De monetaire beleidsmakers trachten de economie in goede banen te leiden, maar beschikken daarvoor maar over enkele tools. De belangrijkste daarvan is de rente. Die werd in de Verenigde Staten en in Europa het laatste anderhalf jaar consistent opgetrokken. Deze nog verder verhogen zou de economie in een wurggreep kunnen nemen. Nu komt de balans van de centrale banken aan bod.
De volgende fase in het beleid van centrale banken: na de rentesprongen het balanstotaal
Waarom is dit belangrijk?
Om de economie te stimuleren, hanteren centrale banken een techniek die ‘quantitative easing’ wordt genoemd. Ze kopen staatsobligaties in, en injecteren op die manier cash in de economie. Nu de inflatie nog boven de doelstelling van 2 procent staat, en centrale banken de rente niet verder willen optrekken, wordt gekeken naar de omgekeerde beweging: ‘quantitative tightening’. Centrale banken verkopen hun activa, om de geldhoeveelheid in de economie te verkleinen, in de hoop zo de inflatie verder in te tomen.- De Federal Reserve steunde voor het eerst op quantitative easing, of kwantitatieve versoepeling, om de nasleep van de economische crisis in 2008 te verzachten. De Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, verdubbelde toen in twee maanden tijd het balanstotaal.
- Sinds februari 2020, voor de coronapandemie, is dat balanstotaal alweer bijna verdubbeld. Het bedrag dat nu op de balans staat is een achtvoud van het bedrag in 2008. Nu is het tijd om die balans weer te verkleinen, via kwantitatieve verstrakking.
- In Europa greep de Europese Centrale Bank in 2008 naar een verlaging van de rente. De techniek van kwantitatieve versoepeling werd in 2015 voor het eerst gebruikt. Dit kwam omdat een soepeler geldbeleid zich opdrong, maar de rentevoet te dicht bij de nulgrens lag om die nog verder te verlagen.
- Aan het begin van de pandemie werd dat balanstotaal fors vergroot, en zowel in de VS als in Europa bereikte het toen recordhoogtes.
- Het balanstotaal van de Fed bedraagt vandaag zo’n 7.900 miljard dollar.
- Bij de ECB staat er voor zo’n 7.000 miljard euro op de balans.
Afbouwen balanstotaal
Daarmee staat het balanstotaal van beide banken al lager dan de piek in de lente van 2022. Fed-voorzitter Jerome Powell zette de lijn van deze strategie al uit. “kwantitatieve verstrakking kan doorgaan, zelfs tijdens renteverlagingen”, zei hij bij de toelichting van het beleid in juli.
- Een te hoog balanstotaal kan dus leiden tot een overmatige geldhoeveelheid in de economie. Dit brengt dan weer inflatie met zich mee.
- Ondertussen hebben de beleidsmakers in de VS en in Europa duidelijk gemaakt dat ze niet van plan zijn om de rentevoeten snel terug te laten dalen. “hoger voor langer”, werd meerdere keren herhaald wanneer het beleid werd toegelicht.
- Wat dus rest, is het afbouwen van het balanstotaal naar “het evenwichtige niveau”. In andere woorden, een balans die in verhouding staat tot de economische activiteit en de geldhoeveelheid in de economie. Aan de beleidsmakers om te bepalen hoeveel dit is.
- Al kan het zeker even duren vooraleer die balans merkbaar krimpt, op deze balans staan heel wat langetermijnobligaties. Bij het afbouwen van de balans, worden die op vervaldag niet opnieuw ingekocht. In sommige gevallen duurt het dus tien jaar of zelfs langer tegen een obligatie van de balans verdwenen is. Als er voor dat punt een nieuwe reden is om het geldbeleid te versoepelen (lees: een nieuwe crisis), bestaat de kans dat de centrale banken ervoor kiezen om de balans terug te versterken.
(cv)
