Geen enkele verrassing bij N-VA: Bart De Wever (N-VA) kiest voor zekerheden en voorspelbare lijsttrekkers, geheel in lijn met zijn conservatieve aard. In zijn voorstel zet hij Jan Jambon (N-VA) opnieuw als ‘Vlaamse kopman’, hijzelf trekt de lijst voor het Vlaams Parlement. Johan Van Overtveldt (N-VA) krijgt zoals verwacht de Europese lijst. Peter De Roover (N-VA) en partner Els van Doesbrug (N-VA) zijn beiden lijstduwer in Antwerpen, op de twee lijsten. De brede partijtop, op het nationaal kiescollege van N-VA, volgde gedwee. “Een geniale De Wever”, zo strooide een ander kopstuk lof. Onder de waterlijn zijn er wel een pak personeelsbeslissingen in één keer genomen: Assita Kanko (N-VA) blijft politiek overeind, ze heeft de tweede plek op de Europese lijst, Kris Van Dijck (N-VA) krijgt de derde plaats.

Met bijdragen van Niels Saelens en Baptiste Lambert.

In het nieuws: Geen ‘vernieuwing’ bij N-VA.

De details: De Wever moet straks wel kleur bekennen, net als Jambon: is de Antwerpse burgemeester dan “kandidaat-premier” en vraagt Jambon dan “one more time” aan de kiezer? Geen evidente oefeningen.

• “Het ging bijzonder vlot. De Wever heeft een goede worp gedaan.  Ik vind hem geniaal, I love him. Hij voelt de onderbuik van de partij nog altijd zo goed aan.” Aan het woord een lijsttrekker, met niets dan lof voor de voorzitter-voor-het-leven. 
• De opluchting bij N-VA is bij velen opvallend, na de meeting gisteren van het ‘Nationaal Kiescollege’, waarbij een 50-tal mensen uit de partijtop het voorstel van De Wever goedkeurden. Want hier en daar was er toch wat zenuwachtigheid in de rangen geslopen: de naam van Antwerps schepen Els van Doesburg, die circuleerde als mogelijke lijsttrekker, verhitte bij sommigen de gemoederen. De Roover, haar levenspartner, ergerde zich stevig aan berichten als zou hij haar kandidatuur publiek hebben aangeprezen.
• Daarbij werd door de partijtop zelf fel ontkracht dat er sprake was van een rivaliteit of “twee kampen”, en werden uitdrukkelijk van Doesburg en haar partner Peter De Roover uit de wind gezet: “Zij hebben echt niets fout gedaan”. De Wever zelf ging gisteren nog de baan op, voor een media-actie met van Doesburg, tegen zwerfvuil in het Antwerpse. 
• Finaal koos de partij zoals verwacht, zeker na het stikstofakkoord, voor Jambon als Vlaamse lijsttrekker. Het alternatieve scenario, om de Vlaamse minister-president te laten doorschuiven naar het Europese niveau, zou als een wel heel duidelijke exit gezien worden. En het zou lastig geweest zijn voor huidige Europees Parlementslid Johan Van Overtveldt. Die moest dan opnieuw ook in Antwerpen een plek krijgen. Bovendien voelt hij zich als een vis in het water in de Europese politiek, waar hij als een zwaargewicht in het Europees Parlement beschouwd wordt.
• Opnieuw Van Overtveldt dus, dit keer als boegbeeld voor heel Vlaanderen, ter vervanging van Geert Bourgeois. Daarbij telt dat de voormalige journalist en minister van Financiën gezien wordt als een versterking voor de ‘economische’ campagne, die N-VA wil gaan voeren. 
• Meteen werden van Doesburg en De Roover uiteindelijk elk lijstduwers: De Roover doet dat opnieuw voor de Kamer, waar De Wever dus trekt, en van Doesburg zal de lijst voor het Vlaams Parlement gaan duwen. Een signaal dat ze allebei op eigen kracht willen verkozen raken, en opzij gaan in de hiërarchie. 

Onder de waterlijn: Een pak personeelsbeslissingen over de politieke carrières van de brede top bij N-VA.

• Alle beslissingen zijn nog een beetje onder voorbehoud, want moeten nu nog terug naar de provinciale kiescolleges, maar zelden wordt het voorstel dat van het nationale niveau komt afgeschoten.
• Bij de lijsttrekkers dus geen enkele surprise van de chef, op uitzondering van Jean-Marie Dedecker (onafhankelijke) is er geen enkele nieuwe naam te noteren ten opzichte van 2019. Die trekt de Kamer, Sander Loones het Vlaams Parlement in West-Vlaanderen. Alle Vlaamse ministers zijn lijsttrekker, Ben Weyts (N-VA) in Vlaams-Brabant, Zuhal Demir (N-VA) in Limburg en Matthias Diependaele (N-VA) in Oost-Vlaanderen.
• Voor de Kamer is er Anneleen Van Bossuyt (N-VA) in Oost-Vlaanderen, Theo Francken (N-VA) in Vlaams-Brabant, en Steven Vandeput (N-VA) in Limburg.
• Voor de plaatsen net eronder was het wel uitkijken wie wat kreeg. Een erg opvallende is de Europese lijst:
  • Daar kreeg Assita Kanko (N-VA) opnieuw het vertrouwen: ze heeft de tweede plek beet, die toch behoorlijk zeker is voor de partij, en kan terug naar het Europees Parlement. 
  • Afgelopen jaar raakte Kanko nochtans in woelig vaarwater, nadat ze een onderzoek van het Parlement wegens ongepast gedrag ten opzichte van haar personeel aan haar been kreeg. Dat onderzoek werd afgesloten zonder gevolg, maar er lekte wel opvallend veel negatieve info vanuit de eigen partijrangen. De Wever maakt nu duidelijk een statement. 
  • Kanko is overigens ook kandidaat-burgemeester in Vilvoorde, een job die juridisch nét te combineren is met Europees Parlementslid: een stad mag maximum 50.000 inwoners hebben, en Vilvoorde telt er 46.993. 
  • Op de derde plek op die lijst duikt opvallend genoeg Kris Van Dijck (N-VA) op, ooit Vlaams Parlementsvoorzitter, en intern nog altijd erg populair. Hij maakt nu een goede kans om zijn carrière in Europa af te sluiten.
• In West-Vlaanderen is er een ‘nieuwkomer’, Eva Ryde (N-VA), schepen in Ieper, krijgt de tweede plek op de lijst voor het Vlaams Parlement. Maaike Devreese (N-VA), nu nog in dat Vlaams Parlement, verkast naar de Kamer op plek twee. Plek drie is daar opvallend genoeg voor Axel Ronse (N-VA), Kamerlid Björn Anseeuw moet naar een strijdplek. Oudgedienden Wilfried Vandaele (N-VA) en ook Yngvild Ingels (N-VA) wilden geen verkiesbare plaats meer.
• In Limburg zijn er Frieda Gijbels (N-VA) op twee en Wouter Raskin (N-VA) op drie voor de Kamer: geen verrassingen. Demir wil op haar Vlaamse lijst als enige in de partij een echt ‘wit konijn’ lanceren, “iemand die een echte nieuwkomer zal zijn”, zo is te horen in de partij. Een naam geeft men nog niet, die zal voor de lokale pers zijn.
• In Oost-Vlaanderen was er ook wel wat gebikkel: daar krijgt Aalsters burgemeester Christoph D’Haese (N-VA) de tweede plek voor de Kamer, Kathleen Depoorter (N-VA) krijgt de derde plaats. Voor het Vlaams Parlement gaat Sarah Smeyers (N-VA) op twee, en komt Koen Daniëls (N-VA) op drie. De twee resterende Kamerleden daar, die op de wip zitten, komen elk op de vierde plek: Peter Buysrogge (N-VA) op de Kamerlijst, Tomas Roggeman (N-VA) verkast naar de Vlaamse lijst.
• In Vlaams-Brabant krijgt Kristien Van Vaerenbergh (N-VA) de tweede plek. De vertrouweling van Francken, Darya Safai (N-VA) krijgt de derde plaats. Daar krijgt nieuweling Jeroen Tiebout de vierde plek. Voor het Vlaams Parlement is er opnieuw Nadia Sminate (N-VA) als nummer twee, en nu nog Kamerlid Katrien Houtmeyers (N-VA) verkast naar het Vlaamse, als derde. Arnout Coel krijgt de vierde plek
• In Antwerpen tenslotte krijgt Sophie De Wit (N-VA) de tweede plek voor de Kamer, Bert Wollants (N-VA) nummer drie, en duikt verdienstelijk Kamerlid Michael Freilich (N-VA) pas op de vijfde plek op. Voor het Vlaams Parlement is Annick De Ridder (N-VA) uit Antwerpen de nummer twee, Paul Van Miert (N-VA) uit Turnhout nummer drie, en Parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA) neemt vrede met de vierde plek.

Dé vraag: Hoe gaat N-VA de kopstukken nu positioneren ten opzichte van hun persoonlijke ambities en toekomstige rol?

• Een dilemma dat in 2019 voor de kiescampagne moest worden opgelost: wie pakt welke rol? Omdat Jambon toen federaal al vicepremier was, werd hij door N-VA toen in de rol van kandidaat-premier geduwd. De Wever ging voluit als “kandidaat minister-president” de strijd aan.
• Dat wrong: iedereen wist dat De Wever vooral volop op het federale niveau zou moeten onderhandelen, en dat Jambon toch vooral droomde van Vlaanderen. Dat bleek ook vrij snel na de verkiezingen, toen Jambon uiteindelijk aan het Martelarenplein belandde.
• Vandaag spelen twee andere vragen, die minstens even lastig zijn. Kan N-VA, als grootste formatie vooralsnog, het maken om geen volwaardige kandidaat-premier te hebben? De vraag stellen is ze beantwoorden, en De Wever heeft er in het verleden ook altijd op geantwoord: “als het nodig is” dat hij het dan wel doet. Maar meer dan dat was het nooit. 
• Met de handrem op dus, hoe dan ook. Want de Antwerpse burgemeester kan moeilijk een federale kiescampagne gaan voeren, waarbij hij plots zijn grote ambities op tafel legt, en tegelijk dan een paar maand later toch weer zijn liefde aan de stad verklaren. Bovendien weet heel de Wetstraat en zelfs de dorpsstraat intuïtief waar zijn hart ligt: het Schoon Verdiep, honderd keer liever dan de Wetstraat 16. Dansen op een slappe koord dus.
• Hetzelfde geldt toch wat voor Jambon. Die is als Vlaams lijsttrekker onherroepelijk ook opnieuw kandidaat om zichzelf op te volgen: een andere positie lijkt in de kiescampagne niet mogelijk, of hij verklaart zichzelf tot schietschijf, tot “sitting duck” van de kiesstrijd. Met onder meer Tom Van Grieken (Vlaams Belang) rechtstreeks tegen zich, en diens partij die alles-op-alles zet voor het Vlaams Parlement, moet Jambon vanuit sterkte vertrekken. Geen pensioen dus, geen rust, maar opnieuw “handen aan de ploeg”.
• Maar ook dat wringt wat met de realiteit: Jambon bleek deze legislatuur ook veel met zijn geluk op privévlak bezig, en reisde bovendien als minister-president heel de wereld af, zelfs in die mate dat de oppositie er een running joke van maakte. Zijn slogan ‘Sterke Jan’, veranderde bovendien door de opeenvolgende crises in ‘Sterkte, Jan’. 
• Gaat hij dan nu met volle overtuiging en gemeende goesting claimen opnieuw vijf jaar zijn intrek te nemen aan het Martelarenplein? Ook daar: een stevige balanceeract.

Genoteerd: België is alweer de voorlaatste in de Europese klas voor begrotingstekorten.

• In de herfstprognoses van de Europese Commissie lezen we dat het Belgische begrotingstekort zal oplopen van 3,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in 2022 naar 4,9 procent dit en volgend jaar. In 2025 zou het deficit zelfs de kaap van 5 procent ronden.
• Tijdens de energiecrisis heeft België verschillende maatregelen genomen om de koopkracht van de burgers te beschermen, wat bakken geld kostte. Daar kwam nog eens de torenhoge inflatie bij, waardoor de uitkeringen en overheidslonen werden aangepast aan de stijgende levensduurte. Al die elementen zetten de federale overheidsfinanciën verder fors onder druk.
• Zo ziet de Commissie het evolueren:
  • Het wegvallen van energiesteun en meer inkomsten uit de vennootschapsbelasting stabiliseren het tekort in 2024 op 4,9 procent van het bbp. 
  • De verdere toename tot 5 procent in 2025 zal volgens de Europese Commissie het gevolg zijn van “de onderliggende groei van permanent lopende gezondheids- en pensioenuitgaven als gevolg van de vergrijzing en oplopende rentebetalingen.”
  • Voor de eurozone voorspelt de Europese Commissie een gemiddeld tekort van 3,2 procent dit jaar en een daling naar respectievelijk 2,8 en 2,7 procent in 2024 en 2025.
• De vergelijking is pijnlijk: in 2023 zal het begrotingstekort in enkele lidstaten van de eurozone nog groter zijn dan in ons land. Vanaf 2024 doet slechts één land het op budgettair vlak slechter dan België.

• Dit jaar zal het begrotingstekort in Slovakije (5,7 procent), Italië (5,3 procent) en Malta (5,1 procent) nog groter zijn. Vanaf 2024 doet enkel Slovakije het nog slechter dan België met een begrotingstekort van respectievelijk 6,5 procent. De Europese Commissie verwacht dat het begrotingstekort van Slovakije in 2025 verder zal oplopen tot 6,8 procent.
• De Europese Commissie gaat er wel van uit dat de inflatie in de komende jaren verder zal afzwakken. De geldontwaarding in de eurozone zal dalen van 5,6 procent in 2023 tot 3,2 procent in 2024 en 2,2 procent in 2025. Maar België is het enige land van de eurozone waar de inflatie zal stijgen tussen 2023 en 2024. Volgens de Europese Commissie zal die dit jaar 2,4 procent bedragen, om vervolgens op te lopen tot 4,2 procent in 2024. Voor 2025 voorspelt de Commissie een stijging van de levensduurte met 1,9 procent.
• Tot slot zal de overheidsschuld van de eurozone afnemen, althans volgens de prognoses. Die beloopt dit jaar gemiddeld 90,4 procent van het bbp en zal in 2024 naar 89,7 procent dalen en in 2025 naar 89,5 procent.

Ook genoteerd: Rousseau krijgt zijn ‘straf’ in kader van een bemiddeling van het parket, voor z’n escapades en forse taal, dronken op café. Op links is er vooral verontwaardiging over de uitspraken, die nog eens in detail lekken.

• Het parket van Oost-Vlaanderen komt opvallend snel met een procedure die weg gaat van een mogelijke veroordeling: ‘bemiddeling’ voor Vooruit-voorzitter Conner Rousseau, die een voorstel van dat parket heeft gekregen, en daar ook op ingaat. Hij moet een bezoek brengen aan de Dossinkazerne in Mechelen, van waar in de Tweede Wereldoorlog slachtoffers van het Nazi-regime – waaronder Joden en Roma – naar de concentratiekampen werden gebracht én hij moet verplicht therapie volgen.
• De aanleiding zijn de racistische uitspraken van Conner Rousseau over de Roma, die hij deed op een avond van de Vredesfeesten in zijn thuisstad Sint-Niklaas. Daar kwam hij in café ’t Hemelrijck in aanraking met de politie om zes uur ’s ochtends. Daarbij werd pas 11 dagen later een proces-verbaal opgesteld, maar er waren ook bezwarende beelden van een bodycam van de politie.
• “Ik heb de beslissing van het parket vernomen. Ik erken mijn fout en zal de maatregelen nauwgezet uitvoeren”, was het enige wat Rousseau kwijt wilde. Hij gaat het bezoek dus doen én ook sessies volgen bij een therapeut “over de impact van woorden en taalgebruik”, zoals het parket vroeg. Zeker voor een toppoliticus een bijzonder opvallende eis van het parket.
• Tegelijk lekten gisteren in Het Nieuwsblad verdere details uit van wat Rousseau volgens het PV zou gezegd hebben aan de politie. Die zijn bijzonder pijnlijk:
  • “Mijn appartementsblok is racistisch en ik snap ze wel. We moeten eerlijk zijn: het zijn altijd die bruin mannen. Van mij moogt ge die veel harder aanpakken. Ge moet veel meer uw matrak gebruiken. Ik kan dat bruin gespuis niet allemaal buitenzetten.”
  • “Die Roma of andere zigeuners staan hier elke fucking dag met hun matras of frietketel aan de glasbol. Echt waar, die Roma, gewoon op slaan. Daar kunde geen fucking kloten mee doen hé, met die gasten.”
• Het is tegen die lekken dat Rousseau in kortgeding via een eenzijdig verzoekschrift een publicatieverbod bedong. Daardoor konden Het Laatste Nieuws, dat het proces-verbaal had, maar ook andere media, daar niet uit citeren. Ondertussen hield Rousseau wel een persconferentie waarbij hij uitgebreid excuses aanbood.
• De details die nu lekken, hadden zijn zaak bij die excuses niet geholpen, vandaag lijkt het een beetje ‘oud nieuws’. Hoe dan ook wil niemand in zijn eigen partij z’n vel: nestor Louis Tobback (Vooruit) verklaarde onlangs zelfs nog dat “in het diepst van allen een klein beetje een racist schuilt”.
• Vanuit PVDA wordt de aanval op Rousseau fors ingezet. “Als deze uitspraken kloppen, dan is dit een triestige dag voor de strijd tegen het racisme in ons land. Dronkenschap is geen excuus voor zo’n plat racisme. En nog minder voor een voorzitter van Vooruit”, zo reageerde Jos D’Haese (PVDA).
• En ook bij Groen is er reactie, van Gents kopstuk Evita Willaert (Groen): “Wat Rousseau deed is verwerpelijk en ranzig. Dat de Vlaamse ´sociaal-democraten’ vinden dat hij voorzitter kan blijven, is bijzonder zorgwekkend en veelzeggend. Hoe kan zo’n partij nog geloofwaardig democratische waarden en strijd tegen racisme uitdragen?”

Om te volgen: Iedereen wist dat het water van Chièvres vervuild was met PFAS, behalve blijkbaar Ecolo-minister Céline Tellier. Een oude tweet brengt haar hele verdediging wel aan het wankelen.

• Die hele verdediging van de Waalse minister van Leefmilieu Tellier, is gebaseerd op één enkel argument: als ze het geweten had, zou ze het publiek wél gewaarschuwd hebben. 
• Vervelend voor haar en Ecolo is dat iedereen rond de minister het blijkbaar wel wist, zo komt nu aan het licht. Het Amerikaanse leger wist het, de Société wallonne des eaux (SWDE) wist het, het hoofd van de SWDE wist het, de administratie wist het en een naaste adviseur van de minister had het moeten weten. 
• Ze wisten allemaal van het problematische niveau van PFAS in het water in de gemeente Chièvres. Water dat maandenlang werd geconsumeerd door 12.000 inwoners. 
• Céline Tellier verdedigde zich gisteren al met veel vuur in het Waals Parlement. Maar nu moet ze naar een herexamen, dat lastig belooft te worden. Want er is een expliciete tweet uit 2021 weer opgedoken, opgegraven door Jean-Luc Crucke (Les Engagés), die vanmorgen daarover ook op de RTBF-radio zat. 
• In die tweet stelde Tellier dat ze “nota had genomen van het document over de aanwezigheid van PFAS in Chièvres. De lokale en regionale overheden werken nauw samen. Ik verbind me ertoe om de stad alle informatie te verstrekken die zal voortvloeien uit de lopende analyses”, zo schreef de minister toen.
• De tweet dateert van 8 juli 2021. Crucke was toen nog minister in die Waalse regering. Diezelfde dag legde Tellier binnen de regering een mondelinge verklaring af over het onderwerp. “Een methode die nooit eerder werd gebruikt”, zo stelde Crucke vanmorgen. “Het onderwerp is nooit besproken tussen de kabinetten. We hebben nooit documenten ontvangen. We kregen alleen mondeling te horen dat er een vermoeden van vervuiling was, terwijl in het rapport van het Amerikaanse leger stond dat er sprake was van vervuiling”, legt hij uit. “Ik hield een heel vreemd gevoel over aan deze vergadering. Omdat we normaal gesproken niet zo te werk gaan.”
• De tweet van de minister spreekt bovendien van iets heel anders: een “PFAS-aanwezigheid”, “nauwe” samenwerking en “monitoring” van de analyses. Crucke was dus op zijn zachtst gezegd verrast. “In haar tweet heeft de minister het niet over een mogelijke vervuiling, maar over de aanwezigheid van PFAS. Vervolgens zegt ze dat ze de resultaten van de analyse gaat meedelen aan de stad (van Chièvres, red.). Maar de stad zegt deze informatie niet ontvangen te hebben.”
• Volgens Crucke is er dus op zijn minst sprake van nalatigheid in deze zaak: “Dezelfde dag nam het Amerikaanse leger op de basis van Chièvres maatregelen: geen openbaar water meer drinken en uitdelen van gebotteld water aan Amerikaanse soldaten. Dit was een voorzorgsmaatregel die genomen moest worden.”
• Loog minister Tellier dan? “Ik hou niet van dat woord. Het draagt veel betekenis met zich mee,” antwoordde Crucke vanmorgen. “Anderzijds denk ik dat niet alles gezegd is in de commissie. En het zal opnieuw gehoord moeten worden, op zijn minst in een speciale commissie”.
• Vandaag moet Tellier dus met een uitleg komen, tijdens een plenaire zitting van het Waalse parlement. En morgen zal de milieucommissie nog de getuigenissen horen van het directiecomité van SWDE en de inspecteur-generaal van SPW Leefmilieu (de overheidsdienst) om licht te werpen op een zaak vol wendingen.
• Hoewel ze dinsdag een solide verdediging voerde en zich staande hield tegenover de parlementsleden, komt er nu dus een nieuw offensief van de oppositie, waar Crucke tegenwoordig deel van uitmaakt. 
• In de afgelopen dagen zijn er bovendien opnieuw verschillende brieven opgedoken, waaruit blijkt dat de administratie (SPW) op de hoogte was van de “systematische overschrijding van de norm” in het water van de put en de watertoren van Chièvres en expliciet aan SWDE vroeg “om de acties te communiceren die zijn ondernomen om de PFAS-concentraties te beperken”. De brief dateert van 16 juni 2022.
• Niet alleen de autoriteiten en SWDE waren op de hoogte, maar ook het hoofd van de waterdistributeur. Een paar dagen later, op 24 juni, antwoordde de voorzitter van het beheerscomité dat “SWDE al verschillende mogelijkheden heeft bestudeerd, waaronder de installatie van een tijdelijk filtratiesysteem (met actieve kool) om PFAS tegen te houden. Die werden pas in maart 2023 geïnstalleerd. Met andere woorden, 9 maanden waarin er niets is gebeurd. 9 maanden waarin de 12.000 inwoners van Chièvres en de omliggende dorpen vervuild water hebben gedronken.
• Tellier zelf reageerde ondertussen op Crucke via X: “Het in stand houden van twijfels over mijn oprechtheid lijkt de strategie te zijn waarvoor sommigen hebben gekozen”, zo stelde ze fors. “En toch heb ik dinsdag al een duidelijk antwoord op dit punt gegeven aan het Parlement. En ik heb deze eerste testresultaten (gevraagd in juli 2021), al in september 2021 gecommuniceerd met het gemeentebestuur.” (cv/ddw)