Niemand weet hoeveel Russen de voorbije weken hun land hebben verlaten, maar het zijn er volgens Mikhail Viktorovich Zygar “honderdduizenden”. Deze voormalige hoofdredacteur van de onafhankelijke Russische televisiezender Dozhd is een van hen.
Het zijn uiteraard de mensen die het zich financieel kunnen veroorloven die vertrekken, met name de betere Russische middenklasse. Academici, journalisten, wetenschappers, acteurs, leraars,… Degenen die te lang hebben gewacht zijn eraan voor de moeite. De instorting van de roebel heeft vluchten zo goed als onbetaalbaar gemaakt.
Woensdag reageerde de Russische dictator Vladimir Poetin in niet mis te verstane bewoordingen op het vertrek van dat “uitschot”. Het zijn “verraders” die meeheulen met het Westen.
De vergelijking met een andere dictator is al tot in den treure toe opgevoerd, maar amateurhistoricus Poetin lijkt nu duidelijk in de buurt van 1937 de weg in zijn geschiedenisboek te zijn kwijtgeraakt.
Ondanks dat vele vertrekkende Russen zich de voorbije 20 jaar met de moed der wanhoop tegen de dictator hebben verzet, zijn deze mensen vervloekt. Het is emigranten verboden hun geld mee te nemen en Russische parlementariërs hebben al voorstellen ingediend om ze hun staatsburgerschap te ontnemen en hun bezittingen te nationaliseren. Ook buiten hun landsgrenzen worden ze nu verwelkomd als “het volk van Poetin”. De dictator treurt er niet om. Net als Lenin de “intelligentsia” bekampte, is ook Poetin de critici in eigen land liever kwijt dan rijk.
Welk lot wacht de Russen die blijven?
Het Westen hoopte dat het met zijn sancties de machthebbers in het Kremlin viseerde. In werkelijkheid schieten we in het hart van de Russische burgermaatschappij. De in eigen land gebleven Rus is de nieuwe lepralijder. Russische voetbalteams zijn uitgesloten van alle competities; het land mag niet naar het Eurovisiesongfestival en de Formule 1 schrapt de Grand Prix van Rusland van zijn kalender. Optredens van het Bolshoi Ballet, het meest gerenommeerde balletgezelschap ter wereld, zijn in het buitenland niet langer welkom. Tot in Vlaanderen klinken oproepen om Dostojevski en Tolstoj te cancelen.
Door de reikwijdte van sancties verkeerd in te schatten, kan ook in Rusland wat de Amerikanen noemen een “rally around the flag“-effect ontstaan. Dan zouden de mensen die in Rusland zijn gebleven zich wel eens massaal achter hun gehavende leider kunnen scharen.
Hoeveel regimes bezweken onder sancties?
Met de uitzondering misschien van het Apartheidsregime in Zuid-Afrika is de voorbije 50 jaar geen enkel land onder economische sancties bezweken. Zowel in Iran, Syrië, Noord-Korea, Venezuela, Wit-Rusland en Cuba zit de dictator nog steeds in het zadel. Niet de dictator, maar zijn volk betaalt de prijs.
Dezelfde westerse politici die nu sancties toejuichen, gingen het voorbije decennium maar al te graag met hem op de foto. Barack Obama, David Cameron, Tony Blair, Angela Merkel, Silvio Berlusconi, Nicolas Sarkozy,… Alle deden hun best om de dictator maar niet voor het hoofd te stoten. Vooral als er lucratieve contracten te rapen vielen, waren democratie en mensenrechten plots van secundair belang. Dat Poetin in Grozny en Aleppo dezelfde slachtpartijen had aangericht als wat nu in Marioepol gebeurt, deerde niet.
Economische sancties zullen niet volstaan. China, India, Pakistan en tientallen andere Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen zullen Rusland niet afvallen. Tot nader order schrijft de EU Poetin dagelijks nog een cheque van 700 miljoen euro uit voor olie en gas. Westerse regeringen subsidiëren nu dus rechtstreeks de oorlog door kunstmatige prijsverlagingen aan de pomp. Het toppunt van hypocrisie, aldus Wolfgang Münchau van EuroIntelligence.
De ongemakkelijke waarheid is dat enkel sancties of acties die Poetins gedrag kunnen beïnvloeden, die zijn die direct of indirect zijn machtspositie in gevaar brengen. Macht is het enige wat dictators interesseert, want ze weten wat hen te wachten staat wanneer ze hun greep op de zaken verliezen.
Als Poetin straks een muur rond Rusland moet bouwen om zijn machtspositie veilig te stellen, zal hij dat graag doen. Opnieuw kiest het Westen voor de meest comfortabele oplossing op korte termijn. Tot we op die muur zullen botsen.
(kg)