Nooit eerder hadden boekenlezers zoveel keuze – en niet enkel met betrekking tot wat ze kunnen lezen, maar ook hoe. Ongeveer elk boek, elke krant en elk magazine is vandaag voor een gunstige prijs beschikbaar op tablets, e-readers en zelfs smartphones. De vraag is dan of er een wezenlijk verschil bestaat tussen lezen op al deze formaten?
De helft van de Amerikaanse bevolking beschikt over een e-reader of tablet, 28% las het voorbije jaar een e-book en in het V.K. werd één op elke vier boeken in 2013 gekocht op een elektronisch platform. Volgens neurowetenschapper Susan Greenfield heeft deze ‘opgang van de schermcultuur’ grote gevolgen voor onze hersenen.
Een kort overzicht van de relevante wetenschappelijke inzichten:
-
E-readers promoten meer ‘deep reading’ (ondergedompeld raken in een tekst), maar minder ‘active learning’ (leren uit een tekst door onder andere notities te maken en referenties te zoeken). Dit is vooral aan het design te wijten: je kan met iets als een Kindle immers bijna niets doen behalve lezen. Volgens een Harvard-onderzoeksteam hebben mensen met dyslexie er baat bij om een e-reader te beginnen te gebruiken.
-
Mensen lezen gemiddeld trager op schermen dan op papier. Enerzijds bevordert dit beter het begrip van de tekst, maar anderzijds worden herlezingen ontmoedigd. Die zijn nochtans cruciaal voor de ‘metacomprehensie’ – het besef of men al dan niet begrijpt wat men net gelezen heeft.
-
Papieren boeken bevorderen volgens een Taiwanees onderzoek bij mensen van middelbare leeftijd het ‘letterlijk begrip’, maar digitale teksten met hyperlinks moedigen het ‘inferentieel tekstbegrip’ aan. Met andere woorden: lineaire teksten zoals die op papier en bepaalde e-readers bestaan zijn goed voor ‘deep reading’. Teksten die hyperlinks bevatten zijn dan weer goed voor ‘active learning’.
-
Sommige studies geven aan dat het begrip van wat men leest lager is op een scherm, maar dat zou vaak te wijten zijn aan het gebrek aan vertrouwdheid van de proefpersonen met de gebruikte gadgets.
-
Volgens onderzoekster Simone Benedetto heeft de blijvende voorkeur van veel mensen voor papier een hoofdzakelijk culturele oorzaak. Het gros van de bevolking groeide immers van kleins af aan op met papieren teksten.
-
Schermen die licht afgeven kunnen slecht zijn voor de ogen en bij nachtelijk gebruik ons dagritme in de war brengen, waardoor we moeilijker inslapen. Bepaalde innovaties, waaronder de nieuwe Kindle Paperwhite, brengen hier nieuwe oplossingen aan.
-
Volgens een onderzoek van de National Literacy Trust lezen kinderen die een e-reader hebben meer dan wanneer ze enkel toegang hebben tot papieren boeken. De twee belangrijkste redenen daarvoor zijn dat men zo’n toestel overal kan bovenhalen en dat het niet duidelijk is voor omstanders wát men leest (zodat men zich minder bekeken voelt).
Al bij al is er dus geen wetenschappelijk bewijs dat lezen op een scherm beter of slechter is dan op papier. Niettegenstaande enkele subtiele verschillen, lijkt het gekozen medium immers veel minder belangrijk te zijn voor onze tekstcomprehensie dan andere factoren, waaronder leesstijl, motivatie, cultuur en natuurlijk de inhoud van de tekst. (via de Financial Times)