De voorbije weken golfde er een kleine klimaatschok doorheen de wijnwereld.
Onderzoekers van de Universiteit van Alcalá (Spanje) en British Columbia (Vancouver, Canada) berekenden immers op basis van vrij betrouwbare klimaatmodellen dat, indien er niet ingegrepen wordt, er zelfs bij een ‘matig’ scenario van 2°C opwarming meer dan de helft (56%) van het nu wereldwijd gecultiveerde druivenareaal zou verdwijnen, want ongeschikt voor wijnbouw. Worden er toch maatregelen genomen, dan zou dit negatieve effect ruim halveren tot ‘slechts’ 24%.
Ik wil nu niet ingaan over de waarde van deze prognose, maar vooral inzoomen op een cruciale zin in het rapport: ‘With 2 degrees of global warming and no attempts at adaptation’. Met andere woorden: hoe kunnen wijnbouwers, domeinen en zelfs overheden dan wél ingrijpen om het tij te keren?
Vier ontsnappingsroutes
Volgens mij is er een kwartet strategieën waarmee wijnbouwers en wetgevers op termijn deze klimaatopwarming kunnen counteren. Maar hun haalbaarheid is helaas niet altijd even realistisch.
Strategie 1: het intensiveren van bestaande methodes en technieken
Er worden nu al verschillende methodes en technieken toegepast om de langdurige hittegolven en waterschaarste te counteren. Dat behelst onder andere:
- het overal toelaten van irrigatie, ook in appellaties waar dit nu nog taboe is
- het langer ongesnoeid laten hangen van het bladerdek als beschutting tegen de overdadige zon (het zogenaamde canopy management of loofwandbeheer)
- ’s nachts plukken tijdens de koelere periodes (om oxidatie te vermijden)
- veralgemening van de zogeheten ‘groene oogst’, om lagere rendementen maar hogere fruitkwaliteit te bekomen
- nog strenger triëren van de geoogste trossen
- het direct koelen van de druiven bij aankomst in de chais
En ga zo maar door.
Allemaal technieken die reeds in veel regio’s ingeburgerd zijn, maar zeker op grotere schaal zullen geïmplementeerd worden, ook waar het nu nog geen must is. Het effect daarvan is natuurlijk beperkt en vertaalt zich vooral in een hogere kwaliteit, maar vaak lagere opbrengsten.
Strategie 2: delokalisatie van de wijngaarden
Al decennia is wereldwijd de race bezig naar ‘cool climate’-zones. Hoger gelegen percelen op hellingen en plateaus, of gesitueerd in de nabijheid van een verkoelende zee(bries) zijn al langer in trek. Er wordt echter voorspeld dat appellaties ‘van moetens’ op ons halfrond steeds noordelijker gaan migreren. ‘Toscaanse’ Sangiovese zou dan bijvoorbeeld binnen enkele decennia uit noodzaak in Piemonte gemaakt worden, terwijl ‘Bourgogne’ opschuift richting Benelux of zelfs Scandinavië.
Deze strategie botst natuurlijk op een belangrijke drempel: niet elk terroir, en met name de bodemstructuur, is ideaal voor de wijnbouw, ook al is het er koeler. De technologie alleen kan dit terroireffect niet opvangen of uitgommen.
Strategie 3: de migratiestroom van hittebestendige druivenvariëteiten
Eén van de consequenties van deze studie is dat ook klassieke appellaties wettelijk opengebroken moeten worden en streekvreemde druivenrassen moeten tolereren. Met name rassen die momenteel (nog) goed bestand blijken tegen langere hittegolven en droogteperiodes, zoals Mourvèdre, Grenache of Syrah. Per slot van rekening telt de wereld circa 1.100 druivenvariëteiten, waartussen toch zeker een aantal bruikbare alternatieven zitten.
Vooral monoculturen, zoals Merlot of Pinot Noir, lopen straks het hoogste risico lopen om slachtoffer te worden van de opwarming
In Bordeaux speelt men al met dat idee zulke outsiders toe te laten, maar het zou bijvoorbeeld ook betekenen dat een zuiderse druif als Mourvèdre zelfs de Bourgondische Pinot Noir-cuvées komt aanvullen. Pure godslastering voor de conservatieve wijndrinker, die uiteraard vreest dat daardoor het geur- en smaakprofiel van zijn of haar geliefde rode Bourgogne radicaal zal veranderen.
Voorlopig bevindt deze strategie zich echter nog in het voorzichtige studie- en proefstadium. En hoe dan ook zal men wettelijk maximumpercentages in de blends opleggen, zodat de oorspronkelijke variëteit dominant blijft.
Maar een even cruciale vraag is: stevenen we zo niet druppelsgewijze af op smaaknivellering, wanneer tientallen appellaties dezelfde druiven als deus ex machina gaan inschakelen? Feit is dat vooral monoculturen – zoals Merlot in de Bordelais of Pinot Noir in Bourgogne – straks het hoogste risico lopen om slachtoffer te worden van de opwarming. Streken waar druivenmixen de norm zijn, hebben immers meer speling.
Strategie 4: het ontwikkelen van nieuwe kruisingen
En dan vooral kruisingen die meer resistent zijn tegen hogere temperaturen en langer kunnen overleven bij waterschaarste. Een ontwikkeling die niet alleen bedoeld is voor de ‘noordelijke’ regio’s, waar kwetsbare variëteiten staan aangeplant, maar ook voor de ‘zuidelijke’ appellaties.
In een regio als de Languedoc-Roussillon, bijvoorbeeld, groeien momenteel veel druivenrassen die voorlopig perfect de hitte aankunnen. Maar welk alternatief rest voor deze wijnmakers als straks ook daar het kwik 2°C of meer klimt? Want deze appellaties hebben dan geen Reddende Engel in het druivenareaal en zullen dus op deze nieuwkomers moeten rekenen. De R&D richting nieuwe variëteiten is in veel landen en appellaties al jaren bezig, maar voorlopig is het nog wachten op deze superdruiven en hun commercialisatie.
Bovendien woedt ook hier de discussie: wat met de eigenheid van de appellatie als totaal nieuwe kruisingen dominant(er) worden? Zal de consument deze aangepaste stijl wel slikken?
Lokale wijnbouwers moeten daarenboven voldoende knowhow opbouwen om, soms na tientallen generaties, plots efficiënt met ‘vreemde’ druivensoorten te werken. Ook daar zal waarschijnlijk de kloof tussen kapitaalkrachtige groepen en domeinen en de kleinschalige wijnbouwers toenemen. De eerste groep zal voldoende kennis én tijd kunnen kopen om zich maximaal aan te passen, terwijl het bij de tweede (meer omvangrijke) categorie veel sneller pompen of verzuipen wordt.
Maar slaap voorlopig op uw beide oren: de tijd dat uw Saint-Emilion voor 50% uit Syrah bestaat of uw rode Bourgogne uit Mourvèdre, is nog niet voor (over)morgen.
