‘Het is niet onze taak om renteverschillen tussen eurolanden te verkleinen’, verklaarde Christine Lagarde, de topvrouw van de Europese Centrale Bank. De uitspraak zaaide meteen twijfels rond Italiaans staatspapier.

Het renteverschil (‘spread’) tussen Italiaans en zeer veilig geacht Duits staatspapier groeide fors na Lagardes uitspraak, wat wijst op toenemend wantrouwen bij beleggers over Italië. De markten interpreteren de uitspraak immers als een signaal dat de ECB niet gaat tussenkomen mocht de Italiaanse rente de hoogte inschieten.

Economen en analisten reageerden verbouwereerd. ‘Hoe kan ze zo iets zeggen? De ECB hoort nooit zoiets te zeggen. De risico’s op een eurozonecrisis als gevolg van de coronacrisis zijn hierdoor fors verhoogd’, reageerde Guntram Wolff van de denktank Bruegel op Twitter. Ook andere experten, zoals de bekende Italiaanse econoom Nouriel Roubini, reageerden scherp.

Lagarde probeerde achteraf in een interview met zakenzender CNBC bij te sturen, maar het kwaad was geschied.

Geen renteverlaging

De Europese Centrale Bank maakte eerder op de dag bekend dat ze haar rentetarieven niet verlaagt. Ze komt wel met maatregelen om de banken te ondersteunen en de kredietverlening op peil te houden.

Economen hadden verwacht dat de ECB haar depositorente, de rente voor banken om hun cashoverschotten te parkeren, zou verlagen als reactie op coronacrisis, maar de centrale bankiers onder leiding van Lagarde hielden donderdag de rente onveranderd.

Er komen wel maatregelen om ‘onmiddellijke liquiditeitssteun te verlenen aan het financiële systeem van de eurozone’. De kapitaalvereisten voor de banken worden ook versoepeld. De ECB beklemtoont dat ze geen tekenen van liquiditeitstekorten ziet in het bancaire systeem, maar gaat de banken uit voorzorg helpen om bijkomende buffers in te bouwen.

120 miljard euro

De ECB gaat ook extra geld pompen in de economie, door haar maandelijkese opkoopprogramma van obligaties met 120 miljard euro te verruimen tot het einde van het jaar. De verruiming is veel groter dan verwacht. ‘Deze maatregel zal gunstige financieringsvoorwaarden voor de reële economie ondersteunen in tijden van verhoogde onzekerheid’, zegt de ECB.

Steun aan kmo’s

Ook zullen banken goedkoper geld kunnen lenen aan kmo’s. Dat wordt zoals verwacht georganiseerd via zogeheten TLTRO, wat staat voor ‘targeted longer-term refinancing operations’. De ECB verstrekt langlopende kredieten aan de banken tegen gunstvoorwaarden op voorwaarde dat die banken hun kredietverstrekking aan kmo’s op peil houden. Dat moet soelaas bieden voor de prangendste geldproblemen bij de kleine en middelgrote ondernemingen als gevolg van de coronacrisis.

Het doel: de financiële bloedstroom beschermen

De maatregelen hebben een duidelijk gemeenschappelijk doel: vermijden dat een verlies aan vertrouwen ergens in de financiële keten tot een infarct van het hele systeem leidt, zoals tijdens de bankencrisis van 2008.

Centrale banken in onder meer de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk namen eerder al maatregelen om de economische schade van het coronavirus te verzachten. Ze verlaagden hun belangrijkste rentetarieven. De ECB heeft op dat vlak minder speelruimte, omdat de officiële rentetarieven voor eurolanden al op historisch lage niveaus staan.

Oproep naar de politiek

Lagarde hield in haar toelichting een pleidooi voor ‘een ambitieus en gecoördineerd begrotingsbeleid (‘fiscal policy’). Volgens haar is het aan de Europese regeringen om stimulerende maatregelen te nemen. ‘De economieën van de eurozone staan voor een stevige schok.’

De ECB geeft al langer het signaal dat haar wapenarsenaal stilaan uitgeput raakt en dat de anticrisismaatregelen vooral van de regeringen zullen moeten komen.