De Vivaldi-coalitie blijft armworstelen rond kernenergie. Terwijl Groen dit weekend, bij hun zachte vervelling van logo en baseline, de deur voor kernenergie toch voorzichtig op een kier gezet had, en vooral het label van ‘dogmatisch’ wilde afschudden, trekt vanmorgen Ecolo weer een ferme streep onder de discussie. Meer dan twee kerncentrales openhouden, is taboe voor de Franstalige ecologisten. En dat terwijl in de huidige discussie zowel cd&v, Open Vld als MR nu wel al openlijk opperden om te kijken naar meerdere kerncentrales, met name Doel 3 en Tihange 2, die binnenkort sluiten. “Twee reactoren verlengen volstaat”, zo stelt vicepremier Georges Gilkinet (Ecolo) ferm op LN24. Meteen volgde een harde reactie van de MR, “zijn gascentrales dan het alternatief?” Gisterenavond al was er verbijstering, toen in Terzake de minister van Energie Tinne Van der Straeten claimde dat de twee jongste kerncentrales “op haar vraag, op haar initiatief” met tien jaar zijn verlengd. “Onuitstaanbaar”, zo reageert Georges-Louis Bouchez (MR).

In het nieuws: “Neen, niet meer dan twee”, zegt Ecolo.

De details: Aan de vooravond van een Overlegcomité morgen blijft de Koude Oorlog rond kernenergie in de coalitie woedden.

• “Ik ben er zeker van dat ook op haar initiatief nog vijf reactoren zullen worden verlengd“, zo reageerde Georges-Louis Bouchez (MR) uiterst cynisch op een TV-optreden van minister van Energie Van der Straeten, echter nog altijd een coalitiepartner van hem in de federale Vivaldi-coalitie. “Nederlands leren om dat te horen… hoe is het mogelijk om dat te durven zeggen?”
• Steen des aanstoots voor Bouchez was een uitspraak van Van der Straeten op Terzake gisterenavond. “De meest performante centrales die hebben we, dat zijn onze twee jongste kerncentrales, waarvan we de levensduur over tien jaar gaan verlengen, op mijn initiatief, op mijn vraag.”
• Dat deed wel wat vragen opborrelen in de Wetstraat: hadden de groenen, die zo gevochten hadden om alle centrales te sluiten, nu net geclaimd dat zij de centrales hadden open gehouden? Een dag later is in kringen rond Van der Straeten te horen dat het geen onbedoelde slip of the tongue was of een ongelukkige zinsbouw misschien, maar integendeel, een gemeende uitspraak: “Zij en Jean-Marc Nollet hebben na de uitbraak van de oorlog in Oekraïne in De Standaard en Le Soir toch aangekondigd dat er 2 gigawatt nucleair in de energiemix moest blijven?”
• Toch komt de uitspraak, die volop circuleerde op Twitter, bovenop een reeks aanvallen vanuit de MR, met oud-minister Marie-Christine Marghem op kop, die haar voorzitter afwisselt, waarbij ze om de beurt Van der Straeten open en bloot van “leugens” beschuldigen.
• Het maakt dat de sfeer rond het nucleaire dossier figuurlijk en letterlijk verhit is geraakt. En dat terwijl zeker bij Groen net een poging werd gedaan om heel de discussie wat te begraven. Toen dit weekend de partij op haar refresh-congres een nieuw logo en nieuwe baseline aankondigde, waarbij de partij zich wat breder wil zetten dan enkel milieu en klimaat, werd kernenergie nog afgedaan als “aanvaard, maar niet geliefd”.
• Op die manier wilde men doen vergeten dat Groen en Ecolo wel degelijk een enorme politieke nederlaag leden: in 2020 stapten beiden in Vivaldi met het idee om de “historische anomalie”, twintig jaar na de eerste paarsgroene regering Verhofstadt I, recht te trekken. Toen was beslist over de kernuitstap, maar opeenvolgende regeringen, zonder groenen, stelden telkens maar de datum uit. De MR, en uiteindelijk het conflict in Oekraïne, verplichtten Ecolo en Groen tot een bocht.
• “Als de wereld zo fundamenteel verandert, dan moet je het beleid ook aanpassen. Toen we begonnen met deze regering stond de prijs van gas op 15 euro, nu op 300 tot 400 euro”, zo is op het kabinet van Van der Straeten te horen.

Goed genoteerd: Ecolo trekt nu ferm de grens, op die 2 gigawatt, of twee centrales.

• Terwijl Groen dus probeerde het standpunt rond kernenergie subtiel bij te veilen, koos Ecolo vanmorgen voor een andere aanpak: de botte bijl. Bij Martin Buxant van LN24 trok Georges Gilkinet, de vicepremier van Ecolo een streep in het zand: “Kernenergie is een oplossing uit het verleden. Vandaag moeten we elders oplossingen zoeken”, zo motiveerde die, om duidelijk te maken “dat twee kernreactoren openhouden echt wel volstaat“.
• Dat is opvallend, omdat net nu het debat over Doel 3 en Tihange 2 volop is losgebarsten. Die centrales, die ouder zijn dan de jongste Doel 4 en Tihange 3, die in principe tien jaar verlengd worden, moeten in de komende maanden sluiten. Maar Vivaldi, met ook minister van Energie Van der Straeten, vroeg aan uitbater Engie om die sluiting tot over de winter te tillen, om zo zeker te zijn dat er energie genoeg is.
• Tegelijk liet het personeel van de kerncentrales weten dat een verlenging van de levensduur van die reactoren wel degelijk kan. Daarop sprongen dan weer Open Vld en cd&v, die allebei minstens willen onderzoeken of ook die centrales dan niet verlengd kunnen worden. Zo kwam de rechtervleugel van Vivaldi netjes aansluiten bij de MR, die al veel langer vraagt om meer dan twee kerncentrales open te houden.
• Maar daar wil Ecolo dus niet van weten: twee open, vijf dicht. Bij Van der Straeten zit het iets subtieler: daar wijzen ze erop dat al in juni gevraagd is aan Engie om de (korte) verlenging van Doel 3 en Tihange 2 te bekijken, en de sluiting over de winter te tillen.
• Niet verwonderlijk reageerde Bouchez, alweer hij, vanmorgen meteen heel fel op Gilkinet: “Gascentrales zijn dan wel de toekomst? Ecolo is de partij die oplossingen steunt die het meest CO2 uitstoten, maar die vooral onze bevoorradingszekerheid in gevaar brengen. Dit is bijzonder ernstig.”

Ook genoteerd: De onderhandelingen met Engie lopen stroef.

• Vivaldi moet ondertussen nog steeds tegen eind dit jaar een deal vinden met de Fransen, rond de Belgische kerncentrales. Het lot van Doel 3 en Tihange 2 is daarbij tekenend: Engie is allerminst happig om op de vraag van de Belgische regering in te gaan. Van over de winter tillen is de facto geen sprake bij de Fransen, die eigenlijk de Belgische regering compleet negeren in het dossier.
• Onderliggend speelt daarbij zeker dat de Franse energiereus helemaal uit kernenergie is gestapt, het Belgische nucleaire park is het enige dat ze nog hebben. En ondanks de superwinsten die daar geboekt worden, wil men vooral af van de toekomstige opkuis en de factuur van die sluiting.
• Dus gaat het keihard: men wil, in ruil voor toegevingen van gelijk welke orde, dat het dossier van Synatom geopend wordt. Dat fonds, waar voor 14 miljard euro aan reserves inzit om de kerncentrales te sluiten en het afval te bergen, moet door Engie gespekt worden. De Fransen doen er alles aan om de Belgische staat mee in bad te trekken, en zo de blootstelling, die nog decennia loopt, op dat Belgische nucleaire park te verminderen.
• Het maakt dat, zo is in regeringskringen voorzichtig te horen, de onderhandelingen die premier De Croo en minister Van der Straeten voeren, “compleet vastzitten” en de vooruitgang minimaal is. “Ze hebben ons met de rug tegen de muur gezet, zeker met de huidige crisis”, zo is te horen.
• En daarbij helpt het uiteraard niet dat één regeringspartij, de MR, openlijk het nucleaire park wil nationaliseren: dat zou net de ultieme oplossing zijn voor Engie, om onder de verantwoordelijkheid over het afval en de afbraak uit te komen. Dat nu ook cd&v en Open Vld openlijk denken aan meer reactoren openhouden, hebben ze in La Défense, de zakenwijk in Parijs waar het hoofdkantoor staat van Engie, vast en zeker ook opgemerkt: nieuwe pasmunt kan geëist worden in dat scenario.

Opvallend: Met het Overlegcomité dat terugkeert voor crisisbestrijding, maakt ook de kwalijke gewoonte van een opbod vooraf haar comeback.

• De Wetstraat maakt zich op voor het Overlegcomité morgen, dat premier Alexander De Croo bijeen geroepen heeft. Op die manier trekt de premier fors de deelstaten mee in bad, en maakt hij er een gemeenschappelijk probleem van. Plus, omdat die overlegcomités synoniem staan met de crisisbestrijding tijdens de Covidcrisis, hangt er meteen een soort urgentie over de Wetstraat: nu is het menens, zo lijkt.
• En kijk: meteen is het tijd voor een kakofonie aan voorstellen, voor zo’n Comité, om de druk politiek te verhogen op de regeringspartners, of nog beter, andere beleidsniveaus.
• Beste voorbeeld is misschien wel Zakia Khattabi (Ecolo), de federale minister van Klimaat, die grotendeels een lege doos als beleid heeft, omdat heel veel van de hefbomen voor een klimaatbeleid net regionaal zitten. Zij liet via een persbericht weten het dossier van de verdeling van het Europees klimaatgeld op tafel te leggen, een bijzonder netelige kwestie.
• Die ‘burden sharing‘ is een oud zeer: wie doet de grootste klimaatinspanningen, en wie moet dus de meeste Europese centen krijgen? Het gaat niet om zakgeld, maar meer dan 1 miljard, en Vlaanderen eist het grootste deel, als meest geïndustrialiseerde regio. Khattabi wil de oude verdeelsleutel van 2015 toepassen, waarbij Vlaanderen minder krijgt.
• “Door persberichten te sturen gaat ze dit niet oplossen hoor“, klinkt het ferm in de Vlaamse regering, over de federale collega. De relatie tussen Khattabi en de N-VA-minister van Energie Zuhal Demir, die morgen ook aanschuift, zit al langer scheef.
• Vanmorgen gooide Ecolo bovendien nog maar eens het dossier van de overwinstbelastingen voor de energiesector op tafel. Daarbij sneerde Gilkinet over het vaderschap van dat concept: “Dat is een idee van Ecolo, de PS volgt ons, en niet omgekeerd“.
• De PS reageerde koeltjes: “Ruzies over het vaderschap interesseren ons niet. Maar de enige die ooit overwinsten effectief heeft belast, was wel Paul Magnette, die in 2010 een nucleaire rente invoerde, die al 5 miljard opbracht en dit jaar nog 1 miljard zal opbrengen. Wij wachten ondertussen op concrete voorstellen van Ecolo.”
• De PS zou de PS niet zijn, als ze ondertussen zelf niet ook al wat zaken in stelling hebben. Zoals daar is: een compleet verbod op privévluchten, stelt staatssecretaris Thomas Dermine (PS) doodleuk voor. “Taksen heffen daarop heeft geen zin. Zij die zich een privéjet kunnen veroorloven gaan wij niet ontmoedigen met een taks van 3.000 euro. We moeten gewoon privéjets verbieden. Eén vlucht stoot uit wat een mens op vijf jaar uitstoot.”
• Meer realistisch is het plan van de PS om wat voor de middeninkomens tot 2.200 euro netto te doen, die net uit de boot van het sociaal tarief vallen.
• Cd&v kwam dan weer met het idee om gezinnen die in dat sociaal tarief zitten, te laten kiezen tussen dat tarief of gewoon gratis zonnepanelen. Op één jaar geeft de overheid immers evenveel subsidies als de kost van nieuwe panelen. Alleen één probleem: hoeveel mensen hebben zelf een eigendom met een groot genoeg dak én zitten in de categorie van een sociaal tarief?
• Om maar te zeggen: er is sprake van een tikje surrealistisch opbod, aan de vooravond van het eerste Overlegcomité over energie. Aan ideeën alvast geen gebrek.

De essentie: De echte beslissingen vallen de komende dagen niet in het Belgische deel van de Wetstraat, maar één kilometer verder, in de Europese wijk.

• Vergeet het Belgische theater rond het Overlegcomité van morgen even, de top van de Europese energieministers op 9 september, en vooral de voorstellen die de Europese Commissie zal formuleren in de komende dagen in de aanloop naar die top, zijn veel belangrijker voor de Belgische consumenten, zowel gezinnen als bedrijven.
• Immers, de Duitse paarsgroene regering onder leiding van Olaf Scholz, die zich zowel in het conflict met Oekraïne als in de energiecrisis weifelend en aarzelend toonde, lijkt eindelijk het licht op groen gezet te hebben om ‘iets’ te gaan doen aan de Europese energiemarkt. En wanneer de Duitsers, als belangrijkste Europese land, de deur openzetten, kan de Europese Commissie in actie schieten. Vandaag en morgen bekijken de socialisten, groenen en liberalen in Duitsland wat ze precies willen, het kan dus nog even wachten voor de Commissie weet waar het naartoe moet.
• Maar de wind is alvast gekeerd: in het voorjaar waren naast Duitsland onder meer ook Denemarken, Oostenrijk en Nederland felle tegenstanders van ingrijpen op de vrijgemaakte Europese energiemarkt. Frankrijk, dat via haar eigenaarschap van EDF, de uitbater van de kerncentrales in dat land, zelf de stroomprijzen artificieel laag kon houden te koste van EDF-winst, was als voorzitter van de EU in de eerste zes maanden van 2022 ook niet happig om echt iets te doen.
• Met het Tsjechische voorzitterschap is er wel een urgentie, zeker omdat de prijzen compleet door het dak gaan. Vandaag pleit men in Wenen en Berlijn alvast ook voor ingrijpen in de markt. Nederland lijkt alleen te staan met haar verzet, maar ook in Den Haag staat Mark Rutten onder druk om ‘iets’ te doen.
• Op bezoek in Slovenië maakte Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, samen met de Duitse minister van Economie Robert Habeck, wel duidelijk dat men op twee snelheden wil werken: een ‘noodinterventie’ op korte termijn, en het herdenken van de Europese gas- en elektriciteitsmarkt op langere termijn. Daarbij lijkt de meest voor de hand liggende beslissing om de stroomprijzen Europees los te gaan koppelen van die van gas, veruit de duurste energiebron van het moment. Het Europees mechanisme is zo opgebouwd dat de prijs bepaald wordt door de duurste, vandaar dat elektriciteit mee omhoog veert met de immense prijzen die voor gas worden betaald.
• Tegelijk zit er iets heel cynisch aan de huidige problematiek. De prijzen voor energie en met name gas zijn uiterst hoog omdat alle Europese landen, Duitsland op kop, op de internationale markten een robbertje vechten om hun voorraden voor de winter aan te vullen, en zo de prijs gezamenlijk opdrijven. Men veroorzaakt dus zelf het probleem.
• Door de koppeling tussen gas en de stroomprijs, maken onder meer de kerncentrales, maar ook wind- en zonnenergieproducenten, superwinsten. Die band wil de Commissie dus doorknippen. De vraag is alleen wat dan in de plaats komt, als mechanisme.
• Een prijzenplafond voor gas, zoals België met De Croo en Van der Straeten bepleit, is minder evident. Dan zullen massaal subsidies nodig zijn, om die prijs te drukken, of energieleveranciers te behoeden van faillissementen. De voorbeelden van Spanje en Portugal, die zo’n plafond invoerden, tonen alvast aan dat dan consumptie net gestimuleerd wordt (het energieverbruik steeg) en men zelfs goedkope, gesubsidieerde stroom naar Frankrijk uitvoert nu. Het zal dus toch opletten zijn hoe de Commissie het aanpakt, en of ze alle lidstaten mee in bad krijgt.
• Tegelijk is het Europese niveau zo ongetwijfeld wel potentieel de reddingsboei voor een machteloos federaal niveau in België. Zelf een prijzenplafond opleggen, enkel als België, is compleet utopisch. Integendeel, net zoals in de coronacrisis het gezamenlijk aankopen van vaccins de redding bleek, kan één blok vormen een voordeel opleveren bij aankopen en bij het zetten van een prijs. Dat bepleit premier De Croo al langer, in een gesprek met von der Leyen vorige week voelde hij dat de Commissie eindelijk zijn standpunt zou gaan volgen. Meer assertieve communicatie in eigen land was het gevolg.
• Overigens zou de Commissie ook in een ander aanpalend dossier Vivaldi een handje kunnen helpen: wanneer het gaat over het belasten van de superwinsten die energiegroepen nu boeken. Ook daar zou von der Leyen een initiatief voorbereiden, dat komt als geroepen voor de federale ploeg. Binnen Vivaldi is immers een rondje zwartepieten aan de gang: iedereen is voorstander van zo’n taks, maar de hete aardappel om die concreet te maken in een werkbare wettekst, wordt naar elkaar doorgeschoven. 

Opvallend: Premier De Croo sneert in Noorwegen naar de Noorse regering, en drinkt een Stella met Elon Musk.

• Op een energieconferentie in Noorwegen mocht eerste minister De Croo een keynote-speech geven. Daarbij riep hij niet verwonderlijk op tot meer “Europese samenwerking en solidariteit”, maar haalde hij ook uit naar de gastheer, die de grootste gasproducent van Europa is.
• De Croo sprak over de “irrationaliteit en hysterie” die de gasprijzen naar boven drijven, “tot ongeziene hoogtes”. ‘Maar er staat meer op het spel dan geld of koopkracht. Dit gaat over onze families, onze maatschappij, onze vrijheid, die in de weegschaal ligt.”
• Daarbij een niet mis te verstane boodschap aan Noorwegen: “Wij vragen onze Europese partners, Noorwegen in de eerste plaats als sterke bondgenoot, als NAVO-lid, om samen te werken en de prijzen naar beneden te duwen, om een Europees kader te creëren en de superwinsten te recupereren. Niet om overheden rijker te maken, maar om families en bedrijven te laten investeren in klimaatneutrale oplossingen.” De Noren, die hun winst elke dag tellen, leken niet onder de indruk.
• In de marge was er voor De Croo nog een ongeplande ontmoeting met Elon Musk, de bijna mythische baas van Tesla. Hij en De Croo zetten zich even apart om wat te praten, in ontspannen sfeer, met een Stella in de hand, en Musk zijn playlist op, die onder meer Dr. Dre en Post Malone bevatte. “We hadden we het over technologie, energie en België. Zijn vertrouwen in technologie om onze problemen op te lossen is grenzeloos groot en iets waar we elkaar wel in kunnen vinden”, zo liet de premier via Instagram weten.
• Musk riep de voorbije weken meermaals de westerse wereld op om kernenergie te omarmen, als een CO2-neutrale oplossing. Of De Croo even de discussie binnen Vivaldi op tafel heeft gelegd, is niet geweten. 

Genoteerd: België zal meehelpen Oekraïense soldaten te trainen.

• Minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) zit momenteel op een Europees overleg in Praag, waar Europees buitenlandchef Josep Borrell gisteren een EU-trainingsmissie voor Oekraïense soldaten op tafel legde. België is bereid te helpen, net zoals het ook in Mali een vijftiental militairen levert. België organiseerde een tijdje terug al een trainingsmissie voor Oekraïne. Toen leidden ze soldaten op om onderwaterdrones te besturen om mijnen onschadelijk te maken. 
• De Europese trainingsmissie moet er snel komen: Oekraïne zou in het tegenoffensief zijn gegaan in het zuiden van het land, en doet daarbij steeds meer een beroep op moderner NAVO-materiaal. De eigen, verouderde Sovjet-stock is grotendeels vernield in de strijd.
• Dat modern materiaal zorgt ervoor dat vechten tegen Rusland net iets makkelijker gaat, maar de keerzijde van de medaille: de Oekraïense soldaten moeten wel leren werken met de nieuwe wapens en voertuigen. Kiev zelf vraagt specifiek om trainingen voor ontmijners, snipers, officieren en medisch personeel. In eerste instantie kan de missie plaatsvinden in een buurland van Oekraïne, later misschien in het land zelf.  
• Verschillende landen, waaronder de VS, het Verenigd Koninkrijk en Polen organiseren al trainingsmissies. Nederland stuurde al 90 militairen naar het VK, Denemarken helpt ook mee.
• De vraag is of de missie nog wel nut heeft: andere landen zijn al maanden bezig met Oekraïense troepen op te leiden, die allemaal broodnodig zijn nu Oekraïne zelf in het tegenoffensief is gegaan. Sven Biscop, professor aan de UGent, liet in L’Echo optekenen dat de Europese missie “een beetje laat” komt. “Dat had meer impact na de Russische annexatie in 2014. Nu hebben de VS alles al voorzien.”

Goed nieuws: Legoland komt naar België. De oude site van Caterpillar in Charleroi is meer dan symbolisch voor de PS.

• Acht jaar geleden was het een kleine ramp: het Amerikaanse Caterpillar sloot in Gosselies, bij Charleroi de deuren. Duizenden industriële jobs verdwenen alweer, uit de PS-achtertuin. Het was voor de Franstalige socialisten, met hun opeenvolgende relanceplannen, dan ook een erezaak om op die site opnieuw jobs te kunnen aankondigen. Een project met een Chinese producent van elektrische auto’s leverde een sisser op.
• Maar nu is er Legoland, dat in 2027 er de deuren zou openen, waarbij uitbater Merlin Entertainments tot 400 miljoen wil investeren, en jaarlijks anderhalf miljoen bezoekers wil aantrekken.
• “Werken loont: Lego kiest voor Charleroi. Een attractiepark op de oude site van Caterpillar zal 800 jobs opleveren. Fantastisch nieuws voor heel de streek”, zo reageert Paul Magnette (PS), de burgemeester van Charleroi, bijna extatisch. Naast de 800 rechtstreekse banen zouden er nog zo’n 650 onrechtstreeks bijkomen. Bijna allemaal gaat het om laaggeschoolden.
• Eén addertje onder het gras: als de kosten te hoog zouden worden (met onder meer schaarse bouwmaterialen) trekt Merlin Entertainments wel de stekker eruit. Niet ongevaarlijk, met een recessie in Europa die aan de horizon loert.
• Pikant detail: De Waalse overheid, tot over haar oren in de schulden, hoest wel 100 miljoen van die investeringen op. Belastingsgeld dus, om Legoland te bouwen.

Nog meegeven: De inflatie gaat alweer de verkeerde kant op.

• Op de valreep nog een donker stukje nieuws: de inflatie in België piekt verder, naar net geen 10 procent, met 9,94 procent. Dat betekent een recordhoogte, die sinds 1976 niet meer genoteerd is.
• Maar veel vervelender, na een daling in juli is er weer een forse stijging deze maand. Het einde van de piek in de curve is zo niet in zicht. Energieprijzen zijn de boosdoener, maar ondertussen trekken die alles mee. Ook de voedselprijzen, en huurprijzen, schieten mee omhoog.
• Met tegelijk grote paniek bij consumenten en bedrijven: de meeste analisten voorspellen dat de Europese economie in het najaar in recessie gaat. Dan ontstaat een uiterst giftige cocktail van stagflatie: een krimpende economie, met ondertussen wel volop muntontwaarding. 

Met bijdragen van Kasper Goossens.