Dreigt een ware oorlog in West-Afrika?

De staatsgreep in Niger heeft heel wat voeten in de aarde. De regimes in Mali en Burkina Faso, twee landen die ook door een militair junta worden geregeerd, betuigden al hun steun, terwijl de gemeenschap van democratische landen de staatsgreep in de sterkst mogelijke bewoordingen afkeurt. Mogelijks ontaardt dit zelfs tot een regionaal conflict.

De situatie: Afgelopen week greep de presidentiële garde de macht in Niger.

Op 26 juli omsingelde de presidentiële garde, onder leiding van Abdourahamane Tchiani, het paleis in hoofdstad Niamey. President Mohamed Bazoum, de laatste democratische bondgenoot van het Westen in de regio, werd gearresteerd. Kolonel-majoor Amadou Abdramane, opperbevelhebber van de luchtmacht, trok ’s avonds naar de televisiestudio’s om aan te kondigen dat een militair junta de macht had gegrepen. De grondwet werd opgeschort, staatsinstellingen werden stilgelegd, de grenzen gingen toe en de bevolking kreeg een nachtklok aan hun been.
De coupplegers werden gesteund door heel wat topmilitairen. Naast Abdramane waren dat onder meer Salifou Modi, tot 31 mei opperbevelhebber van het Nigerese leger, Abdou Sidikou Issa, diens opvolger, en Moussa Salaou Barmou, hoofd van de speciale eenheden. De groep noemde zichzelf CNSP (Conseil national pour la sauvegarde de la patrie), en Tchiani werd als voorzitter, en zo de facto regent van het land, gekozen.

De essentie: Lanceert ECOWAS een aanval op de door militairen regereerde landen in de Sahel?

De coup in Niger is al de zevende in drie jaar tijd in de Sahel. Dit is uiteraard dik tegen de zin van de landen die net wel de democratische tour opgaan. Vijftien landen in de regio verenigden zich in 1975 in ECOWAS, de Economische Gemeenschap voor West-Afrikaanse Staten. Mali, Burkina Faso en Niger zijn ook lid, maar werden na de militaire coups geschorst.
De regimes in Mali en Burkina Faso waren er als de kippen bij om de coup in Niger te steunen. De ECOWAS had een andere reflex: Nigeriaans president Bola Tinubu, op dat moment voorzitter van de gemeenschap, riep de lidstaten zondag bijeen. Ze beslisten Niger te sanctioneren: commerciële en financiële banden werden verbroken, de tegoeden bij centrale banken van andere lidstaten werden bevroren. Maar ook militair kan het ingrijpen.

Interventie: De ECOWAS eist dat president Bazoum binnen een week terug op post zit, of er volgt een militaire interventie.

De gemeenschap heeft een troepenmacht klaarstaan om in te grijpen als het nodig blijkt. Dat gebeurde in 2017 in Gambia, toen president Yahya Jammeh na verloren verkiezingen weigerde. De troepenmacht van de ECOWAS hielp verkiezingswinnaar Adama Barrow de troon te bestijgen.
Christopher Gwabin Musa, de opperbevelhebber van het leger van Nigeria, gaf onmiddelijk na de ECOWAS-top zondag aan te zullen antwoorden, van zodra de ECOWAS een bevel tot militaire interventie verstuurt. Mali en Burkina Faso losten daarop een gezamenlijk statement, waarin ze aangeven te zullen reageren als de ECOWAS een aanval lanceert. Guinee, sinds 2021 onder het militair juk van Mamady Doumbouya, verspreidde eenzelfde boodschap.
Als de gemeenschap de daad bij het woord voegt, krijgen we dus een regionale oorlog in West-Afrika. De ECOWAS zal daarbij gesteund worden door het Westen, dat democratische initiatieven in de regio aanmoedigt. De regimes in Mali en Burkina Faso krijgen steun van de Russische privémilitie Wagner Group en van Rusland zelf. Dat heeft er alle baat bij om de Westerse invloeden in landen op het Afrikaanse continent weg te werken, en ze in de Russische invloedssfeer te trekken. (cv)

Met bijdragen van Matthias Bertrand.