Vergeet het Belgische theater rond het Overlegcomité van morgen even, de top van de Europese energieministers op 9 september, en vooral de voorstellen die de Europese Commissie zal formuleren in de komende dagen in de aanloop naar die top, zijn veel belangrijker voor de Belgische consumenten, zowel gezinnen als bedrijven.

• Immers, de Duitse paarsgroene regering onder leiding van Olaf Scholz, die zich zowel in het conflict met Oekraïne als in de energiecrisis weifelend en aarzelend toonde, lijkt eindelijk het licht op groen gezet te hebben om ‘iets’ te gaan doen aan de Europese energiemarkt. En wanneer de Duitsers, als belangrijkste Europese land, de deur openzetten, kan de Europese Commissie in actie schieten. Vandaag en morgen bekijken de socialisten, groenen en liberalen in Duitsland wat ze precies willen, het kan dus nog even wachten voor de Commissie weet waar het naartoe moet.
• Maar de wind is alvast gekeerd: in het voorjaar waren naast Duitsland onder meer ook Denemarken, Oostenrijk en Nederland felle tegenstanders van ingrijpen op de vrijgemaakte Europese energiemarkt. Frankrijk, dat via haar eigenaarschap van EDF, de uitbater van de kerncentrales in dat land, zelf de stroomprijzen artificieel laag kon houden te koste van EDF-winst, was als voorzitter van de EU in de eerste zes maanden van 2022 ook niet happig om echt iets te doen.
• Met het Tsjechische voorzitterschap is er wel een urgentie, zeker omdat de prijzen compleet door het dak gaan. Vandaag pleit men in Wenen en Berlijn alvast ook voor ingrijpen in de markt. Nederland lijkt alleen te staan met haar verzet, maar ook in Den Haag staat Mark Rutten onder druk om ‘iets’ te doen.
• Op bezoek in Slovenië maakte Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, samen met de Duitse minister van Economie Robert Habeck, wel duidelijk dat men op twee snelheden wil werken: een ‘noodinterventie’ op korte termijn, en het herdenken van de Europese gas- en elektriciteitsmarkt op langere termijn. Daarbij lijkt de meest voor de hand liggende beslissing om de stroomprijzen Europees los te gaan koppelen van die van gas, veruit de duurste energiebron van het moment. Het Europees mechanisme is zo opgebouwd dat de prijs bepaald wordt door de duurste, vandaar dat elektriciteit mee omhoog veert met de immense prijzen die voor gas worden betaald.
• Tegelijk zit er iets heel cynisch aan de huidige problematiek. De prijzen voor energie en met name gas zijn uiterst hoog omdat alle Europese landen, Duitsland op kop, op de internationale markten een robbertje vechten om hun voorraden voor de winter aan te vullen, en zo de prijs gezamenlijk opdrijven. Men veroorzaakt dus zelf het probleem.
• Door de koppeling tussen gas en de stroomprijs, maken onder meer de kerncentrales, maar ook wind- en zonnenergieproducenten, superwinsten. Die band wil de Commissie dus doorknippen. De vraag is alleen wat dan in de plaats komt, als mechanisme.
• Een prijzenplafond voor gas, zoals België met De Croo en Van der Straeten bepleit, is minder evident. Dan zullen massaal subsidies nodig zijn, om die prijs te drukken, of energieleveranciers te behoeden van faillissementen. De voorbeelden van Spanje en Portugal, die zo’n plafond invoerden, tonen alvast aan dat dan consumptie net gestimuleerd wordt (het energieverbruik steeg) en men zelfs goedkope, gesubsidieerde stroom naar Frankrijk uitvoert nu. Het zal dus toch opletten zijn hoe de Commissie het aanpakt, en of ze alle lidstaten mee in bad krijgt.
• Tegelijk is het Europese niveau zo ongetwijfeld wel potentieel de reddingsboei voor een machteloos federaal niveau in België. Zelf een prijzenplafond opleggen, enkel als België, is compleet utopisch. Integendeel, net zoals in de coronacrisis het gezamenlijk aankopen van vaccins de redding bleek, kan één blok vormen een voordeel opleveren bij aankopen en bij het zetten van een prijs. Dat bepleit premier De Croo al langer, in een gesprek met Von der Leyen vorige week voelde hij dat de Commissie eindelijk zijn standpunt zou gaan volgen. Meer assertieve communicatie in eigen land was het gevolg.
• Overigens zou de Commissie ook in een ander aanpalend dossier Vivaldi een handje kunnen helpen: wanneer het gaat over het belasten van de superwinsten die energiegroepen nu boeken. Ook daar zou Von der Leyen een initiatief voorbereiden, dat komt als geroepen voor de federale ploeg. Binnen Vivaldi is immers een rondje zwartepieten aan de gang: iedereen is voorstander van zo’n taks, maar de hete aardappel om die concreet te maken in een werkbare wettekst, wordt naar elkaar doorgeschoven.