Een illusie van isolatie: “Er is op de zuidpool momenteel zelfs een delicaat ballet van cruiseschepen merkbaar”, betoogt Dana Bergstrom, ecologe bij de Australian Antarctic Division. “De kapiteins van de cruiseschepen proberen er elke dag voor te zorgen uit elkaars zicht te blijven.”

• Dat moet immers het beeld over Antarctica als een afgelegen, geïsoleerd en wild continent bij hun klanten in stand houden. De toeristen willen immers het idee hebben dat ze de enigen zijn die zich in de omgeving bevinden.
• Wanneer er in de omgeving allerhande andere vaartuigen – andere cruiseschepen of vissersboten – worden opgemerkt, dreigt die illusie te worden doorbroken. Cruiseschepen zullen dan ook proberen uit elkaars buurt te blijven.
• Peter Carey, onderzoeker bij het Polar Institute of the Wilson Centre, getuigt een tijd geleden in de regio op een enkele ochtend tweeënveertig cruiseschepen, van verschillende omvang, te hebben geteld.
• “Twee jaar geleden hebben cruiserederijen negenentwintig schepen voor zuidpoolexpedities besteld”, betoogt Carey. “Deze schepen moesten binnen een periode van drie jaar worden opgeleverd. Zij zullen een sterke uitbreiding betekenen voor de vloot van een veertigtal cruiseschepen die op dit ogenblik al rond de zuidpool actief zijn.”

Toeristische verschuiving: Tot nu toe hebben in de hele geschiedenis van de zuidpool minder dan één miljoen mensen een bezoek aan het gebied gebracht.

• “Ook dat maakt van een reis naar Antarctica in de ogen van de toerist een unieke ervaring”, erkent Dana Bergstrom. “Die interesse is begrijpelijk, maar dreigt tegelijkertijd ook een bedreiging voor het leefmilieu van de zuidpool te worden, temeer daar het karakter van het toerisme een duidelijke verschuiving toont.”
• “Vroeger stond daarbij de natuur centraal, maar nu voert extreem entertainment de bovenhand. Er is een breed aanbod van activiteiten, van kayaking tot een jaarlijkse marathon tussen twee wetenschappelijke basissen, beschikbaar. Luxe voert bij het toerisme op de zuidpool steeds meer de boventoon. Op deze schaal kan dat onmogelijk duurzaam blijven.”

Verdrag biedt gedeeltelijke oplossing: Er worden door het Antarctic Treaty, dat door vierenvijftig landen is ondertekend, wel een aantal beperkingen opgelegd.

• In dat verdrag worden onder meer het beheer van afval, de vervuiling van het mariene milieu en de commerciële visvangst geregeld, maar op het gebied van toerisme is er nog geen regelgeving voorzien. 
• “De ondertekenaars van het Antarctic Treaty moeten voor alle activiteiten in het gebied een vergunning aanvragen”, merkt Carey op. “Touroperators moeten een ecologische evaluatie uitvoeren, waaruit blijkt dat hun activiteiten geen schadelijke effecten op de omgeving hebben.”
• “Een aantal afzonderlijke studies, onder meer naar de impact op de pinguïnkolonies, hebben uitgewezen dat bezoekers tot nu toe geen negatieve impact hebben veroorzaakt.”
• “Maar naarmate het toerisme groeit, zal er ongetwijfeld een grotere nood komen aan de introductie van een speciale regelgeving. Daarbij zal wellicht ook een beperking op het aantal bezoekers van een aantal specifieke sites en de volledige regio een onderdeel van de oplossing moeten zijn.”

Sector neemt maatregelen: Gina Greer, directeur van de International Association of Antarctica Tour Operators, wijst erop dat de sector zich heel goed bewust is van zijn verantwoordelijkheid.

• Daarbij merkt ze op dat al diverse maatregelen werden genomen om de impact van het toerisme tot een minimum te beperken. “Onder meer is bepaald dat schepen binnen een bepaald gebied – vanaf de 60ste breedtegraad – geen zware stookolie meer mogen gebruiken”, betoogt ze.
• “Bovendien zijn er specifieke maatregelen om de verspreiding van de vogelgriep tegen te gaan. Er zijn ook strikte kledingvoorschriften. Bovendien mag geen enkele vorm van afval op de zuidpool achterblijven.”
• Greer erkent dat er op de zuidpool ooit mogelijk een beperking op het aantal bezoekers aan het gebied zal worden geïntroduceerd, maar die beslissing moet volgens haar door de ondertekenaars van het Antarctic Treaty worden genomen.

(fjc)