Sinds de jaren 70 zijn de getallen van haaien en roggen met 71 procent afgenomen. Dat concludeert een onderzoek dat deze week uitkwam in het wetenschappelijk tijdschrift Nature.

Van 1970 tot 2018 volgde een team van internationale onderzoekers de haaien- en roggenpopulaties in onze oceanen. Ze kwamen tot de schokkende conclusie dat de overgrote meerderheid van de zeedieren met uitsterven bedreigd waren.

Van de 31 soorten die in de diepste en meest open delen van de oceaan wonen, zijn er maar liefst 24 in onmiddellijke bedreiging. Hoewel oceanische haaien en roggen ver van de kust leven, zijn ze vatbaarder voor ingrijpende klimaatveranderingen en menselijke activiteit dan de meeste dieren die op het land leven.

Mochten deze dieren verdwijnen, zou dat catastrofale gevolgen inhouden voor onze biodiversiteit, klinkt het. Haaien en roggen zitten namelijk in de toplaag van hun natuurlijke voedselpiramide. Zonder de roofdieren zou de hele voedselketen in elkaar storten, wat de ecosystemen van oceanen over de hele wereld zou verstoren. Dit zal ook een negatieve impact hebben op de voedselvoorraad van de armste landen in de wereld.

Overbevissing van onze oceanen

De onderzoekers wijzen overbevissing aan als de voornaamste oorzaak van de catastrofe. Haaienvinnen zijn in veel culturen namelijk een delicatesse die veel geld in het laatje kan brengen voor illegale vissers.

In 2000 introduceerde Amerikaans president Bill Clinton een wet die het vissen naar haaienvinnen verbood in de Verenigde Staten. Bij ons is deze activiteit sinds 2003 verboden door de Europese Commissie. Sinds 2012 is haaienvinnensoep verboden in China, maar de visserij van haaien gaat daar gewoon verder. Ook in Japan blijft de jacht achter de lekkernij verdergaan in de grijze zone van het wettenboek.

In de laatste vijftig jaar is ook het gebruik van de beuglijn enorm in trek bij vissers. Met deze techniek wordt een lange hoofdlijn, van soms wel 20 kilometer, voorzien van zijlijnen die haken met aas dragen. Zo’n beuglijn kan tot wel 1.200 haken tellen. Sardienen en pijlinktvissen zijn de populairste keuzes als aas. Met deze methode halen vissers op een passieve manier enorm veel vis binnen, waaronder ook haaien en roggen.

Het lijkt erop alsof onze oceanen op een hoog tempo worden leeggevist. In december moest de Chileense kustwacht een vloot van 400 Chinese vissersschepen uit hun waters verjagen. De vissers waren nabij de Galapagoseilanden op zoek naar inktvissen, die in de Stille Oceaan ook al in enorme aantallen gevangen worden.

Ook iconische witte haai bedreigd

Sommige soorten die volgens de studie bedreigd zijn klinken bekend in de oren, zoals de witte haai en de grote blauwe haai. Die eerste heeft al decennia een legendarische status heeft verworven door de film ‘Jaws’ en blijft surfers rond de kusten van Australië belagen. De witte haai deed het nochtans goed in de laatste 20 jaar. Tussen 2000 en nu was de geschatte populatie eerst toegenomen met een straffe 50 procent.

De getallen van drie haaiensoorten zijn zelfs zo sterk gedaald dat ze nu ernstig bedreigd zijn. Het gaat over twee varianten van de befaamde hamerhaai en de witpunthaai. Deze dieren groeien trager en leggen minder eitjes dan andere vissoorten, wat nu hard in hun nadeel speelt.

De wetenschappers achter het onderzoek roepen de regeringen uit de hele wereld op om zo snel mogelijk maatregelen te nemen tegen de overbevissing. Anders zal de massale uitsterving van veel zeedieren niet meer te voorkomen zijn.