heeft dan 69 zetels.
• Een andere optie is een verkort engagement van twee jaar. In die twee jaar zouden dan hervormingen uitgetekend moeten worden, waarna er nieuwe verkiezingen volgen. Dat idee borduurt voort op het ‘minikabinet’ van De Wever, dat nog voor de verkiezingen door cd&v en de socialisten werd afgeschoten. Zoiets lijkt de meest comfortabele optie voor de liberalen om geen gezichtsverlies te leiden. Maar aangezien zoiets weinig steun vindt, lijkt het slechts een proefballonnetje.

Wie doet er toegevingen?

Om te volgen: Dan toch ‘gewoon’ terug naar Arizona?

• In de halve week die De Wever rest, zal hij moeten kijken of hij toegevingen kan doen aan Vooruit. De socialisten houden hun harde lijn aan: de belastingplannen van De Wever zijn onvoldoende, vinden zij. Vooruit wil extra belastingen op vermogen zodat “de bijdragen eerlijker verdeeld worden” en grote vermogens meer bijdragen aan de financiering.
• MR wil voorlopig geen toegevingen doen aan Vooruit. Sterker nog, MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez is gewonnen voor het vervangen van Vooruit door Open Vld. Maar daar staan de Franstalige liberalen alleen in. Bouchez beseft dat Arizona “de meest wenselijke” coalitie is, maar houdt vol dat één zetel op overschot genoeg is. Een meerderheid is een meerderheid, zelfs een krappe.
• De vraag is dus wie er eerst toegeeft: MR of Vooruit? Wil Vooruit toch weer praten als er geen toegevingen in de tekst van De Wever staan? Of zal MR toch toegevingen aan Vooruit moeten slikken? Enkel dan kan Arizona nog gered worden.
• Als geen van beiden gebeurt, dan moet De Wever opnieuw met lege handen naar koning Filip. De vorst zal dan weinig keuze hebben om het ontslag van De Wever alsnog te aanvaarden. De politieke crisis wordt dan compleet.