De Europese Centrale Bank waarschuwt in haar jongste rapport over de financiële stabiliteit voor mogelijke zeepbellen op de aandelenbeurzen en in sommige Europese vastgoedmarkten. Maar die bubbels zijn paradoxaal genoeg een gevolg van haar eigen nulrentebeleid.

De ECB is een huis met vele kamers, wat soms tot interne contradicties leidt. Dat komt tot uiting in het woensdag gepubliceerde rapport over de financiële stabiliteit. Het huidige monetaire beleid lijkt haaks te staan op haar rol als bewaker van het financiële stelsel.

Nulrente

Een eerste voorbeeld is de nulrente. Als monetaire beleidsmaker houdt de ECB haar belangrijkste rentetarief op 0 procent om de economie maximaal zuurstof te geven. Dat heeft echter verscheidene neveneffecten: klassieke spaarproducten brengen nauwelijks op en woonkrediet is erg goedkoop.

Een andere tak van de ECB, de afdeling die moet waken over de stabiliteit van het financiële stelsel, waarschuwt nu voor de kwalijke effecten daarvan: beleggers nemen steeds meer risico’s op zoek naar rendement en de vastgoedmarkt slaat in sommige eurolanden helemaal op hol.

Inflatiebeleid

Een tweede, verwant voorbeeld van de interne tegenstelling is de oplopende inflatie. ECB-voorzitster Christine Lagarde is ervan overtuigd dat de snel stijgende prijzen een tijdelijk probleem zijn en houdt het voorlopig op een wait-and-see beleid, wat al tot scherpe kritiek heeft geleid.

Maar door de hoge inflatie is de reële rente van de meeste spaarproducten (rente min inflatie) op dit moment niet alleen laag, maar zelfs diep negatief. Die geldontwaarding zet zowel kleine spaarders als grote beleggers aan tot beleggingen die risicovoller zijn, stelt Luis de Guindos, de vice-voorzitter van de ECB, vast.

“De reële rendementen daalden tot een historisch dieptepunt te midden van indicaties van een matiging van het economisch herstel en toegenomen inflatoire druk, wat het nemen van risico’s op de financiële markten aanmoedigt”, staat in het rapport dat de nummer twee van de ECB woensdag presenteerde.

TINA en FOMO

Nog anders bekeken: het nulrentebeleid van de ECB leidt tot twee effecten die vaak met letterwoorden worden samengevat:

• TINA of “there is no alternative”: Omdat er nauwelijks vastrentende producten zijn die beschutting bieden tegen de hoge inflatie, zal zelfs de meest risicoschuwe spaarder een sprong naar de beurs overwegen. Daardoor kan de vraag naar aandelen verder stijgen, wat de beurskoersen verder aanvuurt. Een zelfvoedende spiraal komt zo op gang. De toezichthoudende tak van de ECB spreekt van “exuberantie” op de beurzen en waarschuwt in bedekte termen voor een mogelijke crash. “Hoge waarderingen maken sommige financiële markten kwetsbaar voor een prijsherziening.”

• FOMO of “fear of missing out”: Steeds meer spaarders en beleggers willen de volgende opwaartse beursrit niet missen en springen op de trein. Een nog sterker FOMO-effect speelt mogelijk mee op de vastgoedmarkt. Niet alleen kunnen kandidaat-kopers vastgoed als een veilige belegging zien omwille van de recente prijsstijgingen, er is ook de vrees dat hun droomwoning onbetaalbaar wordt als de prijsstijgingen aanhouden en dat de hypotheekrentes op middellange termijn gaan stijgen.

Dubbele pet

Dat alles leidt tot een wat schizofrene situatie. Terwijl het monetaire beleid van de ECB volop de beurzen en de huizenmarkten aanvuurt, waarschuwt diezelfde ECB voor mogelijke zeepbellen op die markt. Of hoe de moeilijke spagaat die Lagarde maakt, steeds minder comfortabel wordt.

(lb)