De Chinese regering is niet opgezet met het #MeToo-activisme in haar land, vrezend dat het zou kunnen uitmonden in afwijkende politieke ideeën. Maar de beweging in China is allesbehalve uitgedoofd.
Zhou Xiaoxuan kwam in 2018 in een mediastorm terecht toen ze een prominente Chinese tv-presentator, Zhu Jun, beschuldigde van ongewenst seksueel geweld. Xianzi, zoals ze ook wel genoemd wordt, werkte vier jaar eerder als stagiair bij het Chinese nationale televisiewerk toen ze zijn kleedkamer binnenkwam voor een interview voor een project van haar universiteit. Daar zou Jun haar betast en gekust hebben.
Toen ze later een klacht indiende bij de politie, kreeg ze te horen dat ze dat beter niet kon doen omdat dat nefast zou zijn voor de Communistische Partij. Zhu Jun is een begrip in het Chinese medialandschap: hij presenteert onder andere het Chinese Nieuwjaarsgala, elk jaar de meest bekeken uitzending in het land.
Zes jaar na het vermeende incident krijgt haar verhaal een vervolg. In december begon de rechtszaak die Xianzi tegen Jun heeft aangespannen. Omdat dergelijke zaken zelden in de rechtbank terechtkomen, menen verschillende deskundigen dat dit de toekomst van de #MeToo-beweging in het land zou kunnen bepalen. Zhu ontkende de beschuldigingen en klaagde Xianzi aan voor smaad, waarop zij hem op haar beurt aanklaagde.
‘Als ik win, zal dit veel vrouwen aanmoedigen om naar voren te komen en hun verhalen te vertellen; als ik verlies, blijf ik in beroep gaan totdat gerechtigheid geschied is’, zei Xianzi aan de BBC voor de hoorzitting begin december.
Doorn in het oog van China
Dat de hele zaak een doorn in het oog is van de overheid, werd duidelijk toen het de berichtgeving hierover op sociale media en in de media censureerde. Twee jaar na de start van de #MeToo-beweging in China hebben Chinese feministen nog steeds te maken met forse tegenwind van een overheid die het internet, de media en onafhankelijk activisme in haar greep houdt, schreef Yaqiu Wang van Human Rights Watch (HRW) dit jaar in The Washington Post.
‘China’s partijstaat heeft een nultolerantie voor collectieve acties, dus de #MeToo-beweging in het land heeft zich nooit kunnen manifesteren in massale straatprotesten. Maar individuele slachtoffers hebben hun zaak voor de rechter gebracht, wat getuigt van een buitengewone vastberadenheid en veerkracht.’
In 2015 arresteerden de autoriteiten vijf feministische activisten aan de vooravond van Internationale Vrouwendag omdat ze van plan waren om in Beijing, Guangzhou en Hangzhou stickers tegen seksuele intimidatie uit te delen op het openbaar vervoer. Ze werden 37 dagen vastgehouden en ondervraagd. Drie jaar later werden de sociale media-accounts van Feminist Voices, destijds het meest invloedrijke account voor feministen in China, verboden. Vorig jaar nog hielden Chinese autoriteiten Huang Xueqin, een journalist en leider van de Chinese #MeToo-beweging, drie maanden vast om onbekende redenen.
Er zijn echter ook tekenen die wijzen op verandering. In mei heeft China voor het eerst een burgerlijk wetboek geschreven, waarin seksuele intimidatie gedefinieerd wordt als iets dat ‘tegen de wil van een ander wordt uitgevoerd via middelen als spraak, tekst, afbeeldingen of fysiek gedrag’. Daarin staat ook dat de overheid, bedrijven en scholen zich moeten inspannen om dergelijk gedrag tegen te gaan. Maar critici stellen dat dit nog steeds onvoldoende is om slachtoffers van seksuele intimidatie te beschermen omdat er met geen woord gerept wordt over de aansprakelijkheid van bedrijven die geen maatregelen nemen.
#MeToo in China is springlevend
Hoewel het Hooggerechtshof van China in 2018 voor het eerst duidelijk maakte dat seksuele intimidatie een reden kan zijn om iemand aan te klagen, blijven veel vrouwen terughoudend om naar voren te treden. Slachtoffers die er wel voor kiezen dat te doen, worden vaak bestookt met haatberichten op sociale media door mannen die zich verzetten tegen feminisme en #MeToo.
Desalniettemin kan de #MeToo-beweging in China op heel wat steun rekenen. Begin december verzamelde een menigte zich voor het gerechtsgebouw in Peking waar de zaak tegen tv-presentator Zhu Jun plaatsvond om hun steun uit te spreken voor Xianzi, ondanks de aanwezigheid van politieagenten. Velen hadden posters vast met #MeToo erop.
Sinds Xianzi met haar verhaal naar voren is gekomen, zegt ze tienduizenden berichten te hebben ontvangen van vrouwen in het hele land die hun eigen ervaringen met seksuele intimidatie en mishandeling met haar delen. De voorbije jaren hebben ook andere Chinese vrouwen publiekelijk machtige mannen beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. In 2018 werden op een week tijd minstens twaalf mannen – waaronder academici, journalisten en tv-persoonlijkheden – op Chinese sociale media beschuldigd van seksuele intimidatie en erger.
Twee jaar later is de strijd voor vrouwenrechten in China nog springlevend. In juni van dit jaar won een maatschappelijk werker, die haar voormalige baas aanklaagde bij een gevestigde non-profitorganisatie in Chengdu voor pesterijen, de eerste succesvolle rechtszaak over seksueel wangedrag in de geschiedenis van het land.
Xianzi is daarentegen niet optimistisch dat ze haar zaak tegen de tv-presentator Zhu Jun zal winnen. Maar ze zegt dat zelfs een nederlaag een ‘overwinning’ zou zijn, omdat haar zaak het bewustzijn rond seksuele intimidatie heeft bevorderd.’
