De rover Curiosity heeft op de Rode Planeet tot dusver onbekende organische moleculen ontdekt, een vooruitgang die kan leiden tot de ontwikkeling van betere instrumenten in de zoektocht naar chemische sporen van levenstekens op andere planeten.

Sinds 2012 rolt Curiosity rond op de Rode Planeet, met 75 kg aan wetenschappelijke apparatuur aan boord. De robot zwerft nu al bijna 10 jaar rond op Mars om gegevens te verzamelen over de meteorologie en de straling die de bodem van de planeet bereikt, maar ook en vooral om te onderzoeken of er in het verleden op Mars een omgeving is geweest die gunstig was voor het ontstaan van leven.

Om deze taak te vergemakkelijken werd de rover in de Gale-krater gedropt, waarvan de rotsachtige formaties het mogelijk maken alle lagen van de geschiedenis van Mars te observeren, tot aan het Noachian-tijdperk, een tijdperk waarin de planeet volgens wetenschappers 3,7 miljard jaar geleden omstandigheden herbergde die bevorderlijk waren voor het ontstaan van levensvormen.

Boorproblemen en complexe chemie

En zo, zonder oponthoud, gaat Curiosity verder met haar taak en graaft het in de Martiaanse bodem met haar kleine boor. Een complexere missie dan het lijkt, want eind 2016 stopte het instrument in kwestie met werken, en op het slechtst mogelijke moment: Curiosity zou de volgende stap zetten en een dosis oplosmiddel gebruiken op zijn rotsmonster om, tien miljoen kilometer verwijderd van de wetenschappers die belast waren met het experiment, na te gaan of het organische verbindingen bevatte die zouden kunnen wijzen op de aanwezigheid van leven in het verleden.

Een experiment dat niet zo vaak kan worden herhaald als de wetenschap zou willen: terwijl de Curiosity gemakkelijk rotsmonsters kan verzamelen en droog analyseren om de samenstelling ervan te bepalen, vereist de zoektocht naar organische moleculen meer precisie. Deze vallen uiteen in eenvoudiger moleculen die geen duidelijke resultaten kunnen bieden. Deze organische verbindingen moeten dus eerst met andere chemicaliën worden behandeld om een gasvormig monster te vormen dat beter geschikt is voor analyse. Curiosity kan hiervoor een speciaal oplosmiddel gebruiken. Maar het heeft maar negen doses, zorgvuldig bewaard in luchtdichte flesjes. De keuze om een van deze op te offeren voor een diepgaande analyse is geen gemakkelijk te nemen keuze.

NASA was van mening dat Curiosity een monster van belang had toen zijn boor het begaf. Er moest een beslissing genomen worden. In plaats van tijd en energie te verspillen aan reparaties die misschien niet zouden werken, besloten de onderzoekers een flesje te openen en het experiment uit te proberen op een eerder verzameld monster van het oude strand van Ogunquit, waarvan vermoed wordt dat het lang geleden een zeebodem is geweest.

Een paar fragmenten van een oude zeebodem

En verrassing, met dit monster, dat niet per se veelbelovender was dan alle andere, kon Curiosity verschillende organische verbindingen opsporen, waaronder ammoniak en benzoëzuur. Sommige van deze organische verbindingen waren nog nooit eerder op Mars geïdentificeerd. Ondanks het feit dat deze resultaten uit 2016 dateren, zijn ze nu pas in een studie bevestigd en onthuld.

Was er nu leven op Mars? De ontdekking brengt niet veel antwoorden met zich mee, want geen van de ontdekte moleculen is een onmiskenbaar teken van leven. Maar deze onverwachte wending en analyse verzekert twee dingen: ten eerste werkt deze methode, en Curiosity is inderdaad in staat deze moleculen te detecteren met behulp van een oplosmiddel. Dit is nog nooit eerder geprobeerd. Ten tweede betekent het dat het oude strand van Ogunquit een geschikte omgeving is voor dit soort onderzoek, en dat het vele schatten van Mars zou kunnen herbergen.

“Dit experiment heeft de inventaris van moleculen die aanwezig zijn in monsters van Mars uitgebreid en een krachtig instrument gedemonstreerd om de zoektocht naar polaire organische moleculen van biotisch of prebiotisch belang te vergemakkelijken,” schreef het NASA-onderzoeksteam, geleid door astrobiologe Maëva Millan van NASA’s Goddard Space Flight Center en Georgetown University.

Het duurde meer dan een jaar voordat ingenieurs op aarde in staat waren om Curiosity’s boor te repareren. In 2019 werd een tweede dosis oplosmiddel gebruikt voor een monster kleigesteente van verder op de berg Sharp. Binnenkort zullen meer analyses volgen, niet alleen op Mars maar ook op aarde: de NASA plant een missie in de jaren 2030 om de rest van de monsters van Curiosity te verzamelen, zodat ze op onze eigen planeet zorgvuldiger kunnen worden geanalyseerd.