Migratie is goed voor migranten, want anders zouden ze terug gaan naar hun land van oorsprong, schrijft econoom Paul Collier in zijn boek Exodus: How Migration is Changing Our World. Doch de vraag of migratie goed of slecht is, is een foute vraag. Hoeveel meer migratie is goed en voor wie? Daar gaat het om.

Wie van een arm naar een rijk land emigreert verdient al snel tien keer wat hij thuis verdienen kon. Zijn productiviteit neemt toe omdat hij ontsnapt aan de dysfunctionele sociale modellen in zijn thuisland. Dat is geen onbelangrijk gegeven, want, op een aantal oliesjeikdommen na, zijn rijke landen rijk omdat ze georganiseerd zijn en zijn arme landen arm omat ze dat niet zijn. Een fabrieksarbeider in Nigeria produceert minder dan hij in Nieuw-Zeeland zou produceren omdat de maatschappij rondom hem dysfunctioneel is: de elektriciteit valt voortdurend uit, wisselstukken ontbreken en managers spenderen een groot deel van hun tijd aan het omkopen van corrupte ambtenaren. Wanneer een rijk land immigranten binnenlaat, laat het hen mee profiteren van de vruchten van goed bestuur en de rechtsstaat…

Maar wat met die landen die immiganten verwelkomen? Die hebben in het verleden geprofiteerd van die immigratie, maar dreigen nu in moeilijkheden te komen indien de immigratie niet beter wordt gereglementeerd.

Immigranten vullen veelal niches, die de autochtone bevolking complementeert eerder dan ze verplaatst. De lokale bevolking profiteert van immigratie dankzij licht stijgende lonen (cfr. de VS waar immiganten nieuwe ideeën aanbrachten in de IT-sector) of ziet zijn lonen lichtjes dalen (wat meestal enkel geldt voor de laaggeschoolden).

Doch voortdurende massa-immigratie bedreigt nu de culturele cohesie van rijke landen, schrijft Collier. Diversiteit voegt variatie toe: Thaïse keuken of Congolese muziek, en dat is een voordeel. Maar belangrijke groepen migranten dreigen zich vast te klampen aan de culturele normen die hun land van oorsprong dysfunctioneel maakten en ze te verspreiden in hun nieuwe gastland. Daarenboven staan autochtonen weigerachtig tegenover het financieren van de welvaartstaat wanneer hun samenleving te heterogeen wordt.  De steun voor herverdeling verwatert wanneer belastingbetalers denken dat de bevoordeelden te verschillend zijn van hen zelf.

En wat met landen die hun mensen zien vertrekken? Tot op zekere hoogte zijn die beter af. Emigranten sturen naast harde valuta ook goede ideeën huiswaarts. Het vooruitzicht op emigratie beweegt mensen ertoe hard te studeren en de juiste vaardigheden aan te leren; en wanneer deze mensen uiteindelijk thuis blijven verrijken ze de lokale talentenpool. Maar wanneer te veel hoogopgeleiden het land verlaten, dreigen catastrofes. Grote landen als China, Brazilië en India varen wel bij emigratie, maar kleine landen als Haïti – dat 85% van zijn hoogopgeleiden zag vertrekken – doen dat niet.

Als het verleden een leidraad is voor de toekomst dan zullen de voorbije migratiegolven de condities bepalen onder dewelke migratie verder kan toenemen. Emigratie is minder ontmoedigend wanneer je je kan vestigen in een buurt waar al vele van je landsgenoten zich hebben genesteld. Daar kan je je moedertaal spreken, eten wat je kent en je familie vragen je te helpen om een job te vinden. Vele westerse regeringen sponsoren visa op basis van familiehereniging.

Hoe meer van deze mensen ergens binnenkomen, hoe moeilijker het wordt ze te assimileren. Een interessante stelling, maar is ze wel juist? Londen, de meest gediversifieerde stad van het Verenigd Koninkrijk, huisvest nog minder dan 50% blanke autochtonen, maar is veruit de rijkste stad van het land. In Amerika heeft elke generatie migranten zich keer op keer geassimileerd. Waarom zou dat in de toekomst anders zijn? De recente geschiedenis van Canada, Australië en Nieuw-Zeeland suggereert dat grote golven van immigratie niet oncompatibel zijn met sociale cohesie en welvaart.

Waar Collier wel gelijk heeft is wanneer hij stelt dat er spanningen zijn tussen massa-immigratie en de welvaartstaat. Een rijk land dat migranten uitnodigt om van uitkeringen te leven zal niet lang rijk blijven. Immigranten assimileren beter in de VS dan in de meeste Europese landen omdat de uitkeringen er veel minder genereus zijn. In sommige Europese landen kunnen nieuwkomers lange tijd profiteren van uitkeringen wat de autochtonen vaak razend maakt. In Amerika moeten immigranten werken… en dat doen ze ook. En werk blijft nog altijd de snelste manier om je in een samenleving te integreren.

Collier stelt ten slotte een aantal regels voor om te vermijden dat immigratie in de toekomst wordt ondermijnd door de krachten die ze groot heeft gemaakt:

• het aantal nieuwe immigranten linken aan het succes van eerdere aangekomenen,
• het aantal geschoolde immigranten en studenten verhogen,
• familiehereniging beperken,
• vluchtelingen uit oorlogszones toelaten, maar ze terugsturen wanneer er opnieuw vrede komt om zo hun thuisland te helpen heropbouwen,
• illegale immigranten zich laten registreren als gastarbeiders, die belastingen betalen maar geen aanspraak kunnen maken op sociale zekerheid.