Het dossier van de kerncentrales escaleert binnen Vivaldi, nu blijkt dat eigenaar Engie al op 23 september begint met de eerste, onomkeerbare werken om Doel 3 te ontmantelen. In L’Echo herhaalt het Franse bedrijf dat de verlenging of het tijdelijk stilleggen van Doel 3 en Tihange 3 “technisch en organisatorisch” onmogelijk is. Maar dat pikken regeringspartijen MR en Open Vld niet. Ze gaan lijnrecht in tegen Engie: “In oorlogstijd kan een exploitant van kerncentrales niet zomaar beslissingen nemen die tegen het algemeen belang ingaan.” Bij Open Vld denkt men aan noodwetten, om niet het doek over Doel 3 te laten vallen. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez roept alle regeringspartners meteen op “hun dogma’s eindelijk te laten vallen”. Daarbij kijkt Vivaldi naar de groenen. Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) liet de afgelopen dagen weten “voor alles open te staan, maar eerste de energiefacturen te willen aanpakken”. Vraag is of Vivaldi dit dossier nog uit de weg kan gaan. De N-VA biedt alvast een wisselmeerderheid aan in de Kamer.

In het nieuws: Op 1 oktober 2022 sluit Doel 3 definitief, volgens de planning. Op 23 september wordt voor het laatst stroom geproduceerd.

De details: Al enkele weken later zou het primaire circuit van de reactor chemisch ontsmet worden, dat is meteen het einde van de bruikbaarheid van de reactor.

• “Waanzin, onwetendheid en onverantwoordelijkheid“, zo stelt Bouchez in zijn gekende verbale krachtpatserij vanmorgen, over de beslissing om, uitgerekend nu, de kernreactor van Doel 3 stil te leggen, en de zaak chemisch te beginnen ontsmetten.
• Hoewel dat nog niet het begin is van de definitieve ontmanteling van de kerncentrale, want daarvoor moet de atoomwaakhond FANC nog eerst toestemming geven, is het wel een onomkeerbaar proces, zo bericht L’Echo vanmorgen. Zelfs de voorbereidende werken om de reactor te ontmantelen, zijn dus definitief.
• En net dat definitieve karakter maakt heel wat los in de federale coalitie, die met de ergste energiecrisis sinds de jaren 1970 te maken heeft. Al maanden eerder vroeg de MR van Bouchez om het proces van de sluiting stil te leggen: ze kregen uiteindelijk voor mekaar dat Doel 4 en Tihange 3 voorlopig niet sluiten, zij zouden tien jaar verlengd worden. Over die verlening wordt nu al gediscussieerd overigens, een aantal regeringspartijen opperen dat 20 jaar verlengen veel logischer is.
• Maar de MR wilde veel verder gaan, gezien de absolute schreeuw om energiebronnen, en pleitte al maanden voor het openhouden van bijna alle centrales. Steeds luider volgden ook cd&v en MR dat pleidooi: in de recente maanden pleitte Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert ervoor om ook de andere centrales niet definitief te sluiten, maar “alle opties open te houden”.
• Een standpunt waar ook cd&v zich bij aansloot: in de kern was Vincent Van Peteghem, de cd&v-vicepremier, overigens al maandenlang de meest kritische aan Vlaamse kant in het dossier.
• Vanmorgen zette Bouchez zijn standpunt kracht bij: “We nemen het initiatief om een definitieve sluiting tegen te houden“, zo kondigde hij aan dat hij er een regeringszaak van maakt. “Ik roep alle regeringspartners op om hun dogma’s te laten vallen. We kunnen niet vragen om energie te besparen en tegelijk een reactor sluiten.”
• Belangrijk daarbij: ook Open Vld zit nu op dat spoor. “Het is niet het moment om onomkeerbare beslissingen te nemen rond Doel 3 of eender welke bron van energie”, zo stelt partijvoorzitter Egbert Lachaert vanmorgen. Hij denkt nadrukkelijk aan noodwetten vanuit Vivaldi, om Engie te dwingen niets onomkeerbaar te doen.
• Volgens de wet op de kernuitstap van 2003, gemaakt door de paars-groene regering Verhofstadt I, zouden de kerncentrales definitief sluiten. In 2015 bevestigde de Zweedse regering Michel I die beslissing, met een tijdstabel voor de reactoren. Doel 3 sluit daarbij op 1 oktober dit jaar, Tihange 2 op 1 februari volgend jaar. Tihange 1 komt op 1 oktober 2025 aan de beurt, en Doel 2 op 1 december 2025.
• De federale regering vroeg eerder al aan Engie, via minister Van der Straeten, om toch naar de optie te kijken om minstens Tihange 2 en mogelijks ook Doel 3 toch tijdelijk te verlengen, met enkele maanden, gezien de nodige spanning deze winter op de energiemarkt. Maar de Franse energiereus wees die vraag meerdere keren koeltjes af.

The Big Picture: Kernenergie is niet enkel in België een thema voor de groenen. Maar het onderscheidde wel Vivaldi van paars-geel.

• “Het was in 2020 eigenlijk het meest inhoudelijke verschil, in de onderhandelingen voor een regeringsvorming, tussen Vivaldi en een paars-gele regering. Vergeet even het communautaire, waar toch niet veel details rond waren geraakt, maar PS en N-VA, plus de partijen daarrond, wilden de kerncentrales langer open. Met de groenen erbij in Vivaldi, gingen ze dicht”, zo herinnert een hoofdonderhandelaar van die zomer, aan de politieke realiteit van vandaag.
• Voor groenen overal in Europa is kernenergie een lijdensweg: daar waar ze decennia ideologisch strijd voerden, moeten ze nu, omwille van de brute realiteit van schaarste aan energiebronnen in Europa, toch tegen wil en dank kerncentrales omarmen. In Frankrijk zijn de groenen onder leiding van Yannick Jadot al langer heel stil over de kwestie, in Finland omarmen ze zelfs nucleaire centrales.
• In Duitsland, historisch heel lang een felle tegenstander, besliste de paars-groene regering met groene superminister Robert Habeck onlangs om toch nog twee kerncentrales langer open te houden.
• In eigen land worstelen Ecolo en Groen heel hard met het dossier. Daar waar Ecolo veel meer uitgesproken ideologische tegenstander was, stelde Groen zich met minister van Energie Van der Straeten meer “technocratisch” op: ze benaderde het dossier, zoals heel de energiekwestie, vooral technisch, en waakte erover daarbij nooit als dogmatica over te komen.
• Dat maakte dat bij de grote bocht van de groenen, toen ze moesten slikken dat Doel 4 en Tihange 3 toch openbleven, iedereen communicatief bij Ecolo en Groen overeind bleef: men was dan wel geen voorstander op lange termijn, maar de “technocratische noodzaak” van twee centrales openhouden, werd aanvaard.

De essentie: Time is on my side, zongen de Rolling Stones. Groen mag hetzelfde denken.

• Alleen blijven er meer dan twee kerncentrales, om te bespreken. Bij de liberale regeringspartners is nu de maat vol: zeker bij de MR geloven ze niet langer in die houding, en beschuldigden ze Van der Straeten de laatste maanden om de haverklap van “leugens”, openlijk, binnen de coalitie. Dat die het over Doel 3 en Tihange 2 systematisch had als “scheurtjescentrales” werd haar zeer kwalijk genomen. Men gelooft niet meer dat Van der Straeten echt ‘in good faith‘ onderhandelt met Engie, over de kerncentrales: “In de Franse energiereus heeft ze blijkbaar een partner gevonden om ons land toch maar zonder stroom te zetten”, zo is bij de MR in de wandelgangen te horen.
• Bij Open Vld en cd&v gaat men niet zo ver, ook al omdat ook premier Alexander De Croo (Open Vld) speciaal mee aan tafel zit, als het over de verlenging van de levensduur van Doel 4 en Tihange 3 gaat. Ook daarover is nog altijd geen akkoord overigens, met de Fransen.
• De premier pakte overigens de afgelopen dagen wat collatoral damage, in het dossier van het Europese gasprijzenplafond. Daarbij kraaide Van der Straeten vrijdag victorie: zij had, schouder aan schouder met Italië, een enorme Europese doorbraak geforceerd in het dossier. Op sociale media volgde de triomftocht, bij de groenen, maar ook bij Open Vld, die pancartes klaar had: de premier had mee aan de kar getrokken.
• Nu het stof is gaan liggen blijkt van een doorbraak geen sprake, en is het imago van Van der Straeten als ’technocrate’ fel beschadigd, ook binnen Vivaldi, waar onder meer cd&v al in het weekend openlijk waarschuwde voor “misplaatst triomfalisme” en “het populisme voedden met valse verwachtingen” vanuit het Europese niveau. Een kater blijft nazinderen. “Ofwel loog ze, ofwel was ze niet op de hoogte”, zo vatte N-VA-Europarlementslid Johan Van Overtveldt het droogjes samen.
• Het lijkt de liberalen tegelijk alvast menens om door te pakken in het dossier: nu toestaan dat het doek over Doel 3 definitief valt, lijkt uitgesloten. Meteen is het ook een test voor de nieuwe positionering van Open Vld, met “allen rond de premier”. Die zit mee aan tafel met Engie, en wordt nu door de blauwe flank binnen zijn coalitie vooruit gestuwd. Kan hij nog iets forceren bij de Fransen?
• Opvallend: de N-VA biedt alweer een wisselmeerderheid aan in het dossier. “Het is dan wel tijd om er een echte regeringscrisis van te maken. Wij kunnen en zullen de Kamerstemmen leveren”, zo sneerde Theo Francken (N-VA) vanmorgen naar Bouchez, op diens voornemen om “een initiatief te nemen” binnen de coalitie.
• Dat zo’n wisselmeerderheid er zou komen, lijkt hoogst onwaarschijnlijk. Mathematisch kan het zeker, aan Franstalige kant blijven ook Les Engagés vanuit oppositie herhalen dat ze tegen de sluiting zijn, én de stemmen willen leveren om het tegen te houden. Maar dat zou het einde van de coalitie betekenen, en dat laat niemand van Vivaldi in dergelijke crisis gebeuren.
• Bovendien zoeken de groenen al maanden in het dossier de confrontatie niet, maar spelen ze op één factor die manifest aan hun kant is: de tijd. Want de wet op de uitstap is er, en volgens zowel de uitbater als verschillende experten is het eigenlijk al veel te laat om de sluitingen terug te draaien.

Gevolgd: In de commissie Energie in de Kamer alweer discussie tussen MR en Ecolo.

• Een felle vergadering van de commissie Energie, die speciaal bijeenkwam in de Kamer, over de energiecrisis. En daarbij, u raadt het al, oud-minister Marie-Christine Marghem (MR), die fel van leer trok tegen het beleid van de eigen coalitie.
• Daarbij kreeg de MR het te verduren van Gilles Vanden Burre, Ecolo-fractieleider, die de liberalen beschuldigde van “een oplossing om de superwinsten af te romen te blokkeren”.
• Minister van Energie Van der Straeten beet tegelijk fel van zich af op de kritiek van de oppositie dat de regering te afwachtend blijft: “Ik sta niet toe dat er gezegd wordt dat deze regering niets doet, dat ze afwachtend is geweest”, zo verdedigde ze zich scherp.
• Maar tegelijk geeft men in de wandelgangen van Vivaldi toe dat het hele verhaal van snel ingrijpen op de prijzen wat stokt. Dat was op gang gekomen na de noodkreet van premier Alexander De Croo (Open Vld) die sprak over “tien moeilijke winters” en die het Overlegcomité bijeenriep. Maar de vaart is er wat uit. Immers: men wacht ook bij Vivaldi op de cijfers voor de begroting, en op wat Europees uit de bus zal komen, om te kunnen rekenen, en te zien wat men zelf zal doen.
• Vandaag is opnieuw een kern gepland, om de mogelijkheden te bekijken. Maar daar verwacht niemand beslissingen. Want een van de vragen is hoeveel geld er extra in kas komt door de taksen op overwinsten. In haar speech voor het Europees Parlement sprak Ursula von der Leyen vanmorgen een bedrag uit van liefst 140 miljard euro, in totaal voor heel de EU, voor het plafonneren van de electriciteitsprijzen voor kernenergie en groene stroom.
• Maar dat, en ook de superwinsten van olie, gas en steenkoolproducenten, moet geld in het laatje brengen van de lidstaten.”De Europese Commissie zal daar richtlijnen geven, maar het zijn de lidstaten die het blijkbaar moeten implementeren”, zo stelde Van der Straeten. Dat kan dus nog opnieuw behoorlijk technische discussies opleveren, dezelfde die al maanden opspelen, binnen Vivaldi.
• Overigens komt vandaag ook een Overlegcomité tussen de deelstaten samen over een oud, aanslepend energiedossier: de verdeling van het Europees geld uit de Green Deal, om de klimaatdoelstellingen te halen, en sneller naar groene energie te gaan. Dat moet tussen de deelstaten verdeeld worden, en doordat het voorzitterschap van het Overlegcomité roteert, is Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) de voorzitter van dat topic. 

Bekeken, zopas: Ursula von der Leyen komt in oorlogstijden de Europeanen moed inspreken. Met veel beloftes.

• De vrouw van de Oekraïense president, Olena Zelensky, was de ster van het geheel, en eregaste van Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen en Roberta Metsola, de voorzitter van het Europese Parlement: zij werd rondgeleid en voorgesteld vlak voor de State of the Union, waarbij de vrouwelijke leden van de Commissie allemaal in geel en blauw waren getooid: het leek toch een heel klein beetje voetbalploeg Union.
• Von der Leyen had zich duidelijk goed voorbereid op deze “historische speech”, “die nog nooit eerder onder degelijke omstandigheden, met Europa in oorlog” was uitgesproken, volgens de Duitse Commissievoorzitter. “Maar wij reageerden eendrachtig, vastberaden en onmiddellijk” op het Russische geweld, zo klopte ze zichzelf en Europa op de borst. “’Dit is een oorlog over onze energie, onze economie, onze waarden, onze toekomst. Het is democratie tegen autocratie.”
• “Vandaag heeft moed een naam, en die naam is Oekraïne. Moed heeft een gezicht, en dat is het gezicht van de Oekraïense mannen en vrouwen die opstaan tegen de Russische agressie.” Ze herhaalde daarbij ook dat Rusland wel degelijk kreunt onder de Europese sancties: “Het Russische leger haalt chips uit vaatwassers en koelkasten om militaire hardware te repareren, omdat de halfgeleiders op zijn. De Russische industrie ligt aan flarden.”
• Verder stond de speech vol van beloftes, die er niet naast zijn.
  • Zo komt er een “diepgaande en omvangrijke hervorming” van de elektriciteitsmarkt, zo beloofde ze, die moet leiden tot lagere prijzen voor de consument.
  • En volgens haar moeten consumenten ook “de voordelen van de lage kosten bij hernieuwbare energie kunnen krijgen, dus we moeten de dominantie van de gasprijs loskoppelen van de rest van de prijs van elektriciteit”.
  • Die maatregel zou dus zo’n 140 miljard euro kunnen opleveren, maar de details van haar voorstel zijn voor later vandaag.
• Over de superwinsten van de energiebedrijven stelde ze “dat winst op zich niet slecht is”, maar dat “het fout is om buitengewone recordwinsten te boeken en te profiteren van oorlog en het lijden van consumenten”. “In deze tijden moeten winsten gedeeld worden en gekanaliseerd naar wie het meest nodig heeft”, zo stelde ze.
• Over de Europese gasvoorraden, die nu al voor 84 procent gevuld zijn, was ze optimistisch: “We zitten boven onze doelstellingen.” Daarbij kwam het klassieke pleidooi voor een massale omslag naar groene energie. Maar tegelijk ook een waarschuwing, om straks niet meer afhankelijk te worden van China, dat de nodige grondstoffen en mineralen, onder meer lithium, monopoliseert, om die groene transitie mogelijk te maken. Von der Leyen komt dus met een European Critical Raw Materials Act, die moet toelaten anderen leveranciers in de wereld te zoeken.
• Ook opvallend: met nieuwe toetreding van lidstaten, Oekraïne straks op kop, moet er ook een diepe hervorming van de EU komen, zo stelde von der Leyen in het vooruitzicht, tot enthousiasme van een pak Europese Parlementsleden. Ze had het over “een Europese Conventie”, die interne veranderingen moet mogelijk maken. Zo komt een oud, existentieel debat ongetwijfeld weer boven: verdere integratie van Europa tot een supermacht, of niet?
• Maar zover is het nog niet: eerste de energiecrisis doormaken. De voorstellen van von der Leyen gaan nu opnieuw naar de ministers van Energie die eind deze maand opnieuw samenkomen, en worden vermoedelijk definitief op de Europese top in Praag begin oktober. Tussen woorden en daden staan nog heel wat diplomatieke oefeningen, om met 27 lidstaten een consensus te vinden. 

Over de Vlaamse begroting: De N-VA staat nogmaals op de rem. En wijst naar het Waals Gewest.

• “Ik begrijp de bezorgdheden, en we zullen dan ook gerichte maatregelen nemen. Maar die maatregelen worden wel betaald met het geld van de Vlaming. Als overheid moeten we daar dan ook verstandig mee omgaan.” Vanmorgen trok Matthias Diependaele (N-VA), de minister van Begroting, naar de studio’s van Radio 1, om toch nog eens de puntjes op de i te zetten.
• Al dagen predikt de N-VA spaarzaamheid, maar dat een minister in vol begrotingsoverleg, en midden een forse energiecrisis toch die boodschap wil kracht bij zetten is opvallend: een opvallende communicatieve gok, ten opzichte van heel wat gezinnen en bedrijven die het nu uiterst moeilijk hebben.
• Maar Diependaele zet door: “Iedereen is zich heel goed bewust van de urgentie. Maar je lost geen put op door een andere put te graven in dezelfde tuin. We gaan deze crisis niet oplossen door de schuld voor ons uit te schuiven. We zien hoe andere beleidsniveaus in dit land dat deden, en tot welke drama’s dat leidt. Die begroting, dat is geen zak centen waar we maar moeten van uitdelen.”
• Daarmee haalde de N-VA’er meteen uit naar het Waalse gewest. Dat kampt met een dieprode balans, en een stevige molensteen van schulden om de nek. Bijzonder vervelend daarbij voor de Waalse minister-president Elio Di Rupo (PS) is dat staatsbank Belfius, de huisbankier van Wallonië, niet langer zomaar kredieten wil geven. De onderhandelingen lopen moeizaam.
• De voorganger van die bank, Dexia, was vervlochten met de politiek. Sinds de doorstart, kleurt de top van Belfius de laatste jaren erg blauw: de banden met de MR zijn groot.
• Dat Belfius zo’n signaal zendt, is meer dan vervelend. Om het verhaal compleet te maken, waarschuwde Belfius in haar risico-analyse van het Waals gewest bovendien ook over een mogelijke coalitiedeelname van de PTB-PVDA na 2024, zo meldde L’Echo. En dat is een risico dat ze blijkbaar niet graag wil lopen: krijgen ze daarna dan nog hun geld terugbetaald?
• Meteen reden voor partijvoorzitter Raoul Hedebouw (PVDA) om hard uit te halen: “Hoe durft Belfius, een openbare bank, een politiek standpunt in te nemen tegen de PVDA, wijzend op de verkiezingen van 2024? Het is onaanvaardbaar dat de financiële wereld zich zo’n antidemocratische druk veroorlooft”, zo stelde die. Hij wil dat de federale ministers die bevoegd zijn voor de bank, minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) en minister van Economie Pierre-Yves Dermagne (PS) de top op het matje roepen.
• Bij de PS lijkt men het daarmee eens: Di Rupo liet al verstaan “dat het niet aan een bank is om oordeel te vellen over een politieke partij”. Maar Bouchez reageerde dan weer enthousiast: “Het is schandalig dat een bank niet gewoon een risicoanalyse mag maken. En dit bewijst één zaak: de PTB, dat is het failliet van Wallonië.”

Nog dit: Mathieu Michel (MR) heeft alweer een nieuwe taak.

• Hij zou eigenhandig met een tournevis de stellingen van het Brusselse Justitiepaleis gaan afbreken, zo beloofde hij maandag nog. Maar kijk, de nuttigste aller staatssecretarissen heeft alweer een nieuwe functie.
• Want Mathieu Michel, broer van, en staatssecretaris voor Digitalisering in de Vivaldi-ploeg is door de ministerraad op 9 september benoemd en “voortaan verantwoordelijk voor de betrekkingen met het Parlement”.
• Elke woensdag is er de conferentie van de voorzitters in de Kamer: de fractieleiders die de agenda en werkzaamheden bespreken. Daar zit ook altijd een vertegenwoordiger van de regering bij, kwestie van op de hoogte te zijn en afspraken te maken, bijvoorbeeld over het vragenuurtje of andere interacties tussen ministers en Kamerleden. Tot nu toe was die functie voor David Clarinval, de MR-minister van Middenstand.
• Maar die maakte door het vertrek van Sophie Wilmès (MR) promotie en werd vice-premier. En zo gaat de taak naar Michel. “Het zegt meteen alles over hoe hoog deze regering de relaties met het Parlement inschat”, zo was het commentaar in de wandelgangen van de Kamer.

Nog dit (bis): Michel Verschueren, oud-manager van voetbalploeg RSC Anderlecht, en Open Vld-lijstduwer, is overleden.

• “Mijn broer is senator geweest voor de socialisten, maar ik ben een echte liberaal, altijd geweest“, zo kondigde hij in 2014 aan, toen hij de Open Vld-lijst in Vlaams Brabant besloot te duwen. Dat deed hij met glans: hij haalde geen zetel maar de Kamerlijst van Maggie De Block (Open Vld) haalde toen wel een uitzonderlijk hoge score. Al speelde toen vooral het Maggie-effect. Uiteraard is Verscheuren zijn nalatenschap veel groter op sportief dan politiek vlak: zowat heel de Wetstraat condoleert zijn familie en haalt herinneringen op, op sociale media.