De Croo wil “tijd nemen” voor opvolging Somers, maar de kandidatenlijst lijkt uiterst beperkt: “Het zal tussen D’Hose of Rutten gaan”

De Vlaamse regering, die compleet in snelheid gepakt werd bij het ontslag van Bart Somers (Open Vld), wacht nu op een nieuwe vice-ministerpresident. “We gaan onze tijd nemen”, zo gaf premier Alexander De Croo (Open Vld) al mee. Het kleine kransje beslissers van de ‘G4’ bij Open Vld staat wel hevig onder druk: na de hommeles bij de aanstelling van Paul Van Tigchelt (Open Vld) hebben ze geen ruimte voor frivoliteiten. Verschillende hoge bronnen binnen de partij maken dezelfde afweging: het zal een vrouw zijn, én ze zal uit de Vlaamse fractie zelf moeten komen. Meteen circuleren slechts twee logische namen: “Het zal tussen Stephanie D’Hose en Gwendolyn Rutten gaan”, zo bevestigen meerdere leden van die fractie. De vraag is of die laatste geloofwaardig de bocht kan nemen, na haar fel afscheid van het nationale podium, nauwelijks enkele weken geleden. D’Hose, die lijsttrekker in Oost-Vlaanderen moet worden, zou dan weer een boost kunnen gebruiken. Open Vld geeft zichzelf tijd tot zondag.

In het nieuws: Alle ogen andermaal op Open Vld, waar men een nieuwe minister moet kiezen.

De details: Het is volgens het boekje Tom Ongena die beslist, in praktijk is het natuurlijk De Croo. Jong Vld dringt aan op een partijbureau.

“De ratten verlaten het zinkend schip.” Het was een veelzeggende uithaal van Wout Maddens, Open Vld’er en zelfs schepen in het Kortrijk van Vincent Van Quickenborne, gisteren op X, over de exit van Somers. Maddens, die dicht staat bij de populaire Ruth Vandenberghe (Open Vld), heeft duidelijke de brute terugkeer van Van Quickenborne naar Kortrijk nog niet verteerd: Vandenberghe moest de sjerp meteen teruggeven aan de ontslagnemende minister.
Het is veelzeggend over de sfeer binnen Open Vld, waar de reacties op de plotse exit van Bart Somers lang niet allemaal positief zijn. Oprispingen over “carrièreplanning”, en “een ministerpost als marketingjob” waren in beide fracties van Open Vld, in Kamer én Vlaams Parlement, nadrukkelijk te horen.
Want hoewel bij Van Quickenborne het ontslag een duidelijke aanleiding had, was al net voor de zomer duidelijk dat hij weg wilde uit de regering, om terug naar zijn stad en zijn job van burgemeester te keren. De analogie met Somers is groot: ook dat boegbeeld van Open Vld, ook lid van de fameuze ‘G4’ (met de premier, de voorzitter, ‘Q’ en Somers), kiest nu voor de zekerheid van de sjerp in Mechelen. Tanende peilingen waren voor beiden een teken om op één jaar van de gemeenteraadsverkiezingen volop die kaart te trekken.
Maar die opportunistische afweging blijkt ook uit de timing van het afscheid: Somers verraste vriend, vijand en collega-minister gisteren, door plots zijn exit aan te kondigen. “Het zat al langer in de pijplijn, het onverwachte ontslag van Van Quickenborne kwam ertussen”, zo is binnen de absolute top van Open Vld te horen.
Somers zelf noemde het “events, events, events, in de politiek”. “Maar het moment was er om het nu te doen.” Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) kreeg een telefoontje, de rest van de collega-ministers een whatsappje in de collectieve groep van de ministers: zuinig dus.
Een persconferentie van zijn Mechelse stadslijst, ‘Voor Mechelen’, vanmorgen in zijn thuisstad, waar hij opvallend geflankeerd werd door Kristof Calvo (Groen) en zijn halve lijst, bevestigde de carrièreplanning: “Het is geen verrassing dat Bart terugkeert, dat stond al veel langer gepland”, zo stelde die laatste. De stadslijst zat dus eerder te wachten op het moment dat Somers zijn afscheid uit die Vlaamse regering kon maken, om het lokale project te kunnen lanceren.
Daar probeerde Somers een positief eindrapport te geven aan zijn ministerschap, na de wat brutale exit van gisteren. “Ik ben in 2019 minister geworden met twee uitdrukkelijke ambities: mijn ervaring rond de samenleving inzetten in de Wetstraat, en daar een ander verhaal realiseren op integratie. En ten tweede: erover waken dat de maatschappelijke antwoorden van de Vlaamse regering binnen de bedding van een humane samenleving bleven. Dat is gelukt”, zo gaf Somers zichzelf een “job well done”.
Dat hij daarbij die regering Jambon I midden in cruciale gesprekken over het stikstofdossier in de steek laat, wuifde hij meermaals weg, ook na kritische vragen.
- Hij had het erover dat hij “altijd constructief was geweest”, “een bruggenbouwer, die altijd rekening hield met prioriteiten van andere partijen”.
- “Mijn partij zal een constructieve rol blijven spelen, de gesprekken zitten ook breder dan de ministers, er zijn ook parlementsleden die mee onderhandelen, de continuïteit is verzekerd”, zo refereerde hij onder meer toch naar Gwendolyn Rutten (Open Vld), die als Vlaams Parlementslid mee aan tafel zit.
- “Wij zullen niet de Vlaamse regering destabiliseren, integendeel, daar zal ik ook als toekomstig Vlaams Parlementslid over waken”, zo stelde hij nog.
Somers gaf ook de timing mee: “Ik ga dat tot zondagavond doen”, zo stelde hij over zijn ministerschap, “en maandagochtend om half acht sta ik hier met de fiets aan het stadhuis”. In tussentijd kan wel al een opvolger aangeduid worden, zo gaf Somers mee, die niets kwijt wilde over wie dat moest zijn.
Binnen de Vlaamse regering is wel te horen dat het uitgesloten lijkt dat dit weekend de Vlaamse regering kan landen over het stikstof. Daar is het vrijdag wel een topic op de ministerraad. “Maar uiteindelijk hangt het af van de politieke wil van zowel Zuhal Demir (N-VA) als Jo Brouns (cd&v), en gaan die nu al bewegen?”, zo vraagt een hoge bron zich af.

De essentie: De keuze voor een opvolger is beperkt voor De Croo.

De cocktail van verrassing en ongenoegen, ook en vooral intern, zet toch druk op wat overblijft van de G4, met name De Croo en Ongena, om het proces van de opvolging zo doordacht mogelijk te doen. “Het zal een keuze vanuit de basis moeten zijn, idealiter een Parlementslid, want intern waren niet alle reacties positief”, zo geeft een kopstuk toe.
In de marge van het diplomatieke bezoek van de Jordaanse koning, reageerde De Croo gisteren al op de exit van Somers. Het is eerder ongewoon dat de federale premier zich moeit met de Vlaamse regering, maar de facto is De Croo naast eerste minister ook gewoon de echte leider van zijn partij, en dus de enige die straks de opvolger van Somers moet kiezen. “We gaan de juiste keuze maken, we gaan er onze tijd voor nemen”, zo gaf De Croo mee.
De herinnering aan de openlijke afwijzing van advocaat Kris Luyckx, en daarna de manier waarop Gwendolyn Rutten teleurgesteld de aftocht organiseerde, overschaduwen nog steeds de aanstelling van Paul Van Tigchelt, als nieuwe federale vicepremier. “Geen gedoe dus best, deze keer”, zo zegt een kopstuk.
Bij Jong Vld drong voorzitter Sepp Tyvaert meteen aan op het bijeenroepen van het partijbureau, om daar die opvolging toch te bespreken. “Ik denk dat veel mensen toch kwaad worden over dat jobhoppen van minister naar burgemeester. Een gewone mens kan ook niet zomaar vier jaar een andere job doen en de collega die in de plaats is gekomen weer wegduwen. Dat switchen tussen jobs tijdens de legislatuur, daar moeten iets meer grenzen aan gesteld worden”, zo stelde hij onomwonden vanmorgen op Radio 1.
Partijbureau of niet: de keuze zal daar hoe dan ook niet gemaakt worden. Maar de bandbreedte is tegelijk niet groot, als men aan die criteria van ‘vrouw’ en ‘lid van de fractie’ wil voldoen. En die komen meermaals terug, als voorwaarden, ook bij leden van zowel de Kamerfractie als de Vlaamse fractie.
Daarbij vallen twee namen nadrukkelijk: “Het zal tussen D’Hose of Rutten gaan”, zo vat een topper het samen. Een ander bevestigt: “Logischerwijze kom je bij die twee namen uit.”

De afwegingen: Pro’s en con’s van de namen die circuleren.

Daarbij heeft Rutten op papier zeker de beste adelbrieven:
- Als oud-voorzitter én vooral onderhandelaar van het Vlaamse regeerakkoord in 2019 kent ze de ‘ins and outs’ van een rol als vice in zo’n regering door en door.
- Plus: ze beheerst het stikstofdossier als geen ander, toch ook een meevaller, omdat dit zowat het enige puzzelstukje van belang is dat die Vlaamse regering nog moet leggen.
- Haar terughalen zou De Croo als verzoener kunnen neerzetten, die dan toch finaal zijn “eeuw van de vrouw” laat beginnen.
Alleen: Rutten gooide wel heel dramatisch de deur dicht ten opzichte van de partijtop, één uur nadat Van Tigchelt aangesteld was. Ze kondigde haar exit uit de nationale politiek aan, en gooide zich in de armen van Aarschot, haar lokale liefde, als burgemeester voor de komende jaren.
“Het zou wel heel opportunistisch zijn, van zowel De Croo als Rutten, om daar nu plots een andere draai aan te geven”, zo zegt een blauwe bron. “Maar verschiet van niets”, zegt een andere partijbron.
Wat een feit is: verschillende mensen drongen er vorige week bij De Croo toch op aan om Rutten in Vlaams-Brabant uit te spelen als lijsttrekker. Dat kan dan wel weer voluit, als ze zou opgevist worden als vice in de Vlaamse regering. Al was het wel om lijsttrekker te worden… voor de Kamer.
Bij D’Hose speelt een andere logica: zij is hoe dan ook lijsttrekker, als Egbert Lachaert finaal akkoord gaat en de clan De Gucht de strijd opgeeft, voor het Vlaams Parlement in Oost-Vlaanderen. Daar speelt dat de partij al een premier heeft in die provincie, maar ze verloor wel een voorzitter, met diezelfde Lachaert.
D’Hose ligt goed bij de partijtop, maar ook bij het kamp rond Lachaert, en zou dus weinig weerstand oproepen. Bovendien geeft het ministerschap haar de kans om één jaar voor de verkiezingen een ander verhaal te gaan vertellen dan dat van de Senaat, waar geen enkele winst bij te halen valt.
Bij andere namen die circuleren, zijn er genoeg redenen om hun kansen als net iets minder in te schatten. Zo is Maurits Vande Reyde (Open Vld) normaal ook lijsttrekker in 2024, voor het Vlaams Parlement, maar hij toonde zich de afgelopen jaren toch een tikje te kritisch voor het werk van die Vlaamse regering, zeker op budgettair vlak. “Dat zou toch wat onverzoenbaar zijn”, zo zegt een insider over zijn kansen.
Vande Reyde en ook Jasper Pillen zijn bovendien mannen, wat niet past in het plaatje. Pillen (Open Vld) werd gisteren wel bevestigd in West-Vlaanderen als lijsttrekker voor het Vlaams Parlement. Maar hij zetelt voorlopig wel nog in de Kamer én heeft nog niet de nodige expertise om de rol van vice te nemen.
Overigens lijkt men bij de partij diezelfde afweging ook te maken over de Limburgse Lydia Peeters (Open Vld), die gewoon op haar post als minister zou blijven, maar niet in aanmerking komen om door te schuiven naar de rol van vice-ministerpresident.

Om te volgen: De premier probeert toch de anti-casseurswet te redden.

Het leidt tot verhitte toestanden, alweer, tussen PS en MR binnen Vivaldi: de anti-casseurswet die recidive geweldplegers bij betogingen preventief zou moeten kunnen stoppen. Die wet zit al langer in de pijplijn en is deel van een groter pakket hervormingen bij Justitie.
Premier De Croo kreeg de kritiek van de socialisten “dat hij het dossier niet genoeg had aangepakt”, maar nu zou het toch vrijdag op de agenda van de ministerraad staan, en woensdag al op de meetings tussen de kabinetten. Daarmee geeft de eerste minister alvast het signaal aan PS en Ecolo dat hij wel degelijk verder wil met de wet.
Dat is ook niet onlogisch: ze raakte reeds in commissie door alle meerderheidspartijen gestemd én werd ook twee keer in de kern en ministerraad bevestigd. De opmerkingen die de Raad van State had, zijn bovendien toch ook niet technisch en juridisch onoverkomelijk. “Pacta sunt servanda” (“Afspraken moeten worden nagekomen”), klinkt bij meerdere partijen.
Maar Paul Magnette (PS) trok dit weekend in een interview een forse streep door de wet, hij staat al langer heel hard onder druk van de socialistische vakbond en het middenveld. Ecolo ging vervolgens heel hard door op die lijn, hun vicepremier Georges Gilkinet had het zelfs over een “vrijheidsdodende wet”.
Alleen, de MR lijkt het op te spits te gaan drijven. Georges-Louis Bouchez (MR) laat weten aan al die het wil horen dat hij het “deze keer echt meent” en dat hij bereid is het bijzonder hard te spelen. Zo dreigt het nieuwe strafwetboek te sneuvelen. Dat is een kroonjuweel in de hervorming van Justitie, dat al ooit door Koen Geens (cd&v) in gang werd gezet, door Van Quickenborne verder uitgewerkt, en waar Van Tigchelt de finalisatie van wil zien gebeuren.
Maar in dat strafwetboek staat een fameuze passage, de nieuwe wet-Bodson, genoemd naar de kopman van de FGTB, Thierry Bodson. Die wilde verhinderen dat syndicale actievoerders de schuld kunnen krijgen van het “moedwillig verhinderen van verkeer”. In Luik werden vakbondsmensen immers veroordeeld omdat ze het verkeer hadden verhinderd en een ambulance met een stervende patiënt zo niet op tijd in het ziekenhuis raakte. Dat veroorzaakte een schokgolf voor de vakbonden, die in de nieuwe strafwet een uitweg kregen.
Maar de MR heeft via hun vicepremier David Clarinval laten weten dat hard te zullen spelen, net als het dossier van de verlaging van de btw op sloop naar 6 procent overigens.
Aan De Croo nu om, samen met onder meer Vooruit, cd&v en Groen, te proberen om de PS en Ecolo enerzijds en MR anderzijds toch over de streep te krijgen, in een nieuw compromis, waarbij iedereen het gezicht kan redden.

Om te volgen: De grote spoorstaking begint vanavond.

Vanaf vanavond om 22 uur tot vrijdag 10 november loopt een staking bij de NMBS. Door de minimumdienstverlening rijden er toch behoorlijk wat treinen wel, zo blijkt uit een aankondiging van het spoorbedrijf zelf. Zij voorzien dat de helft van de IC-treinen tussen de steden zal rijden. De lokale P-treinen vallen bijna allemaal weg;
“Buiten proportie en onverantwoord”, zo vinden de directies van de spoorbedrijven NMBS, Infrabel en HR Rail de staking. CEO Sophie Dutordoir legde gisteren op Terzake nog eens uit dat de hele staking draait rond 10 minuten minder opstarttijd voor de treinbegeleiders, waarvan de meesten die tijd in werkelijkheid toch niet gebruiken.
Maar het gemeenschappelijk vakbondsfront ziet dat anders: “Er zijn lijnen overschreden”, zo stellen ze. Daarbij stond in het sociaal akkoord dat er “geen productiviteitsverhogende maatregelen meer zouden genomen worden” en zij zien die verkorting van de opstarttijd als net dat. Ze verwijten de directie ook “los te staan van de werkelijkheid op de werkvloer”.
In december komt er opnieuw zo’n lange staking, van 5 december tot 7 december.

Om te volgen (2): Vivaldi verbiedt project met zelfrijdende wagens.

Wie de groot uitgerolde proefprojecten met zelfrijdende wagens in de VS wat volgt, onder meer in Arizona of Californië, moet zich toch eens achter de oren krabben. Want in België houdt federaal minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) een proefproject tegen van zelfrijdende wagens van level 3. Dat zijn wagens die helemaal niet autonoom rijden, zonder chauffeur, maar wel op bepaalde momenten de bestuurder toelaten iets anders te doen, zoals een film kijken. Op elk moment moet de bestuurder terug het stuur kunnen overnemen, het is enkel bij dag, en bij een maximumsnelheid van 60 km per uur tijdens file.
In de VS zit men al aan wagens van level 5: die rijden helemaal zelf, met de passagiers op de achterbank.
Maar Gilkinet spreekt zich uit in Het Nieuwsblad tegen die voorzichtige poging van een level 3 wagen in België. “Ook zelfrijdende wagens staan in de file en veroorzaken vervuiling. Voor lange ritten kun je mensen beter aanzetten om de trein te nemen dan in een zelfrijdende auto te zitten. Op de trein kunnen ze ook rusten”, zo voert de minister als argument aan.

Om te volgen (3): Gilkinet oogst geen lof.

Die beslissing van de Ecolo-minister, en vooral zijn argumentatie, vallen op een koude steen. Mobiliteit is immers een gedeelde bevoegdheid, die zowel federaal als Vlaams zit. Volgens Vlaams minister Lydia Peeters (Open Vld) is dit “een fout signaal” van Gilkinet. “We kunnen niet de andere richting uitkijken wanneer technologische innovaties ons helpen bij duurzame groei, meer verkeersveiligheid of extra tewerkstelling”. Zij wil net “voluit steun geven aan proefprojecten”.
Zo is er in Vlaanderen al de ‘Taskforce Autonoom Vervoer’, die net die innovatie moet begeleiden. Maar de verkeersregels zitten natuurlijk wel op federaal niveau: zonder toestemming van Gilkinet wordt dat moeilijk. Net daarom waarschuwt Vias, het verkeersveiligheidsinstituut: “Het zou dan ook net goed zijn om proefprojecten te organiseren om de technologie te evalueren.” (ddw)